حەمەسەعید حەسەن
دەسەڵات و سامان
لـــە ڕوانگـــەی (ڕێنی گیـــرارد) (192٣ – 2015)ەوە، (ئەوەی خەڵـــک پێکەوە گرێ دەدات، لاساییکردنەوەی یەکترییە، لاســـاییکردنەوەیش دوو جۆرە، یان هاوکاریکردنی یەکدییە، یان کێبڕکێ لەگەڵ یەکتردا. ئەو لاساییکردنەوەیەی لە هاوکاریکردنی یەکتردا چڕ دەبێتەوە، هەوێنی داهێنان و پێشـــکەوتنی کۆمەڵ و گەشەســـەندنی شارستانییە. خواســـتی هاوبـــەش، هەوێنی لاســـاییکردنەوەی کۆمەک بە یەکتـــری کردنە، بەڵام لە لاســـاییکردنەوەی کێبڕکێ لەگەڵ یەکـــدی کردندا، تاکەکان دەبنە کۆســـپ لەبەردەم خواســـتی یەکتریدا، ئەم لێ ناگەڕێت ویســـتی ئەوی تر وەدی بێت، ئەم لێ ناگەرێت ئەوی دیکە، دەســـتی لە دەسەڵات و سامان گیر ببێت و ئەم جۆرە لە لاساییکردنەوە، زەبروزەنـــگ بەرهەم دەهێنێـــت و دەیکاتە دیاردەیەکی کۆمەڵایەتـــی.) بەگوێرەی ئەم تێزە، زەبروزەنگ هەرچەندە ڕەگوریشەی تاکەکەسیشی هەیە، بەڵام زادەی هەلومەرجی کۆمەڵایەتییە و هەوڵدانە بۆ دەســـتگیرکردن لە ســـامان و دەسەڵات کە جێی بایەخی
زۆرینەن.
داستان، کولتووری کۆمەڵی سەرەتایییە و لێکدانەوە بۆ دیاردە سرووشتی و کۆمەڵایەتی و بایەلۆگییەکان دەکات. سرووشـــتی وەک: زەویلەرزە، گڕکان، هەورەبروســـکە، بەفر و بـــاران. کۆمەڵایەتی وەک: هاوســـەرگیری و جەژنەکان. بایەلۆگی وەک: نەخۆشـــی، پیری و مردن. داســـتان لە کۆمەڵگەی ســـەرەتاییدا بریتییە لە مەعریفە، ئاکار، یاسا و پێشـــبینیکردنی داهاتوو. داســـتان چونکە کولتوور و دونیابینییە، بۆیە لە کۆمەڵگەی ســـەرەتاییدا، تاقە ســـەرچاوەیە کە شـــەرعیبوون بە دەســـەڵاتیش دەدات و دەشێت بنەماڵەی فەرمانڕەوا، شـــەرعیبوونی خۆی لە داستانێکەوە هەڵبگۆزێت. بەردی بناغەی ســـرووتەکانی نێو داســـتان، قوربانیدانە و جۆرە خەرمانەیەک بە دەوری قوربانیداندا هەیە، تا ئاســـتی بەپیرۆزکردنی قوربانی، با جەستە و خوێنی ئاژەڵیش لەبری جەستە
و خوێنی ئینسان بکرێتە قوربانی.
لەگەڵ ســـەرهەڵدانی ئاییندا، گۆڕان بەســـەر شـــێوازی نواندنی زەبروزەنگیشدا هات و ئایین کۆمەڵی لە قۆناغی هەژموونی سروشتەوە، بۆ هەژموونی کولتوور، کە قۆناغێکی عەقڵانیترە، گوێزایەوە، ئاخر لێکدانەوەی دیاردە سروشتییەکان لەبەر ڕۆشنایی ئاییندا، عەقڵانیترە بە بەراورد لەگەڵ لێکدانەوەی ئەو دیاردانە لەبەر ڕۆشـــنایی داستاندا. ئایین گۆڕانی بەســـەر چەمکەکانی پاداشت و سزایشـــدا هێنا، کە پێشکەوتووانەتر بوون، بە بەراورد لەگەڵ قۆناغی پێش سەرهەڵدانی ئاییندا. دەرکەوتنی ئایین، ڕووداوێکی هێندە
گرنگ بوو، دواتر وەک کرۆکی کولتووری لێ هات.
لای ڕێنـــی گیرارد، زەبروزەنگ پێوەندییەکی قووڵـــی بە (پیرۆز)ەوە هەیە، ئاخر ئەوە ئایینی پیرۆزە کە بانگەشە بۆ قوربانیدان و خۆبەختکردن دەکات، بە ئومێدی پاداشتی ئاسمان. ئەوە ئایینە زۆر جار ڕێز لە جیاوازی ناگرێت و لەڕێی نواندنی زەبروزەنگەوە، گرووپە جیاوازەکان لەژێر دەواری یەک باوەڕدا کۆ دەکاتەوە و کولتووری گەلان لە بۆتەی کولتووری نەتەوەی زاڵـــدا دەتوێنێتەوە. ڕێک دەکەوێت یەک ئایین چەندان ڕێبازی لێ ببێتەوە و جیاوازییەکانی نێوانیان بە زەبروزەنگ یەکلایی بکەنەوە. هەرچەندە ململانێی نێـــوان ئایینییەکان، وەک ململانێی فیکری خۆیان نمایش دەکەن، وەلێ ڕاســـتییەکەی
ململانێ خوێناوییەکان، نزیکە هەمیشە زادەی کێبڕکێن لە پێناوی دەسەڵات و ساماندا