گەرمیان گلی – هه‌‌ولێر
لە بەشێکی زۆر لە ناوچەکانی جیهان بەرزبوونەوەی نەخۆشییەکانی کۆئەندامی هەناسەدان لەنێو منداڵاندا مایەی نیگەرانییە، بەڵام نیشانەکانی چین و ئەو نیشانە مەترسیدارانە چین کە پێویستە دایک و باوک داوای ڕاوێژی پزیشکی بکەن کاتێک هەریەکێکیان دەردەکەون.
دکتۆر دلێر کەریم باس لە هۆکارەکانی ئەو نەخۆشییە دەکات و دەڵێ: ڤایرۆسە باوەکان هۆکارێکن بۆ ئەو نەخۆشییە. وەرزێکی ئاسایی هەیە بۆ تووشبوون بە ئەنفلۆنزا و هاوکاتە لەگەڵ مانگەکانی پایز و زستان بەتایبەتی، بەڵام زیادبوونی نائاسایی حاڵەتەکانی ئەمساڵ لە زۆر وڵاتدا تێبینی دەکرێت، لەوانەش وڵاتانی ئەوروپی، لەوانە فەرەنسا، هۆڵەندا، سوید و بەریتانیا و ئەمریکا، و هۆکارەکانی دەگەڕێتەوە بۆ تووشبوون بە ڤایرۆسە باوەکانی هەناسەدان وەک ئەنفلۆنزا، ڤایرۆسی کۆئەندامی هەناسەدان، کە بە شێوەیەکی گشتی بە RSV ناسراوە و هەروەها ڤایرۆسی کۆرۆنا. حاڵەتەکانی هەوکردنی قوڕگ و هەوکردنی پێست لە زیادبووندان، کە بەهۆی بەکتریاکانەوە دروستدەبن کە پێی دەوترێت هەوکردنی کریپتۆکۆکی گروپی A.
ئەو دکتۆرە باس لە نیشانە باوەکانی ئەو نەخۆشییە دەکات و دەڵێ: منداڵان بەزۆری نیشانەکانی هەڵامەت یان ئەنفلوەنزایان هەیە، لەگەڵ ئاوی لووت یان گیرانی لووت، پژمین، ئازاری سوکی قوڕگ یان خورانی قوڕگ، هەروەها کۆکە، کە ڕەنگە لەگەڵ بەرزبوونەوەی پلەی گەرمی لەش و گۆڕانی ئارەزووی خواردن و نەمانی ئارەزووی خواردن یان خواردنەوە. لە زۆربەی حاڵەتەکاندا دایک و باوک دەتوانن مامەڵە لەگەڵ ئەم نیشانانەدا بکەن. بەڵام دەکرێت، لە هەندێک حاڵەتدا، پەیوەندی هەبێت بە هەوکردنی سترێپتۆکۆکی گروپی A، لەم حاڵەتەدا منداڵان تووشی قورگ ئێشە، سەرئێشە، ئازاری ماسولکەکان و تا دەبن، لەگەڵ پەڵەیەکی سوکی سوور کە پێی دەوترێت تای سوور.
دکتۆر دلێر باس لە نیشانە مەترسیدارەکانی نەخۆشی کۆئەندامی هەناسەی منداڵان دەکات و دەڵێ: هۆشداری دەدەم لە توندبوونی نیشانەکان، کە دەبێت سەردانی پزیشک بکات، ئەو نیشانانە کاتێکە کە منداڵەکە هەناسەدانی زۆر بەخێرایی یان کێشەی هەناسەدانی لەگەڵ بەشی سەرەوەی سکدا، کە پێی دەگوترێت کێشانی سنگ، یان کاتێک ڕەنگی لێو یان پێستی شین دەبێتەوە یان کاتێک منداڵ تووشی پلەی گەرمی بەرز دەبێت یان ڕشانەوەیەکی بەردەوام، لەگەڵ نەتوانینی خواردن یان خواردنەوە، و لە حاڵەتی کۆرپەدا، نەبوونی توانای شیرپێدان، لە حاڵەتی هەوکردنی سترێپتۆکۆکی گروپی A، تووشی ئازار دەبن لە ماسولکە و ئێسکەکاندا، ئەو حاڵەتەش پێویستی بە چوونە نەخۆشخانە هەیە دەستبەجێ.
ئەو دکتۆرە باس لە ڕێوشوێنی خۆپارێزی ئەو نەخۆشییە دەکات و دەڵێ: ئامۆژگاری دایک و باوکان دەکەم کە سێ کار هەیە دەتوانن بیکەن بۆ پاراستنی منداڵەکانیان. یەکەم، پاراستنی ئاستی پاکوخاوێنی باش، بە داپۆشینی دەم بە ماسکی پارێزەر و داپۆشینی دەم لە کاتی کۆکە یان پژمین، لەگەڵ کۆکە یان پژمین بەرەو ئەژنۆ یان هەردوو دەست. دووەم، دەستبەجێ کلێنس و پارچە بەکارهێنراوەکان فڕێ بدە و دەستەکان بە بەردەوامی پاک بکەرەوە بە بەکارهێنانی ئاو و سابوون یان پاککەرەوەی دەست، دوور بکەوەرەوە لە دەست لێدانی چاو و لووت و دەم. سێیەم، بەردەوام بوونە لەگەڵ کاتەکانی کوتانی منداڵان، لەوانەش کوتانی ئەنفلوەنزا ئاماژەیە بۆ ئەوەی کە ڕێکارەکانی پەیوەست بە کۆرپە، جەخت لەسەر گرنگی شیرپێدانی دایک دەکاتەوە چونکە شیری دایک منداڵی بچووک لەم ڤایرۆسانە دەپارێزێت.
ئەوانەی تەمەنیان لە خوار یەک ساڵه مەترسی بە قورس گرتنی پەتاکەیان هەیە،بۆیە زۆر گرنگە منداڵانی خوار یەک ساڵ لەو پەتایە بپارێزین، چونکە هەموو کات لەکەسانی دەوور و بەرەوە پەتاکە ئەگرن. چوارەم، منداڵانی خوار یەک ساڵ، نەخرێنە باوەش و ماچ نەکرێن و هەناسەی بەسەردا نەدرێت و نەبرێنە دەرەوە تا تەواوبوونی وەرزی سەرما. پێنجەم، ئەگەر یەکێک لە ئەندامانی خێزانەکە هەر نیشانەیەکی هەوکردنی هەبوو لە منداڵی خوار یەک سال نزیک نەبن و نەیەنە ئەو ژوورەی کە منداڵەکەی تێدایە، نیشانەکان وەکو کۆکە و پژمە و تا و گیرانی لوت و سوربوونەوەی چاو و ئاوی لوت و ئاوی چاو. شەشەم، تێکەلاوی نا پێوسیستی کۆمەڵایەتی کەم بکرێتەوە. حەفتەم، نەبردنی منداڵ بۆ شوێنە گشتیەکان وەک خەستەخانە و ناوبازار. هەشتەم، دەست شتنی بەردەوام پێش نان خواردن و یان نان پێدانی مندال. نۆیەم، ئەو منداڵانەی کە نیشانەیان هەیە لە خوێندنگاکاندا، رێنمای بکرێن ماسک بکەن و دەست بشۆن و کلێنس بەکاربێنن. دەیەم، ئەوەی کە زۆر گرینگە ئاگاداری منداڵی خوار تەمەن یەک ساڵ بن، ئەو منداڵانەی کە باری تەندرووستیان جێگیر نیە و ئێستا لە نەخۆشخانەکاندا داخل کراون و ئۆکسجینیان لەسەرە زۆربەیان خوار تەمەن یەک ساڵن، گرینگە بیان پارێزن.