زمان، یەكێكە لە بنەما سەرەكییەكان بۆ گەشەسەندنی هزری و دەروونیی هەر مرۆڤێك، بەپێی بنەما زانستییەكانیش، بەشدارییەكی گرنگ لە پێكهێنانی توانا و پەیوەندییە كۆمەڵایەتییەكانی مرۆڤدا دەكات، بەتایبەت كە ماكی پێكەوەنانی نەتەوەییانە و پەیوەندییە سیاسییەكانی نێو نەتەوەیەكی دیاریكراو بێت.
زمانی كوردی، بە هەموو زار و شێوەزارەكانییەوە، سەرباری ئاستەنگە سیاسی و زانستییەكانی، تا ئێستاش وەكو زمانێكی زیندوو، ئامرازی گرنگی ئاخاوتنی ملیۆنان كوردە و لەم سەردەمەشدا، سەرباری گرفتە لۆكاڵی و جیهانییەكانی، زمانی نووسینەوەی هزر و فەلسەفە و زانستە.
زمان و بواری پەروەردەیی
یەكەم بنەمای پاراستنی زمان، بواری پەروەردەیە، دیاكۆ هاشمی، شارەزا و ڕێنوێنكاری زمان دەڵێت: “هەرێمی كوردستان تەنیا پارچەیەکی کوردستانە، کە بووەتە جێی گەشەسەندنی زانستیی زمانی کوردی. لەبەر ئەوەی لە هەرێمی کوردستان دا قوتابخانە و وەزارەتی پەروەردە هەن و بەپێی یاسا زمانی کوردی زمانێکی فەرمییە. زمانێکە کە سەربەخۆ خەریکە گەشە دەسێنێت. مامۆستای زۆر خەریکی وتنەوەی زمانی کوردین، چ لە ئاستی قوتابخانە و چ لە ئاستی زانکۆ. ڕێزمان بە باشترین شێوە بۆ زمانی کوردی ئامادە کراوە، کە بنەمای بەهێزبوونی زمانەکەیە. دیارە هەندێک کەموکووڕی هەیە وەک داڕشتنی دەقەکان، کە هەندێکجار لەسەر بنەمای عەرەبی داڕێژراون. یان نەبوونی ڕێنووسێکی یەکگرتوو تا ئێستا گرفتێكە، ئەوانەش شتێکی چارەسەرنەکراو نین”.
زمان و بواری بازرگانی
بازرگانی و زمانی بازرگانی، یەكێكی دیكەیە لە فاكتەرەكانی بەهێز مانەوەی زمان، ئەو كۆمەڵگایانەی چالاكییە بازرگانییەكانیان بە زمانێكی دیاریكراوە، زمانی بەكاربراو بەهێزتر و فراوانتر دەبێت. لەوبارەیەوە د.عاتف فەرهادی، ڕاگری کۆلێژی زمان لە زانکۆی سەڵاحەدین دەڵێت: “داوا لە حکوومەتی هەرێمی کوردستان دەکەم، بە تایبەت وەزارەتی بازرگانی، لەکاتی متمانەدان بە کۆمپانیاکان، زمانی فەرمی لەناو ئەو کۆمپانیایانە ببێتە زمانی کوردی، هەروەها لە قوتابخانە ناحکوومییەکان زیاتر گرنگی بە زمانی کوردی بدرێت، بۆ ئەوەی زمانی کوردی بپارێزین، پێویستە منداڵەکانمان لەسەر زمانی دایک ڕابهێنینن، ئەوەش بەوە دەكرێت كە زمانی بازاڕ و كۆمپانیاكان و ئابووری، پشت بە زمانی كوردی ببەستێت كە دەبێتە هۆی گەشەسەندنی زمان”.
زمانی كوردی و بواری تەكنەلۆژیا
زمانی كوردی، سەرباری پێشكەوتەنەكەی، تا ئێستا لە ناو بواری تەكنەلۆژیادا كەمتر بەكار براوە، د.سەباح ڕەشید، شارەزای زمان، لەوبارەیەوە دەڵێت: “سەرباری ئاستەنگە مێژووییەكانی، چەندین ساڵە زمانی كوردی بە هێزەوە ماوەتەوە و توانیویەتی بەرگری بكات، ئێمە دەبێت بتوانین لە بواری جۆراوجۆر زمانی خۆمان بپارێزین، یەكێك لەو بنەمایانەش ئەوەیە، هەوڵبدەین زمانی کوردی وەکوو زمانە پێشکەووتوەکانی جیهان لەناو تەکنەلۆژیادا زیاتر پەرە پێبدەین و بتوانین لەگەڵ جیهانی نوێدا بیگونجێنین، ئەم دیاردەیە بۆ زمانەكانی دیكەی جیهان زۆر خزمەتی كردووە”.
گەشەپێدانی هزری نەتەوەیی و زمان
یەكێك لە ڕوانگەكان لەبارەی زمانەوە، پێكهێنان و گەشەپێدانی هزری نەتەوەیی و پاراستنی یەكانگیرییەكەیەتی لە نێوانیاندا. د.نەریمان خۆشناو، شارەزای زمان، لەبارەی گرنگیی زمانەوە دەڵێت: “زمان ناسنامەی نەتەوەیە، هەڕەشە بۆسەر زمان، هەڕەشەیە بۆ سەر نەتەوە، بۆیە لەسەر هەموومان پێویستە خزمەتی زیاتری زمان بکەین، سەرکردایەتیی کورد لە قۆناغە جۆربەجۆرەکان خزمەتی زمانی کوردییان کردووە، بۆنموونە لە رێکكەوتننامەی ١١ی ئاداری ساڵی ١٩٧٠، کە بەرهەمی خەباتی بزووتنەوەی ڕزگاریخوازیی كوردستان بوو و هەنگاوێكی گرنگ بوو لە گەشەپێدانی زمانی كوردیدا، لە ١٥ خاڵی ڕێككەوتننامەكەدا، ١٣ خاڵی لەسەر زمانی کوردی بوو، یەکێك لە خاڵەکان دەڵێت: “دەبێت خوێندن لە ناوچە کوردنشینەکان بە زمانی كوردی بێت”.
د.عەبدولڵا حوسێن، دەڵێت: “زمانی كوردی بووەتە هۆی ئەوەی شۆڕش و بەرخودانەکانمان بەرەو ئەم قۆناغەی ئێستامان ببات، زمانی کوردی ناسنامەی نەتەوەی کوردە، کە زمانت هەبوو، خاک و نەتەوە و مێژوو و کلتوورت دەبێت، بۆیە داواکارم حکومەتی هەرێمی کوردستان لە ڕێگەی دامودەزگاكانییەوە پتر بایەخ بە زمانی کوردی بدات”.