پێش شازدەی ئاب

فازڵ میرانی*

وتەکانی ئەم وتارە نە لێدوانێکی حزبی و نە پڕوپاگەندەی پێشوەختەی هەڵبژاردنن، بەڵکو چوار ئەڵقەن بۆ وەبیرهێنانەوەی ئەوانەی کە لەبیریان چووە یان لەبیریان نەماوە، واتە بۆ خۆمان و هاوبەشەکانمان و بۆ نەوەیەکن کە دەبێت ڕۆژێک ئاگاداری ئەوە بن، دۆزەکەیان چۆن بووە و هەروەها بۆ نەیارانی داهاتوو و دوێنێ و ئەمڕۆشە، چونکە ڕکابەرانمان بە هەموو جۆرێک خۆیان ئامادە دەکەن کە بە هەموو شێوەیەک ململانێمان بکەن و بۆ ئەم مەبەستەش هەمیشە زانیاریی چەواشەکاری و تۆمەتبارکردنیان لە دژماندا بەکارهێناوە و ئەمڕۆش چەند لە دوێنێ دەکات.

شازدەی ئاب ساڵیادی دامەزراندنی پارتی دیموکراتی کوردستان کە لە ساڵی 1946دامەزراوە.
پارتی دیموکراتی کوردستان حزبێک نییە وەک ئەو حزبانەی بەشدارییان لە پیسکردنی کاری سیاسی و ناوەڕۆکەکەیدا کردووە و نە لەڕووی جێبەجێکردنی بەرنامە و نە لە ئایدیۆلۆژیایەکەیدا.
ئەمە تەنیا وەسفکردنی بێلایەنی زۆربەی کارە سیاسییەکان و داتا و ئەنجامەکانیەتی کە تا ئێستا بەدەستهاتوون، چونکە ڕاشکاوی لە دۆکیۆمێنتەکاندا هیچ بەهایەکی نییە جگە لە زانیاریی دۆکیۆمێنتی دوور لە تێگەیشتنی کورت و بێلایەنانە، لەڕووی سیاسی و پێکهاتەییەوە ئێمە بەشێکی گرنگین لە بزووتنەوەیەکی نەتەوەیی عێراقی کە دەسەڵاتی فرە نموونەیی تێیدا دروست بووە و نەیویستووە هیچ کامێکیان عەقڵییەتی خاوەندارێتی تێدا بەجێبهێڵێت، بەڵکوو لە بەرانبەر بیرۆکەی مەرکەزیەت بە ڕەگێکی جێگیر لە عەقڵ و ڕۆحدا نیشانی داوە یان بێدەنگ بووە کە چینایەتیی کۆمەڵایەتی چارەنووس و دادوەرییە و جەماوەر پیرۆزە و جەماوەر زیاتر لە فەزایەک دەسەڵاتی هەیە، لەوانە دەسەڵاتە ڕۆحییەکان و دەسەڵاتدارانی پێگەی یاسایی و سەربازی و ئەمنی و مەدەنی یان داواکارێکی مەدەنی یان هەموویان بە ڕێژەی زاڵبوون و کاریگەری بۆ هەریەکەیان بوونیان هەیە.
لەم پێکهاتە ریشاڵییەدا کارکردن لە پەیوەندیی نێوان حاکم و مەحکومدا گونجێنراوە و بەردەوامە و سروشتییە لەبەردەم لۆژیکێکی وەهادا پێشڕەوی وڵات جێگیر بێت، لانیکەم لە ماوەی ئەو سەدەیەی کە چەند ساڵێک تێپەڕیوە.
لەوەتەی فەیسەڵی یەکەم ناوی خۆی خستووه‌تە سەر شانشینی عێراق کە بەریتانیا لە ئیمپراتۆریەتی عوسمانی وەریگرت، خەلافەتی موسڵمانان جێگیری کردبوو پاش چەند سەدەیەک لە ململانێی ئیسلامی عەرەب لەسەر خەلافەت بە تێپەڕبوونی کات و بەرجەستەکردنی بەرژەوەندییەکان جێگیر کرا.
ڕێگە پێدراو نییە سەرەتاکان فەرامۆش بکرێت، ئەگینا بڕیاردان لەسەر بابەتە گرنگەکان نادادپەروەرانە دەبێت بەرانبەر بە دادپەروەری و دەبێتە مشتومڕێکی ئەخلاقی بەتاڵ، ئەگەر تەنیا دەرئەنجامەکان وەربگیرێت.
زیندوێتی مرۆیی و هۆشیاریی نەتەوەییمان وەک هاوشێوەکان لە هەر سەردەمێکدا، کە زیندووێتی و هۆشیاریی کەسانی وەک ئێمە پێشکەوتن و لەدەستدانی بەخۆوە بینیوە، ئێمە حوکمی خۆمان دەکەین و پێشتر سەربەخۆیی خۆمان لەدەستداوە، بەڵام بەتایبەتی جیاوازییمان هەیە لە ڕەتکردنەوەمان، هەڕەمەکیانە مامەڵەمان لەگەڵدا بکرێت و تەنانەت خاکیش بە موڵکی دەسەڵات دادەنێن بۆ ئەوەی هەر کەسێک بیەوێت میراتگری بکات. دەبوو لە ڕۆژی ئاشتبوونەوەکەدا واقیعەکە قبووڵ بکەین كه‌ لە قەوارەیەکی سیاسیدا بووین، تێبگەین ئەو خۆی دەبوو یاساکانی بە مانەوە ڕازی بکات و بازنە سەرەکییەکان لەسەر ئەو بنەمایە مامەڵەیان دەکرد کە مێژووی عێراق هەزاران ساڵە و دامەزراندنی قەوارەیەکی نوێ، وەک منداڵ وایە، ئەگەری مانەوە و گەشەی تێدا بێت، بەڵام گاڵتەجاڕییەکە نەمانی پاشایەتی عێراق بوو بەدەستی سوپای شاهانە و بەبێ ڕەتکردنەوەی سپۆنسەری بیانی پاشایەتی کە دانپێدانانەکەی دوانەکەوت بە ئەڵتەرناتیڤی سەربازی.
کۆماری عێراق لەلایەن هاوکارێکی سەربازی و هاوبەشێکی پێشوەوە ڕووخێنرا. دواتر لەلایەن برای هاوبەشەکە ڕووخێنرا و دواتر کۆماری شەراکەت لەگەڵ لایەنێکی ئەمنی پڕۆژەی حوکمی سەربازی دەستپێکرد پاشان چووە ناو هاوکێشەیەکی قورسەوە کە لە ساڵی 1979 دەستیپێکرد و لە ساڵی 2003 کۆتایی پێهات.
لەم پوختەیەدا خوێنی بێشومار ڕژاوە و قوربانییەکی زۆر دراوە و عەقڵە هۆشیارەکان لادران و ڕەخنە و لەدەستدان دووبارەبوونەوە و مەسەلەی لاوازیی دەروونی و بیری دەسەڵاتدارانە چارەسەر نەکرا.
بۆچی فەرمانڕەوا باوەڕی بە خاوەندارێتی خۆی لە هەموو تواناکاندا هەبوو لە کاتی حوکمڕانیەکەیدا، ئەمە لە خۆیدا کارەساتێک بوو بۆ گەل لە کاتی فەرمانڕەوایی و دوای مردنیدا.
ئەم پرسیاره پەیوەندی به عێراقەوه هەیە و ئێمه یەکەم کەس بووین، کارمان لەسەر ئەوە کردووە بۆ ئەوەی وەڵامی ئەم پرسیارە بدەینەوە.

• لێپرسراوی دەستەی کارگێڕیی مەکتەبی سیاسیی پارتی دیموکراتی کوردستان