نووری بێخاڵی
سەرۆکی هەرێمی كوردستان نێچیرڤان بارزانی، لە دووەمین کۆڕبەندی هەولێر و لە میانی گفتوگۆیەکی کراوە و لە وەڵامی کۆمەڵێ پرسیاری جیددیدا، گرێی وشکی زۆر پرسی گرنگی سەبارەت بە ناوخۆی هەرێمی کوردستان و پەیوەندییەکانی هەولێر – بەغدا، کردەوە. وەک خەسڵەتی هەمیشەیی خۆی و ئەم جارە جیاواز و زیاتریش لە جاران، ڕوون و ڕاشکاوتر، بە گەشبینییەکی پشت ئەستوور بە فاکت و ئەرگۆمێنت، بە ڕەوانبێژییەکی سیاسیی ورد و ڕستەی کورتی ئامانجدار، نەخشەڕێگای خۆیانی بۆ چارەسەری تەواوی کێشەکان خستەڕوو.
جەختکردنەوەی نێچیرڤان بارزانی لەسەر ئەوەی کە ئیدی عێراق دوو قەوارەی سیاسیی ناو یەک دەوڵەتن و “بەهێزبوونی هەرێمی کوردستان مەترسی نییە بۆ عێراق و بەهێزبوونی عێراقیش مەترسی نییە بۆ هەرێمی کوردستان و هەردووکیان تەواوکەری یەکترن.” ڕەواندنەوەی تەمی ئەو ترسەیە کە هەرێمی کوردستان و عێراق لە یەکتریان هەیە و دیوێکی گرنگی نەخشەڕێگاکە و وەبیرهێنانەوەیەکی زیرەکانە بوو بۆ گەلی کوردستان، کە متمانەی بەخۆی بێت و چیتر ئاوڕ لە دواوە نەداتەوە و بڕوانێتە داهاتوو و لەوە دڵنیا بێت کە ئیدی “هەرێمی کوردستان وەک کیانێکی دەستووری لە عێراق، جارێکی
دیکە ناگەڕێتەوە پێش نووسینەوەی دەستوور.”
ئەم گوزارشتکردنە ڕاشکاوەی سەرۆکی هەرێمی کوردستان، بەوەی تازە ناگەڕێینەوە دۆخی پێش دەستوور، سەلماندنی پابەندی و پەیوەستیی جەنابیانە بە دۆزە نەتەوەیی و نیشتمانییەکەی لەسەر ئاستی عێراق، کە لە توێی داڕشتنێکی ژیرانە، بە زمان و بەلاغەتێکی
سیاسیی، بەرمەبنای لۆژیکی کاری سیاسیی لە سیاقی زەمەنی خۆی و لەبەر ڕۆشنایی هەلومەرجە خودی و بابەتییە نێوخۆیی و هەرێمایەتی و نێودەوڵەتییەکاندا، بە ڕستەیەکی کورت، بەڵام ڕوون و واتادار و ئامانجپێک، دەریبڕی. جەختکردنەوەیشی لەسەر هەمان ئەم دیدگایە بە داڕشتنەوەیەکی دیکەی جیاواز “لە سیاسەتدا دەبێت بەرچاوڕوونیمان هەبێت، دەنا پەیامی هەڵە کێشەمان بۆ دروست دەکات.”
ئاماژەیە بۆ خاوەندارێتیکردن لە گوتارێکی سیاسیی عەقڵانی دوور لە هەڵچوون و کەفوکوڵ، هەروەها نیشانەی ورد و دووربینیی سیاسی و تێگەیشتن لە سروشت و چییەتیی هاوکێشەکانی هێز لە
ناوچەکەدا و ئاسۆی ئاییندەی ململانێکانە.
هەرێمی کوردستان و عێراق، کانگایەکی دەوڵەمەندی سەرچاوەکانی وزەن.
لە ڕۆژگاری ئەمڕۆشدا کە سەرچاوەکانی وزە جۆرێکی دیکەی کاریگەری هێزن، دەتوانن لەناو ململانێ هەرێمایەتی و نێودەوڵەتییەکاندا، ڕۆڵ و پێگەیەکی گرنگ بە خاوەنەکانیان بدەن. ڕاستییەکەی، شەڕی ڕووسیا و ئۆکراینا، ئەوەندە شەڕی سەلماندنی هێزی سەربازی و ویستی فراوانکردنی جوگرافیای قەڵەمڕەوی حوکمڕانی نییە، بەقەد ئەوەی جەنگی سەپاندنی ئیرادەی هێزی کۆنتڕۆڵکردنی بازاڕ و سەرچاوەکانی وزەیە لە ناوچەکە و جیهاندا، ئەوە بۆیەشە ئۆکراینایەکی بچووک بە پاڵپشتیی هێزگەلی دیکەی نێودەوڵەتی، خۆی لەبەردەم جەبەڕووتی ورچی ڕووسیدا ڕادەگرێت. دیارە هەر لەو ڕوانگەیەشەوەیە کە نێچیرڤان بارزانی جەخت لەسەر ئەوە دەکاتەوە “دوای شەڕی ڕووسیا و ئۆکراینا پێداچوونەوەیەکی جیددی لە جیهاندا لەسەر کۆی مەسەلەکان هەیە و وڵاتە زلهێزەکان
بەدوای هاوپەیمانیەتیی نوێدا دەگەڕێن و لەسەر ئەم بنەمایە خۆیان ڕێکدەخەن… لەم بابەتەشدا، عێراق بە هەرێمی کوردستانیشەوە لەڕووی وزەوە دەتوانێت ڕۆڵێکی سەرەکی بۆ چارەسەرکردنی کێشەی وڵاتانی ڕۆژئاوا بگێڕێت.”
لەبەر ڕۆشنایی ئەم هاوکێشەیەی سەرەوەدا، چیتر ناکۆکیی نێوان پارتی و یەکێتی، ناکۆکیی نێوان دوو حزب نییە کە ویستی هەژموون و فراوانکردنی جوگرافیای دەسەڵاتیان هەیە و ڕەگی ململانێکانیان بە مێژووی حەفتا ساڵی کوردستاندا شۆڕ بووەتەوە، بەڵکوو ڕاستەخۆ گرێدراوی دۆخی هەنووکەی دنیا و ئاراستەی ڕووداو ململانێ هەرێمایەتی و جیهانییەکانە.
وەک چۆن بەردەوامیی کێشەکانی نێوان هەولێر و بەغدا و قووڵتر بوونەوەی ناکۆکی و قەیرانەکانیان، هەر تایبەت نییە بە خۆیان و زیانیان بۆ خۆیان نییە، بەڵکوو چارەسەرنەکردنیان و ئاڵۆزتربوونیان، کاریگەری لەسەر هاوکێشەی ململانێ ناوچەیی و نێودەوڵەتییەکەش هەیە. بە واتایەکی تر، لە سای ئەو دۆخەی کە کێشەی وزە و کۆنتڕۆڵکردنی بازاڕ بۆ جەمسەرەکانی هێزی ئابووریی نێودەوڵەتی ناویانەتەوە، ناکۆکیی نێوان پارتی و یەکێتی، هەروەها کێشەکانی نێوان هەولێر و بەغدا، چیتر ناکۆکی و کێشەی لۆکاڵی ڕووت نین، بەڵکوو ڕاستەوخۆ گرێدراوی شتێکن کە پێی دەگوترێت ئاسایش و سەقامگیریی سیاسی ناوچەیی و نێودەوڵەتی و کاریگەریان لەسەر هاوسەنگیی هێزە هەرێمی و نێودەوڵەتییەکان لە ناوچەکەدا هەیە، ناوچەیەک کە گەنجینەی وزەیە و ڕۆڵی لە گۆڕینی ئاراستەی ڕووداوەکان دەبێت، کە هەر ئەمەشە وا لە سەرۆکی هەرێمی کوردستان دەکات ڕوون و ڕاشکاوتر بڵێت “ئێستا کاتێکی نوێیە بۆ هاوپەیمانەتیی نوێ… بۆیە ئەم دەرفەتە زێڕینەی کە ئەمڕۆ بۆ هەرێمی کوردستان و عێراق هاتووەتە پێش، نابێت بە شتی زۆر بچوک و بێمانا لە دەستی بدەین.”
دیوێکی ڕوونی نەخشەڕێگای سەرۆکی هەرێمی کوردستان، نێچیرڤان بارزانی، هۆشداریدانە بۆ چۆنیەتیی خۆئامادەکردنی پارتی و یەکێتی لە لایەک و هەولێر و بەغدا لەلایەکی تر، بۆ هەڵکردن لەگەڵ ئەم تەوژمە نوێیەی ململانێ و جێی خۆ کردنەوەیانە لە هاوکێشەی هاوپەیمانییەتە نوێیە هەرێمایەتی و نێودەوڵەتییەکان، کە واقیعی ململانێ لەسەر هەوڵی بەرخوردبوونی زیاتر لە سەرچاوەکانی وزەی ناوچەکە، دەیسەپێنێت.
جەنابیان لەوەدا زۆر ورد و بابەتیانە و بە مەبەست، سەرنجی هەردوو حزبی کوردی و لەگەڵیشیاندا هەرێمی کوردستان و عێراق بۆ ڕادەکێشێت و بە زمانێکی سیاسیی نەرم هۆشداریان پێ دەدات، کە لەکاتێکدا دنیا و ناوچەکە خەریکی دەستەوارەی مەزنن، کەچی ئێوە دەرگیری چ یارییەکی بچوەک و وردە شتی بێمانان. بۆیە ڕاست و ڕاشکاو بە پارتی و یەکێتی دەڵێت “دەبێ ڕێکبکەون… ئەگەر ڕێکنەکەون، ئەڵتەرناتیڤەکەتان چییە؟ دڵنیاتان دەکەمەوە کە هیچ ئەڵتەرناتیڤێکی دیکە نییە، ڕێککەوتن نەبێت.”
و وەبیری عێراقیشی دێنێتەوە کە “یەکەمجارە لە دوای ساڵی ۲۰۰٤هوه حکوومەتێک پێک دەهێنرێت کە ڕێککەوتنێکی سیاسی و نووسراوی لەنێوان لایەنەکانی پێکهێنەری حکوومەت هەیە، بۆیە دەبێت لایەنە پێکهێنەرەکانی ئەو حکوومەتە، پابەندی ئەو ڕێککەوتنە بن و لە چوارچێوەی دەستووردا تەواوی کێشەکان چارەسەر بکەن.