رەهبەر سەید برایم
ژیان كورتە، وەخت خێرایە، دیاریكردنی ئامانج نیوەی ڕێگایە، ژیان گوڵێكە ئەڤین هەنگوینە، قەفەز تاتەنگتربێ ئازادی تێدا شیرینە، وشەی زێڕین دەرگای ئاسنین دەكاتەوە، رووت لە هەتاو بێ، سێبەر دەكەونە دواتەوە، درەخت با بڵندیش بێ و ڕەگی قووڵ، گەڵاكانی هەر دەكەوێتە زەوی، تەمەن درەختە، فەرموودەی حەزرەتی حاجی قادری كۆییە:
(چاوەكەم تۆش پیردەبی ڕیشت دەبێتە گۆرەوی
وەك بفەرمووی من فڵانم پێت دەڵێن توخوا هەوی)1
ژیان و گیان ئامانەت و قەرزە هەردەبێ بدرێتەوە، شریتی خەون كە پچڕا بە خەوێكی تر تەواو نابێ و لێك نادوورێتەوە، كرداری باش پێویستی بە زوڕنالێدان نییە، مرۆڤی بەرز چاوی لە پێداهەڵدان نییە، گۆتەیەكی (گۆتە)ی زانا هەیە دەبێژێت، پیرەمێردێك سوودی زانیاریی لێ وەرنەگیرابێ كە مرد پەرتووكێكی مێژوویی دەنێژێت.
كەمال حوسێن مەلا ئەحمەد حوسێن، ناودار بە د. كەمال غەمبار، سەرەتا بە شیعرەوە دەستی پێكردووە بە نازناوی (بێهێز و هێزدار)، دوایی شۆرەتی خۆی گۆڕی و، بە یەكجاری كردی بە (غەمبار)، لەسەر سەروای (دڵدار و دڵزار و بیمار و جۆبار)، خۆی دیتەوە لەناو خامە و نامە و پەرتووك و دەفتەردا، ئاخر بەو خولیایە چركە و ساتی نەدەدا بەهەدەردا:
(پێش سەدان ساڵ. لە ئاوێنەی جەوهەردا
چاوم كردەوە
لەبەر نووكی پەڕەموچ و قامیشدا
كەوتمە گروگاڵ
لەناو وشەی سەوزی
زادە بیر و سۆزی هۆنراوەدا
خۆم دیتەوە
لە باوەشی ئارەزوودا كەوتمە سەرپێ
لەبەر ووشەی ئارەزوودا كەوتمە سەرپێ
لەبەر ووشەی ئەستێرەدا لەگەڵ كاروانا كەوتمەڕێ)
بۆ چاو و زار نازناوی (غەمبار)بوو، دەنا غەمبار نەبوو، ئاسوودە و بەختەوەر و بەختیار بوو، لە ژیانیدا كەسایەتیەكی ئومێدبەخش و بەهیوا و بڕوا، ڕای وابوو دنیا ئەوەندە ناهێنێ مرۆڤ هێندە غەمی لێ بخوا.
بنەماڵەكەی حوسێنی لە كۆیە دیارن، بەقەوم و خزم و كەسوكارن، براكانی (مەلا ئەحمەد، مامۆستا سەلاح، جەمال، خالید، سەباحەقۆز) خوشكەكانی (رەعنا، گوڵێ، گەلاوێژ) نێوانیان خۆش و بەهێز و بەسۆز.
د. كەمال غەمبار، باڵایەك كتابی هەیە بەبار، بەهرە و هونەری بەقەد پەنجەكانی لێ دەباری، لەرەشبینی نەبوو، گەشبینی بوو نازناوی (غەمبار)ی، غەم لەبەر و ڕیزپەڕ و جیاواز، لە نووسین، چڕوپڕ، لە وشە و واژە، تاڤگەیەكی زیوین بوو بە پڕژە و هاژە، كانیلەیەكی كاتی بەهاران نەبوو، لە ڕووبارێكی بەخوڕ و لێزمەی باران دەچوو، وشك نەدەبوو، لە خوێندن و نووسین نەدەكەوت، ڕاستی و زانستی بوو كە دەینووسی هەرچی دەوت، شاعیر، نووسەر، توێژەر، بێژەر، زمانەوان، ڕەخنەگر، وەرگێر، ڕامیارزان، پەروەدەكار، دەنگخۆش، خەتخۆش…
بیرتیژ و زمانپاراو، عەرەبیزان و لێنەبڕاو، پتەو و چەسپاو وەك داربەڕوو، بەهەڵوێست لە ڕووداو و ڕووبەڕوو، دڵتەڕ و گەنجانە و دانیشتنی خۆش، خاكی و زەوقانی بەهەست و هۆش، عەوداڵ و سەرقاڵ، لەناو بۆتەی كتێبخانەدا قاڵ.
گریان نەبوایە ڕێزی پێكەنین نەدەگیرا، ئەو لە وەختی خەم و خەفەتدا خۆشیی دەهات بە بیرا، بەو تەمەن و پیریە بەرنامەڕێژی كردبوو بۆ دواڕۆژە، بناغەی دانابوو بە نەخشە و پڕۆژە، دڵی بە ژیان خۆش بوو، لە وەرزی گۆچان و پیری، مووی سپی تاج و ئەرشیفی مێژوویی بوو قەڵەم و بیری، ڕۆشنبیر و ژیر، بە سەرنج و ورد و بەتەگبیر، یادگاری (دڵدار)ی شاعیری وا لە مێشك چەسپابوو، ڕووداو و ڕۆژگارەكانی وەك خۆی لەبیرمابوو، وەك تریفەی مانگەشەو، مێشك ڕوون و بە برەو، سەلماندی هیچكاتێك درەنگ نییە بۆ خوێندن ویست و ئەشقی هەبێ بەدەست دێت، بڕوانامەی بەرز و دكتۆرا بەپلەی سەركەوتن، بەگەنجی خڕی كردبۆوە بە پیری خەرجی دەكرد، ببووە خەزێنە و گەنجینەیەكی گران و گرد و ورد، دەگەڕا بە دوای زانیاری و لێتوێژینەوە، گەوهەری گرانبەهای بزربووی دەدۆزینەوە، قەڵەمێكی چاك و چالاك و پاك و خاوێن، خاوەنی 51 كتاب و شەش منداڵ (هێمن و مەزن و سیابۆ و ساز و ڕاز و ساوێن).
ماركسییەكی نەتەوەیی و چەپ و دڵسۆزی كورد و نیشتمان بوو، بڕوای بە خەباتی چینایەتی و نەتەوایەتی هەبوو، پاڵەوانی زەمان بوو، ستایشی (قارەمانێ) دەكا لە سەنگەری بەرگری و لەناو جەرگەی جەنگا:
لە دەروونی تەڕوتووتوشی
شەوەزەنگا
لەناو گەرووی دەریالووشی
پڕ نەهەنگا
پێشمەرگەیەكی بە جەرگی هەندرێنە
خاوەن ورەی گیڤارایە و هۆشی مینە!
گەر بخرێتە كوورەی ئاگر
بیر و بڕوای ناتوێتەوە!
گەر لەسەر لێواری مەرگا
دووبارە زیندوو ببێتەوە
ئەو ڕێگایەی گرتوویەتی
هەمان ڕێگا دەگرێتەوە
(هەولێر 27/3/1971)
بەهرەوەر و مەقامزان بە شارەزایی و وردەكاری، گۆرانییەكانی شەماڵ سائیبی هونەرمەندی هەڵگەراندبۆوە لە دڵداری بۆ ڕامیاری، لە بواری هونەر و ئاواز و بەهرە تیشكی گەشی بەردەكەوێ:
كورد و كوردستان خەباتی دەوێ
گوڵی ڕەنگینی ئاواتی دەوێ
ئەرێ لەیلێی كردبووە (ئەرێ كوردە)، دەردەكەوت كەچەند دەستڕەنگین و وردە، ئەو ڕاستییە بە جوانی دەردەخات:
(ژیان دارێكە پێی دەڵێن ئاوات
لەبەری ناخۆین بێ هەوڵ و خەبات
ئەرێ كوردە، ئەرێ كوردە
تا خوێنی سوور و گەش نەكەین بەخەڵات
ناگرینە باوەش ئازادی وڵات)
ئازادیخواز و كوردپەروەر بوو، بە بڕواوە مافی كوردی دەویست، سروشت و خاكی كوردستانی بە دڵ دەپەرست، ئاشقی كوردستان بوو، ئاواتی بوو، كورد بەرقەرار بێ:
با دڵدار شەیدای یاری نازدار بێ
وشەی دڵداری هەر لەسەر زار بێ
بەڵام من شەیدای ئەم خاكە جوانەم
قۆچی قوربانی ئەم كوردستانەم
كەس ناپەرستم هەرگیز بێ گومان
نابمە گیرۆدەی ئافرەت هیچ دەمان
تەنیا ئەم خاكەی كورد دەپەرستم
كوردە هەوێن و سەرچاوەی هەستم
نامە و پەیامێكی شیعری بە كوردی، دەنێرێ بۆ جەمیلە بۆحێردی، قارەمانێكی جەزائیری بوو دژی فرەنسای داگیركەر:
وەك فڕۆكە بكەوە گەڕ
كۆتری جوانی نامەبەر
بفڕە ببڕە جەرگەی ئاسمان
بەسەر زەریا دەشت و بیابان
تاكو دەگەیتە جەزائیر
وڵاتی ئاسن و ئاگر
خێرا بڕۆ ئازایانە
تا دەگەیتە بەندیخانە
ئەوسا بڕۆ لای جەمیلە
ئەو قارەمانەی كەدیلە
پێشكەشی كە نامەی كوردستان
نامەی ڕاستی نەك داستان
نامەی كچەكانی بارزان
ئەوانەی لە خوێنا گەوزان
پیرێكی پڕ بیرەوەری و بەهیوا و بەئەزموون، ژیانی پێ قوتابخانە بوو بۆ وانەی فێربوون، خۆشی ژیانی پێ ئاوازی دەروون بوو، بۆیە خەرمان‌بەرەكەت و قەڵەم‌بەبڕشت و مێشكڕوون بوو، خاك و خەبات و خولیای خوێندنەوەی بە خۆراكی مێشك و گیان دەزانی، لای وابوو ژیان كتێبكی خۆشە گەر بخوێندرێتەوە بە وردی و جوانی، مەرەكەبی پێنووسی وەك خوێنی شەهید پێ پیرۆز بوو، ماڵی بێ كتێبی بە ژوورێكی بێ‌پەنجەرە دەزانی و لەكنی ئاڵۆز بوو، وای مەزندە دەكرد پەرتووک لە باڵی فریشتە دروستكراوە و خوێندنەوە و نووسین مەحەكە، پێنووس زمانی ئاوەز و گەورەترین كاریگەرترین چەكە، چاو پەنجەرەی هەست و ژێی سۆز و ئاوێنەی دەروونە، پەرتووك كلیلی گەنجینە و هۆشیاری و بەردیدەیی ڕوونە.
مەزنترین خۆشەویستی، خۆشەویستی دایكە بە ڕاستی، ئەو خاك و خەبات و خوێندنەوە و دایك و سروشتی كردبووە سەرچاوەی سرۆشان و خەیاڵ:
گوڵ و گوڵزار شنەی شەماڵ
زەردەخەنەی جوانی منداڵ
ئاسمانی ساو و دوو چاوی كاڵ
هەموو جوانن وەكو بەهار
بەڵام سۆزی دایكی نازدار
زیاتر دڵ دەكات بەختیار
دار كە سووتا دەبێت بە ڕەژوو، سەرلەنوێ گەش دەبێتەوە دەبێ بە پەنگر و ئاگر، داری وشك زیاتر گڕدەگرێ، بۆ ئەشق گەرم و پێداگر، پیری موغانی ئاشقی وەك شێخی سەنعان هەڵدەكەوێ بە دەگمەن:
ئازیز مەڵێ تۆ پایزی
نابێ بە بەهاری تەمەن
خۆشەویستی ئێمەومانان
هەمیشە بێگەرد و ڕەسەن
نەك وەكو هی هەرزەكاران
بە وێنەی گەواڵەباران
ئەو ساتەیە و بەسەر دەچێ
خۆشەویستیی ئێمە هەردەم
لە ویژدانەوە دەردەچێ
كە ببارێ، بیابان دەكاتە گوڵشەن
ئازیزەكەم
ئەگەر زێڕ لای زێڕنگەران بەنرخ بێ
خۆشەویستی لای ئێمەی پیر
بە ئەقڵە، بە دڵە، بە بیر….
هەموو كارێكی بەرز و مەزن و پیرۆز، پەنا و بنەمایەكی ژنێكە باش و بەڕەوشت و دڵسۆز، مێرد نیشتمانی ئافرەتە، ئاڵا و پایە و دەوڵەتە، (زێبا) خانی مام زاهیری ساڵحەڕەشی، خێزانی بوو بە خۆشی و خۆشەویستی و هاوبەشی، غەمبار كراوەتر و بیرفراوانتر بوو، ژنی لە سروشت پێ جوانتر بوو، ئاواتی گەورە، مرۆڤی گەورە دروست دەكات، كاری باش و بەكەڵك خەڵك خۆشەویست دەكات، غەمباری دنیادیتە و لەخەم‌خاراو و خۆڕاگر، جەرگی سووتا كەوتە ناو كوورەی پڕ پشكۆ و ئاگر، كارەساتی لێ بەسەر هات و خێزانی مرد، تاڵی ژیانی بە شیرینی و ئاوات بەڕێ كرد، قەڵەمی نەشكا و پیری پەكی نەخست، كتابی دەردەچواند و دانایی خۆی دەردەخست، قسە دەفڕێ نووسین دەمێنێتەوە، لە هەر شاكارێك گیانی نووسەر دەژێنێتەوە، لەناو پارچەكاغەزان و كتێبخانە و بەندیخانە و قوتابخانە 87 ساڵ ژیا، بۆ ئەوەی (دەركەوێ شەمس و قەمەر، نوور و زیا)2.
د. كەمال غەمبار، ڕێزلێگیراو بوو، پایەدار لە ڕۆژمێژووی 18/10/2016 ڕێزی لێ نرا، گوڵباران كرا و مەدالیای زێڕێنی پێوە كرا، بۆنە و ئاهەنگی خۆشی بۆ گێڕدرا، بەڵام ئاخ لە ڕۆژمێژووی 30/12/2024، فریشتەی گیانكێشانی بۆ هاتە خوار، لە ساتەوەختێكی بووڵێڵ، لێنەگەڕا ببێتەوە بە بابەنوئێڵ، سەری ساڵان بۆ منداڵان، ئەو بابەنوئێڵ ڕدێن‌بەفرینە، لە تابلۆیەكی نەخشینە، تێڕكەی پڕ لە دیاری ڕەنگینە:
(منداڵینە
چاوەڕوان بن
من بابەنوئێڵی ئێوەم
هەموو رۆژی گەردی بەیان
سواری ئەسپی هەتاو ئەبم
دڵنیا بن دێم بۆ لاتان
هەگبەم پڕە
لە جەژنانە و لە خەڵاتان
با دەوەری شار
بگرن بە ئاسن و ئاگر
دڵنیا بن
كە دەركەوم
بەسەر پشتی تیشكی هەتاو
سەر دەكەوم)
مەرگ مەودای نەدا شەوێكی تر دەمێكی تر، لەسەر كێكی تەمەن هەڵكا مۆمێكی تر، مۆمی تەمەنی توایەوە، چرای ژیانی كوژایەوە پێش چەندان ساڵ دڵی خەبەری دابوو، بە هەست و نەست، شیعرێكی بۆ ساڵی تازە دانابوو، ساڵی تازەی پیرۆز نەكرد كەوتە ژێر گڵ ئەو ڕاز و نیازە:
ساڵی تازە
كام كەس دڵی دەریای رازە
كام كەس پایەی لە هەورازە
كام كەس هەیتی مڵك و سامان بێئەندازە
كام نازدارێ كۆشی دایكی لانەی نازە
ئاخۆ تەلی كەمانی ژین هەمان سازە و
یەك ئاوازە
كە لاپەڕەی تۆماری نوێی بكرێتەوە
لاپەڕەی ساڵانی پێشووی دەسڕێتەوە
لە مردن ناخۆشتر چاوەڕوانی مردنە، ئەو چاوەڕوانی مردنی نەدەكرد و بێزار نەبوو لە كاركردنا، دەیزانی وەخت پاشەكەوت ناكرێ، وای دانابوو بە بەریەوە ماوە جارێ نامرێ، مردن پرس ناكا وەخت و ناوەخت نازانێ و ناپرسێ، باكی نییە و كێ جەرگی پێ دەسووتێ و كێ پێی دەتاسێ؟
دەرفەتی پێ نەدا دێوەزمەی مەرگ، لە دواساتی ساڵ كفنی كرد بە بەرگ، قەڵەمە دیار و بەهرەدارەكەی كۆیی، لە پاش مەرگ لە ویژدان دەژیێ بە شانازی و شكۆیی.
پەراوێز:
1 شیعری حەزرەتی حاجی قادری كۆیی
2 شیعری حەزرەتی نالی