خۆڕازاندنە‌وە‌ی بێوەژن لە نێوان ئایین و كلتووردا!
عومەر چنگیانی
لەوەتەی لـــە یەكی محەڕەمی 144٢ بەرانبەر بـــە ٢٠ی٨ی٢٠٢٠ـەوە هەفتەی چەند ڕۆژێك دوای ســـەلامدانەوە لە نوێژی عەسر لە مزگەوتی خەدیجە کوبرا لێکدانـــەوەی قورئان پێشـــکەش دەکەم بـــە زمانی کوردی، ئیمڕۆ شـــەممە ٧ی1ی٢٠٢٣ئایەتی ٢4٥مان تەواو کرد، پێم خۆشە لە گوڵخەرمانی ئیمڕۆماندا تیشک بخەمە سەر لێکدانەوەی ئاخر ڕستەی ئایەتی ٢٣4 و ٢4٠ کە بە ڕاستی مـــرۆڤ شـــەرمەزار دەبێت کە ئەو دوو کۆپلە دەخوێنێتـــەوە و بەراوردی ئەو مافە دەکات کە خوا بەخشـــیویەتیە بێوەژن و کۆمەڵگەیش چ ســـتەمێکیان لێ دەکات!
خواگیـــان دەفەرمێت: (ئەو خانمانـــەی کە مێردیان دەمرێ و چوارمانگ و دە رۆژەی عیـــدە تـــەواو دەکەن ئیتر ئێوە هیچ گلـــە و گازندە و گوناهێکتان لەســـەر نییە گـــەر ئەو بێوەژنانە چـــی بکەن دەربارەی خۆیان ـ ئارایشـــتی رێـــک ـ بە مەرامـــی دۆزینەوەی هاوســـەر و، ئەڵڵا فرە شـــارەزا و بەئاگایە لەسەر کردەوەکانتان)؛ کە ئەم لێکدانەوەیەم زنجیرە ٨٨ی گوڵخەرمانەکەمانی هێنایەوە بیرم کە لە لاپەڕە “1٥”ی ڕۆژنامەی هەولێر ژمارە ٢66٢ سێشەممە ٨ی ئابـــی ٢٠1٧ بڵاو كراوەتەوە” لەژێر ســـەردێڕی: (مشـــتێك لە خەرواری بایەخدانی ئیسلام بە بێوەژن) گوتوومە: (گوڵخەرمانی ئەمڕۆم تەرخان دەكەم بۆ وەڵامی خانمە بێوەژنێك، كە ئەو پێی وایە ســـتەمی كۆمەڵگای كوردی لە “بێوەژن” دەرەنجامی وابەستەبوونی خەڵكەوەیە بە ئیسلام! سەرەتا با ئەوە بزانین ئەوەی كە ئایینە و لە دووتوێی دەقە شەرعییەكاندا هاتوون، لەگەڵ واقیعی ئێمە، كە بە زۆری شانازی دەكەین بە خۆمان و خۆمان با دەدەین بە ئیســـلامەتییەوە و، وا دەزانین، كەس لە ئێمە باشتر لە ئیسلام تێنەگەیشـــتووە، بەجێ دێڵـــم بۆ خۆتان، كە زۆر بەداخـــەوە لە بەراوردێكی زانســـتیانەدا لە نێـــوان، دەق و ئاكارمان، بۆمـــان دەردەكەوێت، ئەگەر لێك دووریمان وەك ئاسمان و رێسمان نەبێت، زۆر جیاوازی نییە! بەتایبەت ئەگەر هۆكاری بێوەژنكەوتنەكـــە، لێكجیابوونەوە بێت، با لەبەر ئەوەیش بووبێت، كە پیاوەكە، بە هیچ پێوەرێك شایانی ئەوخانمە نەبووبێت!
پێناسەی وشەی بێوەژن: بێوەژن بەو خانمە دەگوترێت، كە مێردەكەی مردبێت، یان لە هاوسەرەكەی
جیا بووبێتەوە و، بێهاوسەر كەوتبێت، كە هەردوو جۆرەكە، لەم لایەنەوە، كە بێهاوســـەرن، یەكن، بەڵام لە ڕووی شێواز و هۆكارەوە لێك جودان، سەرباری ئـــەوەی لە ڕوویەكی ترەوە بە ســـەیركردنی “مانـــەوە و نەمانەوەی پەردەی كچێنی”، ئەوەی نەیمابێت و هاوسەری نەبێت، ئەویش جۆرێكە لە جۆرەكانی بێوەژن. بەشێوەیەكی گشتی، زۆربەی كات، بێوەژن، دایكە بۆ كۆمەڵێك هەتیو، كە ئەوكات دوو بەڵا و ناخۆشی و تاقیكردنەوەی لەسەر كۆ دەبنەوە، بێوەژنكەوتن و هەتیوبارێتـــی، كاتی وایش هەیە ئەم بێوەژنە، نەبوون و هەژار و بێدەرەتان دەبێ، ئەوكات كێشـــە و خەمەكان دەبنە ســـێان، بێوەژنـــی و هەتیوباری و هـــەژاری. لێـــرەوە هەموو هانـــدەر و پاڵپێوەنەرە ئایینییـــەكان یەك دەگرن بـــۆ ئەوەی، دەســـتی یارمەتییان بۆ درێژ بكرێت و ئەو كەســـەی بە كارەكە هەڵدەستێت خێری گەورە بە دەست دەهێنێت. بە نموونە هینانەوەی چەند فەرموودەیەك:
1/ ئیمامـــی بوخـــاری و كەســـانی تریش – ڕەحمەتی خوایـــان لێ بێت –
لە “عایشـــە”ی دایكـــی مســـوڵمانان و “ئەبوهورەیرە” و “ســـەفوانی كوڕی سولەیم”ـەوە خوایان لێ ڕازی، لە پێغەمبەرەوە دروود و سڵاوی خوای لەسەر، بۆمانی دەگێڕنەوە، كە فەرموویەتی: “ئەو كەسەی بە تەنگ كاروباری بێوەژن و هەژاری کەمداهات و مســـكینەوە بێت، وەك ئەو كەســـە وایە، كە لە پێناو خوادا، تێبكۆشێت بە هەموو شێوازەكانی تێكۆشان، یان وەک ئەوكەسە وایە، كە هەردەم بە رۆژ بەڕۆژووە و بە شەو خەریكی شەونوێژكردنە”.
٢/ لە (صحیح الجامع)دا، لە دایكی مســـوڵمانان عایشە و ئەبوهورەیرەوە، خوایان لێ ڕازی بێ، هاتووە كە پێغەمبەر دروود و ســـڵاوی خوای لەســـەر، فەرموویەتی:
٣/ “من و ئەو كەسەی كە دەبێتە دەستەبەری ژیان و گوزەرانی هەتیو، یان
دەستەبەری هەر هەژارێكی دیكە، لە ڕۆژی دواییدا، لە نێو بەهەشتداین