گرێكوێرەی (جومعە كانی لەلەیی) لەنێوان دوێنێ و ئەمڕۆی ڕووداوەكاندا

شاخەوان عەلی حەمەد مامۆكی
رۆمان ئەو ژانرە ئەدەبیە گەورەو دنیابینەیە دەكرێ هەموومان وەك خوێنەر بەئاسانی ئاوێتە و تێكەڵ بەو خەیاڵ و جیهانە ئەرخەوانیە ببین،وەلێ ئەستە بتوانین وەك خودی نووسەر خۆمان لەقەرەی هەر دەقێكی ئەدەبی بدەین و جوارجیوەیەكی فانتازی بۆ خوێنەرانمان بڕسكێنین، ئەوەش لەوەدا سەرجاوەی گرتووە كە نووسەرو دانەری رۆمان بە پێشینەیەكی زۆرەوە هاتۆتە مەیدان و لە خوێندنەوەی تێكست و دەقە خۆماڵی و جیهانیەكانەوە خۆی خزاندووه ته نێو ئەو سێكتەرەو شەن و كەوی تێدا كردووه.
كاك (جومعە كانی لەلەیی) زۆر لەوە دیارو ناسراوترە ئێمە لێرەدا هەڵسەنگاندنی بابەتیانەو سەرپییی بۆ بكەین و بەخوێنەری بناسێنین، هەڵبەتە دوای بەچاپگەیاندنی (مەملەكەتی دڕكاوی) و (ڕەش و سپی) كە دوو رۆمانی دانسقەو ناوازەن لەكاری ئەدەبی نووسەردا، لەتەكدا وێڕای بەچاپگەیاندنی كتێبەكانی (كەركووك لەبەردەم شاڵاوی بەعەرەب كردن)و (كورهی شۆڕش، كێی سووتاند؟) كە هەردووكیان بابەتی لێكۆڵینەوەو بەدواداجوونن، لەم ماوانەی رابردویشدا لەدیارییەكی دیكەو خەرمانەی نێو كتێبخانەی كوردی، رۆمانی (گرێكوێرە)ی پێ ئاشنا كردین كە لە دوو توێی160 لابەڕەو بەتیرازی هەزار دانە لە جابخانەی جوارجرا رۆشنایی جابی بینیوە.
ئەوەی لێرەدا مەبەستمە هەڵسەنگاندنێكی خێراو ڕانانێكە بۆ ئەم رۆمانە، گوومانیش لەوەدا نیە نووسەری بەتوانا كاكق جومعە لەبەرایی ئەم كتێبەیدا باس لەمامۆستایەك دەكات بە ناوی هیوا كە دە ساڵ تەمەن لەهەندەران دەژێ و لە زستانێكی سەرماو سۆڵدا دەگەڕێتەوە كوردستان، وەك نووسەر دەڵێت: “كاتێ لە فەرەنسا دەیەوێ بگه ڕێتەوە كوردستان لەتەلەفزیۆنەوە گوێبیستی هەواڵی خۆكووشتنی بەندیەك دەبێت، خەم دایدەگرئت و دەیەوێ دوای گەڕانەوەی بۆ كوردستان بە ڕازو نهێنی زیانی ئەو بەندیەی لەبەندیخانەی هەولێر خۆی كووشت بگات وهۆكاری خۆكووشتنەكەی بۆ دەربكەوێ” بۆیە دوای حەسانەوەو پشوودانێكی چه ند رۆژە، چەندین برسیار لەخۆی دەكات : “بۆچی ئەم زیندانیە خۆ كووشت؟ خۆ هەندێك زیندانی فەرمانی لەسێدارەدانیشی بۆ دەردەجێت بەڵام خۆی ناكوژئت چوونكە هیوای بەوەیە لە دوا جركە ساتەوەختی لە قەنارەدانی، لێبوردنی گشتی دەربچێت یان دەرگای زیندان بشكێنرێت یانگۆڕانكاری سیاسی ڕوو بدات و لەمردن رزگاری بكات چ جای زیندانیەكی مەحكووم”دیارە ئەو خۆكوژەكە سەركردەی یەك لەو گروپە ئیسلامیە توندڕەوانە بووە كە ماوەیەك لەمەوبەر لەلایەن دەزگای ئاسایشەوە دەسگتیر دەكرێ” لەوەش زیاتر ئەوەی سەرنجی مامۆستا هیوای راكێشا تا بەدواداچوون بۆ ئەو پرسە بكات، هەواڵە بەپەلەكانی شاشەی تەلەفزیۆنە كە ئەو كەسە بەكەرتە شوشەی په نجەرە كۆتایی به زیانی خۆی هێناوە. بەمەیش دەیەوێ خۆكووشتن بكاتە هەوێنی ئەو كتێبەی بەرنامەرێژی بۆ كردووە، بۆیە یەك لەو كەسانەی لەو گرووبە دەستگیر دەكرێ ناوی سەودا عەزیز ناسراو بە ئیبراهیمە، وێڕای هەواڵی گوێبیستبوونی زنجیرەیەك كاری خۆكووژی ئێرەو ئەوێ كە بەجارێ سەرنجی رادەكێشن و بەرەو ئەو بابەتە پەلكێشی دەكەن، هەندێ لەو هەواڵانەی ناخی دەهەژژئنێ تا لەسەر ائەو نووسینە و توێژینەوەی ئەو برسە رشتربێت:
-كەسێ لە بێشانگای سەیارە بەهۆی ئیفلاس بوونەوە بەفیشەكێك كۆتایی بەزیانی خۆی دێنێ.- كوڕێكی مام كاكەشین خۆی دەكوژێ كە خوێندكاری دوازدەی زانستی بوو، دەركەوت حەزی بەخوێندن نەبوەو بەزۆر براوەتە بەر خوێندن و نمرەی پیویستی بەدەست نەهێناوە، بۆیە لەترسی هەڕەشەی باوكی بە په تێك خۆی هەڵواسیوە. -كجێك لەژوورەكەی خۆی، خۆی دەرمانخوار دەكات چوونكە باوكی بەو گەنجەی نادات كە هاتبووە خوازبێنی. -كجێكیش خۆی دەسووتێنێ لەبەر ئەوەی هەڕەشەی بڵاوكردنەوەی وێنە ڕووتەكانی لێ دەكرێ.-
بەهۆی خیانەت و ناباكیشەوە ژنێك دەبەیەك نەوت بەخۆی دادەكات و خۆی دەسووتێنێ و دواجار لەنەخۆشخانە گیان لەدەست دەدا.-هەرزەكارێكیش خۆی دەداتە بەر حەقۆ چوونكە باوكی بەزۆر لەبرازایەكی خۆی مارەی كردووە..ئەمەو چەندەها رووداوی تر كە لە شارو گوندو شارۆچكەكانەوە گوێبیستی دەبێت هەموویان دەنووسێتەوەو بەدیكیۆمێنتیان دەكات، بەڵام لەناو هەموویان زیاتر بەسەرهاتی ئیبراهیمە كە په نایەكی فراوان لێكۆلینەوەكەی داگیر دەكات.
نووسەر لەدواندنی ئەو گەنجە لە زاری خۆیەوە بۆمان دەگێڕێتەوە : “ئەمڕۆ یەكەمین رۆژی دووەممە لە بەندیخانەو بجااوی ئومێدەوە دەڕوانمە داهاتووم، گەرجی من بۆ هەتا هەتایە مەحكووومم بەزیندان، بەڵام حرای هیوام نەكوژاوەتەوەو تیشكی جاوم خستۆتە سەر ئه و رۆژەی دەرگاوانی بەندیخانە بانگم بكات: كێ سەودا عەزیز جەبارە با كەل و پەل و یاتاغەكەی كۆ بكاته وه و ئازاد بووە”
ئیبراهیم بەهۆی خەونێكەوە دەگەڕێتەوە كە پیشتر شەلاتی و ئارەق خۆر بووە، لە شوێنێ وەك شاگرد كاری كردووەو لەوێوە داخل بەگرووپیك دەبێ و لەو شوێنە بۆ كارگه یەكی بیببسی دەگوازنەوە كە ئەو گرووبه خاوەندارێتی دەكرد.
ئیبراهیم دان بەتاوانەكانی دادێنێ و دەزانێ تاوانێكی گه ورەی ئەنجام داوە، دەزانێ شایەنی ئەوە نیە رابگیرێ، بۆیە لەزمانی خۆیەوە دەڵێت: “راستییەكەی دەبوو من لە سێدارە درابام، چوونكە دەستم هەبوو لەكووشتنی جەندین كەسی بێتاوان و زیانم به زۆر كەسی تری بێدەسەڵات و كڵۆڵ كردە دۆزەخ، نەك سزا بدرێم بەبەندكردنی هەتا هەتایی” ئەوە لەكاتێكدایە كە ئەو راستییە بۆ مامۆست هیوا دەگئڕێتەوە دوو ساڵی رەبەق لەگه ڵ حەوت كەسی تر لە ژوورێكی هەشت بەجوار بەندە لەگه ڵ ئەوانەی لەكردەوەكان لەگەڵیان بەشدار بووەو هاوكاریان بووە.
ئیبراهیم خێزاندارو خاوەنی دوو منداڵ بوو، لە پەنای ئایین و دواتر هەڕەشە لێكردنەوە وای لێ دەكەن هاتوحۆی كەس و كاری نەكات، لەپیش چاویدا كەسانێكی بێ تاوان لەت و په ت دەكرین و سەریان لەلاشەیان جیا دەكەنەوە بەمەیش جەند كەسێكی بێ تاوان دەگرن و بەپێش چاوی سەركردەی ئەو گرووبە داوای لێ دەكەن بیانكووژن و لەت و پەتیان بكەن ئەو دیمەنانە وێنە دەگرن كە بۆ ئیش و كارەكانی لەمەودوای هیح رێگەیەكی لەبەردەم نەمێنێتەوە وازیان لێ بێنێ یان دەمیان لێ بدات و خۆی رادەستی دام و دەزگا ئەمنیەكان بكات ئەوەش وادەكات هەر فەرمانێكی پێ بدەن بەبێ لام و جیم جێ بەجێی بكات، ئەو گرووپە دەست بەجالاكی جۆراو جۆر دەكات هەموو ئامانجەكانیشیان بۆ شێواندنی ئاسایشی شارە، لێرەو لەوێ تەقینەوە لەشوێنە قەرەباڵغیەكان ئەنجام دەدەن كە تەنها خەڵكە سفیل و ڕەش و رووتەكە بەردەكەوێ و هیچ بەربرسێك بەو شوێنەدا گوزەر ناكات و تێزاب بەدەم و جاو و جەستەی ئافرەتی سفور دادەكەن و ساڵۆن و باڕەكان دەتەقێننەوەو بۆ چەند جارێ ئالای رەش بەناو شار بلاو دەكەنەوە وەك هەرەشەیەك ك بۆ ئەو دەسەڵاتە كە بارودۆخی شار نائارامە. سەركردەی ئەو گرووبه ئەوان بۆ كاری تووندو تیژی بەناوی كلیلی بەهەشت و حاوەڕوانی بەهەشت هاندەدات كەجی خۆی لەدوورەوە سەیری رووداوەكان دەكات ئەوەتە ئافرەتێك كە مامۆستایەو خزمیەتی لەرێی ئیبراهیم و جەند كەسێكەوە ئاگاداریان دەكاتەوە بێهۆشی بكەن و بیڕفێنن و بۆی ببەن گوایە بیری بەڕەڵایی بڵاو دەكاتەوە، كاتێك دەیڕفێنن و دەیبەنە ئەو كۆشكەی كە لەسێ نهۆم پیكهاتبوو كە كەس بۆی نەبوو بچێتە نهۆمی سێیەم، بەڵام ئیبراهیم بەهۆی ئەو كارانەی كردبوونی نەختێ ئازادی پئ درابوو، كەچی بەترس و لەرزەوە خۆی دەگەیەنێتە ئەو ژوورە گەورەی سەركردەكەیان تێیدا دادەنیشت و لەوێوە بڕیاری دەردەكرد، بەدزیەوە سەیری ژوورەوە دەكات ئەوە بەزۆر پەلاماری ئافرەتەكە دەدات و لەكچێنی دەكەوێنێ چوونكە حەزی لێكردبوو دەیویست بیهێنێ كەجی ئەو ئامادە نەبوو شووی پێ بكات و چەند لێی دەپارێتەوە وازی لێبێنێ، گوێی پێ نادات و دوای ئەو كارە قێزەونە دارودەستەكەی تێدەگەیەنێ كە ئەو ئافرەت سفورە بیری پیس و بۆگەن بڵاودەكاتەوە دەبێ تەمبێ بكرێ و سەرەنجام پێیان دەڵێت: دەبێ ئەو ئافرەتە بكووژن و پارحە بارجه ی بكەن و لەدەرەوەی شاری فڕێی بدەن. ئیبراهیم رۆژ بەرۆژ شتی تازەو نامۆ دەبینێ و دەبیستێ، لەهەمووی سەیرتر ئەوەبوو بەدزییەوە كاتێ ژوورەكانی سەرەوە تاقی دەكاتەوە كە هەموویان بڕاوبر بوون لە چه ك و تەقەمەنی جۆراو جۆر و ئەو ژوورەی گەورەكەیان لێی دادەنیشت ئەلبومێكی لێبوو چەند جارێ بەدزییەوە سەیری ژوورەوەی دەكرد دەیبینی جۆن ئەلبومەكە دەكاتەوەو سەیری وێنەی ژنەكانی ناوی دەكات و ئەگه ر حەزی بحووبایەتە سەر یەكێكیان بەناوی ئامۆژگارییەوە بانگهیشتی لای خۆی دەكردو سەرخۆشی دەكردو لاقەی دەكرد بەمەیش ئیبراهیم بۆ ئەوەی دڵنیابێ ئاخۆ وێنەی خێزانەكەی لەنێو ئەو ئەلبومەدا هەیە یان نا، هەر بەپەلە هەڵیدەداتەوە بەڵام دڵخۆش بوو بەوەی كە بینی وێنەی ژنەكەی ئەوی تێدا نیە، ئەو رووداوانە درێژه دەكێشێ تا لەشەوێكی درەنگ و ئەنگوست لەجاودا ئاسایش ئابلوقەی كۆشكەكە دەدەن كە كەوتبووە ناو باخێكی گەورەو شەڕە تەقە دروست دەبێ، ئەوەی دەكوژرێ دەكوژرێ و ئەوەی خۆی بەدەستەوە دەدات دەستگیری دەكەن.
كاك (جومعە كانی لەلەیی) حەزو خوولیاو سەلیقەیەكی باشی لەهۆنینەوەی رستەو دەستەواژه ی جوان جوان هەیە ئەگەر لەسەر هەندێ لەو دەستەواژانە بوەستین، بۆ نموونە: (ئیدی بوومە قاشقونج ئەو حەند مانگەی لەئەشكەوت و زەنوێرو بێشەڵانەكان مامەوە بەسەختی ژیانم بردە سەر) (چەندین شەو هاوڕێی شەوگاری پرمەی ئەسپ و نوسكە نوسكی سەگ و گوجیلەو قوقەلەی كەلەباب بووم) (لە ریگە رێیەكە بەئاڕاستەی پیرەمێردەكە بەناو پوش و پەڵاش و دڕكە شینكەو قەلەغوان و خڕنوكەكاندا لامدا) (لەگەراجی بەندیخانەكەوە بەجادە قیڕە شەقار شەقارەكەدا هۆرتە هۆرت بەرەو پرسگەی یەكەم دەڕۆیشتین دەمویست بە دوو قەڵەمباز بگەمه وە ناو شار) (جەنجاڵی شەقامەكە سیخناخ بوو لە خەڵك) (بەنەرمە لۆقە بەرەو لای مشتەریەكانی دەڕۆیشت) (دەیڕوانیە دیمەنی كڕیارو فرۆشیاران و هەڵڵا و هەنگامەی ئەو بازاڕە بچكۆڵانەیە) (كراسێكی جەرگی لەبەر بوو تا لای ئەژنۆی و بەروانكەیەكی سپی بەمل و سینیدا شۆڕ ببوەوە تا خوار ناوكی و لەپشتەوەی ملی بە گرێدان قایمی كردبوو زۆر جار گرێكە دەبووە گرێكوێرە) و …هتد.
لەدوماهیدا دەڵێین گرێكوێرەی (كانی لەلەیی) هەر بەراست گرێكوێرە بوو، شایەنی ئەوەبوو بیخوێنینەوەو لە ئامادەگی و بوونی دەرهێنەرێكی بەتوانادا شایانی ئەوەیە بكرێ بە فیلمێ لەو فیلمانەی كیێبركێی خەڵاتە گەورەكانی دونیای لەسەر دەكەن. دەست و خامەتان خۆش بەرهەمتان بە بڕشت.
سەرپەرشتیاری پەروەردەیی/ شارۆچكەی تەقتەق