هونەری ئەتەکێت چییەوچۆن خۆشگوفتاربین
گەرمیان گلی – هه‌‌ولێر
ئەتەکێت بریتيیە لە باشترین مامەڵەکردن لەگەڵ خودی خۆت و دەورووبەر، لەسەر بنەمای رێز و گوفتار و هەڵسوکەوتێکی شایستە و پڕ لە بەها مرۆڤایەتیيەکان. زۆرجار شێوازی ئەتەکێت بوون بە دینگەی شارستانیەتيی نەتەوەیەک دادەنرێت، ئەم شێوازە زۆر و کەمی بەهۆی ژینگەی کۆمەڵایەتی ئەو نەتەوەیە دەگۆدرێت، داب و نەریت وێنەی ئەتەکێت بوون و بەقۆناغ بوونی میللەتە کە ئەرێنی و نەرێنی داب و نەریت کاریگەری سەرەکی هەیە لەسەر شێوازی ئەتەکێت بوون، هەندێ کەس بە ئیرادەیەکی بەهێزەوە رەفتار دەکات و هەمیشە هەوڵی باشترین ئەدا دەدات، هەندێ کەسیش بەهۆی ژینگەی پەروەردەیەیان ئامادە نین لە رەفتاری نەرێنی داب و نەریتی خۆیان وازبهێنن و هەمیشە بە دەمارگیری دەردەکەون.
نەرمین جەلیل، مامۆستای پەروەردەییە و بۆ “ڕۆژنامەی هەولێر” دەڵێ” ئەتەکێت بوون نیشانەی شارستانیەتيی هەر نەتەوەیەکە، کە کاریگەری سەرەکی هەیە لە گڕوتینی پەیوەندی کۆمەڵایەتی، چەمکی سەرەکي یە بۆ بنیادنانی تاکێکی لێبوردەیی و بەخشندە، ئارامی نواندن لەگشت سات و کاتەکان، مامەڵەکردن و نەرمی نواند لە ڕووبەرووبوونەوەی گرفت و کێشەکاندا.
ئەو مامۆستایە باس لە ئەرک و بنەماکانی ئەتەکێت بوون دەکات و دەڵێ” ئەتەکێت بوون پێوەر نیە بە بڕوانامە و پۆست و بەرزی ماددیی، ئەتەکێت بوون واتە نیشان دانی جوانترین پەروەردەیی خانەوادەکەت و رۆشنفکری خۆت و بەخێوەکارانت، کۆمەڵگای کوردیش بەشێوەیەکی هەرەمەکی زۆر سیفەت و بەهای ئەتەکێت بوون لە باو و باپیران بۆی ماوەتەوە کە دەچێتە قاڵبی هونەری ئەتەکێت بوون، بە کورتی هونەری ئەتەکێت بوون وەکو، رێز گرتنی گەورە و بەخشندەی بۆ بچوک لە سەر بنەمای ناوهێنانی کەسی بەرامبەر بە پێشگر و پاشگر بۆ نێر کاک و بۆ مێ خان، پێدانی سەنگی کەسایەتی بە کەسی بەرامبەر. وەک رێزێک لەبەر هەستانەوە بۆ کەسی بەتەمەن، یاخود هاتنی میوانێک پێشوازی کرد و بەخێرهاتنێکی گەرم و گوڕ. رێزگرتن و پاراستنی سامانی گشتی وەکو کارەبا و ئاو و ژینگە و شەقام و شوێنە گشتیەکان، وەکو ئەرکێکی ئیمانی و ئەخڵاقی. رێزگرتن لە یاسا و رێنمایی هاتووچۆ، پابەندبوونی فەرمانبەر و بەرێوەبەر لە شوێنی کار بە خزمەت کردنی هاوڵاتيیان. پاک و خاوێنی و ئەدا و کەسایەتی هەروەها نیشاندانی بەها مرۆڤایەتیيەکان.
دەشڵێت” ئەتەکێت بە ڕەوشت و ڕێسا فەرمیەکان پێناسە دەکرێت کە لە ڕێکبەندە کۆمەڵایەتيیەکان یان پیشەگەرەکاندا پەیڕەو دەکرێن. ئەتەکێت تەنیا کۆمەڵێک ڕێنمایی نییە بۆ بەدەستهێنانی ڕەوشتێکی باش، بەڵکوو ئەو میهرەبانییەشە کە دەبێت هەمیشە مامەڵەی لەگەڵ بکەین. ئەتەکێت، تۆڕی یاساکانە کە حوکمی هەڵسوکەوتی باش و کارلێکی کۆمەڵایەتیمان دەکات، هەمیشە گەشە دەکات و دەگۆڕێت لەگەڵ گۆڕانکاری کۆمەڵگادا. ڕەنگدانەوەی کولتووری ئێمەیە، بە گشتی کۆدی ئەخلاقی قبووڵکراو، و یاساکانی گرووپە جۆراوجۆرەکانە. کۆمەڵگا و کولتوورەکەمان ئێستا ئەوەندە خێرا دەگۆڕێن کە قورسە یاساکانی ئەتەکێتی بەردەوام بن.
مەبەست لە ئەتەکێت، ڕێنماییە، نەک کۆمەڵێک یاسای تووند کە لەسەر بەرد نەخشێنرابێت.
مامۆستا نەرمین باس لە جیاوازی ڕەفتار و ڕەفتاری چاک دەکات و دەڵێ” ڕەوشتی باش بەشێکە لە پەروەردە و مەعریفە کە لە دەورووبەری خۆمانەوە وەکو ماڵ و قوتابخانە پێی دەگەین، ڕەوشتێکی باش هونەرە بۆ ئاسانکردنی دروستکردنی پەیوەندی لەگەڵ خەڵکانی دەورووبەرمان. ڕەوشتێکی باش دەبێت هەمیشە لە ماڵەوە دەست پێ بکات. ئەدەب گەوهەر و بەرگێک نییە کە بە هەموو پۆشاکێک داپۆشرێت تەنیا بۆ ئەوەی دایبپۆشرێت، سەرەڕای ئەوەی ئەو بینینەیە کە دەبێت هەموو کەسێک بە زمان و ڕەفتار و خولی دوور لە هەڵسوکەوتی خۆی هەیبێت. ڕەوشتەکان لە هەموو وڵاتێکدا جیاوازن، بەڵام ڕەوشت و کاریگەری ڕاستەقینە لە هەموو شوێنێک بە هەمان شێوە دەبینرێت، ئەو کەسەی کە چاکە لە ناخیدا هەڵدەگرێت، هەمیشە لە ڕەوشت و ئەتەکێتی چاکەوە پیشانیداوە.
ئەو مامۆستایە باس لە گرینگی ئەتەکێت دەکات و دەڵێ” گرنگی ئەتەکێت زیاتر پەیوەستە بە میهرەبانی و ئاسوودەکردنی خەڵکانی دیکە. بەڕاستی مامەڵە کردنە لەگەڵ کەسانی تر و بێ گوێدانە ئەوەی کێن و چۆن هەڵسوکەوت دەکەن. ئەتەکێت کۆمەڵێک هەڵسوکەوتی فراوان لەخۆ دەگرێت، وەکو میهرەبانی، ڕەچاوکردن و جوانی و شێواز. هەبوونی ئەتەکێت ژیانی هەموو کەسێک ئاسانتر دەکات بە هی خۆتیشەوە. کاتێک دەزانیت کە چ یاسایەک پەیڕەو بکەیت، تۆ زیاتر هەست بە ئاسانی ژیان دەکەیت و دەتوانیت سەرنجی خۆت بە تەواوی بۆ خەڵکی دەورووبەرت قبوڵکەرانە بێت. مامەڵەکردن لەگەڵ ئەوانی تر، بە ڕەوشت و میهرەبانی و ڕێزەوە زۆر گرنگە، ئەگەر دەتەوێت لە جیهانی پێشبڕکێکاری ئەمڕۆدا .سەربکەوی.