چۆن بە عاقڵانە کێشەکانمان چارەسەر بکەین

سەرۆ قادر

بەشی سێیەم و كۆتایی

ئەگەر بیروباوەڕەكانی كۆمەڵایەتی كە زۆر بەهێزن یان مێژووی ئایینەكان بخوێننەوە، ئایینی یەهوود بگرن، لە ژمارەیەك چیرۆك و ڕووداوی تاكەكەسی دروست دەبێت، دواتر كۆ دەبێتەوە لە تەورات كە دواتر دەبێتە ڕێسایەك و پێی دەژین. وە ئایینی مەسیح هەروا. مەسیح و یاوەرە سەرەكییەكانی كە چەند كەسێكن جاری یەكەم ئەو گرووپانەن كە بیردەكەنەوە. وە ئایینی ئیسلام و پێغەمبەری ئیسلام و یاوەرەكانی، لە شوێنی زۆر سادە بوون، لە ئەشكەوتانە، لە ماڵانە، دوایی بوو بە هەمەگیر. لە حزبەكەی ئێمەدا بزووتنەوەی بارزان هەیە، بزووتنەوەی بارزان بزووتنەوەیەكی عیرفانیی عەقیدەیی زۆر عەدالەتخوازە؛ پێش پارتی. وە گۆڕانكاریی زۆر گەورەی لە ناوچەكەدا كرد كە ئەگەر ئیمپراتۆری عوسمانی و دروستبوونی دەوڵەتی عێراقی ڕێی لێ نەگرتبا و زەمانێكی زووتر بوایە، هەر تێكڕای كوردستان و لەوانەیە دەوروبەریش گۆڕیبا، چونكە بنەمای ئەو عەقیدەیە گفتوگۆیە هەمووی لە تەكییە لە نێوان شێخ و یەك دوو كەسی نزیك دروست بوون، باوەڕەكان لەوێ پەیدا بوون و دواتر بڵاو بوونەوە، دوای بڵاوبوونەوەی حەوت عەشیرەتی تواندەوە لە ناو خۆی، یەكەم ئەزموونی پێشكەشی كوردستان كرد كە ئەگەر سەركەوتبایە عەشیرەت نەدەمان لە كوردستان، هەمووی دەبوون بە خاوەنی باوەڕێكی یەكگرتوو كە ئەوكات پێیان دەگوتن “مللەت”.
دوای ئەوە داخلی ژیانی سیاسیی وڵاتی ئێمە بوو، باوەڕە مرۆییەكانی هاتنە ناو پارتی دیموكراتی كوردستان، كە دەڵێین پارتی بە ئاسانی لەناو ناچێت، لەبەر ئەوە نییە پەیڕەو و پڕۆگرامەكەی لەناو ناچێت، چونکە هیچ جیاوازی نییە لەگەڵ پەیڕەو و پڕۆگرامی حزبەكانی دیکە، پارتی ئەو درێژبوونەوە مێژوویی و باوەڕانەی بۆ گوازراوەتەوە. ئەوە نیشان دەدات كە پرۆسەی بیركردنەوە و بیرگۆڕینەوە و پەیوەندی دروستكردنی كۆمەڵایەتی ئەگەر لە بەرژەوەندیی مرۆڤ بێت پەرەدەستێنێت، سەر دەكەوێت، وە سەرەنجام واقیع دەگۆڕێت، واقیعێكی تاڵ دەگۆڕێ بۆ (هەقیقەتێکی)ڕاستەقینەیەكی شیرین. هەموو ئەم شتانەی كە لە سرووشتدا هەن و زۆر ناخۆشن، دەڵێین واقیعەكە وایە، بەڵام دەشڵێین واقیعەكە دەبێت بگۆڕین، واقیع كاتێك دەگۆڕێت كە زانینێكی باش و ڕێبازێكی باش و شێوازێكی واقیعی هەبێت كە بتوانێت ئەو واقیعە بگۆڕێت كە تۆ دەتەوێت، بۆنموونە شەڕ كە ڕوو دەدات واقیعێكی زۆر تاڵە. ئاشتی حەقیقەتێكی زۆر شیرینە و مرۆڤ دروستی دەكات، بندەستەیی و پارچەیی كورد واقیعێكی زۆر تاڵە، ڕزگاری و ئازادی و دەوڵەتی كوردستان كە بۆی تێدەكۆشین و ئەزموونێكی بچووكمان لەسەر ئەوە لە 33 ساڵدا لێرە بە كەموكوڕییەوە هەیە، حەقیقەتێكی زۆر پەسند و خۆشە، كەموكوڕییەكیشی هەبێت، دەبێت بژار بكرێت و پەرەبستێنین.
ئەوە هەمووی لەو پرۆسەیە دروست دەبێت، ئەو پرۆسەیە تووشی كێشە ببێت، ناكۆكی زۆر دەبێت، لێكحاڵینەبوون دەبێتە مایەی دژایەتی، لەكوێ دژایەتی بوو عەقڵ دادەخرێت، جا زەبروزەنگ و توندی دەست پێ دەكات وە لە ناوبردنی یەكتر دەستپێدەكات، ئینجا ئەوە لە ناو ماڵ بێت وایە، لە مێژوودا شەڕ لە نێوان برایان بووە، لە نێو شارێك بێت، لە نێو دینێك بێت كە مەزهەبی لێ دروست دەبن، لە نێو میللەتێك بن وەكوو ئێمە كە چوار پارچەیە، لە هەرێمی کوردستان كە لێمان بووەتە دوو پارچە و ئێستا هەرچەند دەكەین یەك ناگرێتەوە، ئەوكاتەیە كە عەقڵ دەیبەستێت، پرۆسەی لێكحاڵیبوون نابێت، هەموو ئەو دونیای پێشكەوتوو كە هەیە لەسەر بنەمای لێكترحاڵیبوون دروست بووە، لێكترحاڵیبوون نەبێ، ماشێنی عەقڵ باش كار ناكات كە بگات بە ئەنجامی باش. وە عەقڵ بە سیستەمێك كار دەكات پێیدەگوترێ لۆجیك، لۆجیك ئامێرێكە كە مرۆڤ چەكدار دەكات بەمشێوەیە بجووڵێتەوە كە سروشت هەیە و دەتوانێت تێیدا سەركەوتوو بێت، وەكوو ئەوەیە من دەمەوێ بە ناو هەولێردا بگەڕێم بەڵام دەبێ نەخشەی هەولێر بزانم، بە كوێدا تێدەپەڕم، لە كوێ ناتوانم بوەستم، لە كوێ بۆم هەیە بڕۆم، ئەوە پێی دەگوترێ سیستەم و یاساكانی هاتوچۆ.
هەموو ئەو سەرئێشانەی كە لەگەڵ ئێوەم باس كرد چونكە ئەوە میللەتانی پێشكەوتوون كە بە پەروەردە و سیستەمەكە هەمیشە دەرگای دیالۆگ كراوەیە، لە زمانی كوردیدا بۆ دیالۆگ نیمانە، گفتوگۆ ئەوەیە لە نێوان من و تۆیە، دیالۆگ ئەوەیە هەموومان لە سیستەمێكدا ڕایەكانی خۆمان بڵێین، ئەو ڕایانە بزر نابن، دەكەونە سەر مێزێكی فراوان، ئەوانەی ڕاستن پێكەوە گرێ دەدرێن، دەبێتە بەرژەوەندیی گشتی.
بەرژەوەندیی گشتی بریتییە لە هەموو ئەو ڕێكارانەی كە یاسایین، مافگەرایین، بۆ وڵاتێك پێویستن. ئەوەیە بەرژەوەندیی باڵا. هەر كاتێك لایەنێك لە بەرژەوەندیی باڵای وڵاتەكە بیەوێت لابدات، ئەگەر سەریش بكەوێت، بیركردنەوەكەی هەڵەیە و داهاتووی پێ دروست ناكرێت، سەرەنجام ناتوانێت ژیان دروست بكات، چونكە مرۆڤ پێویستی بەوەیە بەردەوام زانیاری زیاد بێت، كە بەردەوام زانیاری زیاد بوو، ژیانی خۆی خۆشتر دەكات، وە سروشتی مرۆڤ بەرەو خۆشی و بەختەوەری دەبات.
ئەگەر خۆشی و بەختەوەری وەستا، هیچ چیرۆكێكی دیكە شوێنی خۆشی و بەختەوەری ناگرێتەوە، با هەتا ئێوارە بە ناوی شانازیی دینی و مەزهەبی و نەتەوەیی و خێزانی قسە بكەین، ماوەیەكە و دواتر دەبینین مرۆڤ شەكەت دەبێت، چونكە دەبێت مرۆڤ بژیەت، چونكە گەورەترین كەرامەت لای مرۆڤ، ژیانی ئازادانەی زانایانەیە، كە ئەوە تەنیا بە دیالۆگ و گفتوگۆ و دیبەیت دروست دەبێت، وە ئەوە لە هەبوونی ئازادیدا دروست دەبێت، ئازادی نەبێت، هەموو ڕای خۆیان ناڵێن، ئەگەر ئازادی هەبوو دەبێ تەحەمولی ئەنجامەكانی ئازادییش بكەین، یانی كاتێك یەكێك دێنین دەڵێین ڕای خۆت بڵی، شتی زۆر سەقەت و هەڵە دەڵێت، نابێ دوایی یەكسەر فەرمانێك دەركەین و بڵێین تەكفیر بكرێت، وەكوو ئەوەی بانگخوازەكان دەیكەن، یان بە یاسایەك دەست و پێی ببەستن و دایكەنە ناو بەندیخانە، دواتر ئەوەندە زۆر دەبن نازانن چیان لێ بكەن. وە ترس بڵاو دەبێتەوە و كەس بیروڕای خۆی ناڵێت. هەركاتێك میللەتێك نەیتوانی بیروڕای خۆی بڵێت، ئاستی عەقڵیی ئەو میللەتە دادەبەزێت، كە دابەزی، تەنگوچەڵەمەكان دەستپێدەكەن، یەكتركوشتن دەستپێدەكات، فەرق و جیاوازیی نێوان دینەكان دەستپێدەكات، چەوساندنەوەی ژنان دەستپێدەكەن، منداڵ پەروەردە ناكرێن، بازرگانی بە منداڵ دەكرێت، بە ژنان دەكرێت، ماددەی هۆشبەر زۆر دەبێت، سەروەریی وڵات دەكەوێتە مەترسییەوە، هەركەس بیەوێت دەتوانێت كوێخایەك بۆخۆی دروست بكات، وە دەبێتە پەرتان پەرتان. ئەوە لۆجیكی ژیانە، وە پێچەوانەكەشی ڕاستە، كاتێك كە ئازادی و دیالۆگ هەبێت، كە متمانە هەبێت، كە زانست پەروەردەی ئێمە بە ئەستۆ بگرێت، وە پرۆژە هەبێت بۆ ئەوەی كە وڵاتی خۆم دروست بكەم لەسەر بنەمای واقیع، ئەوكاتەیە كە سەركەوتنی بەدوادا دێت.
ڕاستگۆیی و شەفافییەتیش لە هەموو ئەو پرۆسەیەدا لە سەری سەرەوەدایە، ئینسان كاتێك كە ڕا دەڵێت یان نابێت بیڵێت، یان دەبێ زۆر ڕاستگۆ بێت، ڕای بێدەنگی قوتكراو بوونی نییە، مێشكی لایەنی بەرامبەر وەریناگرێت و متمانەش دروست ناكات. ئەوەی دیکە ڕاشكاوییە، كە مرۆڤ لە وشەگەلی ڕوون و بە زمانێكی گەیەنەر دەبێ باوەڕەكانی خۆی بڵێت، نەشترسێت هەتا ئەگەر باوەڕەكانیشی هەڵە بن.
جا قسەیەكی بارزانی نەمر هەیە،دەیکەمە كۆتایی باسەکەم؛ بارزانی جگە لەوەی لە نێو بزووتنەوەی عەقیدەیی بارزان گەورە بوو، بەڵام ژیان پاڵی پێوە نا كە هەموو ناوچەكانی كوردستان و دەرەوەی كوردستانی بە سوود و بەپیت ببینێت، ماوەیەكی زۆر لە سلێمانی ژیا، هەموو بزووتنەوەی سیاسیی ئەوێی وەرگرت، لەگەڵ كۆماری كوردستان ژیا، بەو هەموو ئاڵۆزییە، وە دوایی كە چووە سۆڤییەت 12 ساڵ لە دەرەوە ژیا، بۆیە كاتێك كە هاتەوە سەركردەیەكی حەكیم و زانا بوو. لێی دەگێرنەوە زۆرجار لە دەورەی كادیران بەشدار بووە و قسەی بۆ كردوون، گوتویەتی “هەموو پارتییەك كوردێكی باش نییە، بەڵام هەموو كوردێكی باش پارتییەكی باشە، منیش بۆ خۆم سەرۆكی كوردە باشەكانم.”
كوردە باشەكان كوردە عاقڵەكانن.