زیاتر لە یەک ملیۆن ئاوارە و پەنابەر لە هەرێمی کوردستان لە بەردەم مەترسی سەرمای زستاندانە و هێشتا پێداویستییەکانی ئەم وەرزەیان بۆ دابین نەکراوە، وەک ئاوارە و پەنابەران ئاماژەی بۆ دەکەن، لەم وەرزەدا باریان قورستر دەبێت، بۆیە پێویستە لایەنە پەیوەندیدارەکان بە تایبەتی حکوومەتی عێراق و ڕێکخراوە نێودەوڵەتیەکان لەگەڵ حکوومەتی هەرێم هاوکار بن و ئەو کێشە و گرفتانەی کە هەن چارە بکەن.
بەرێوەبەری کۆچ و کۆچبەران و وەڵامدانەوەی قەیرانەکان لە سنووری پارێزگای هەولێریش، دەڵێ؛ کۆمەکی نێودەوڵەتی زۆر کەم بۆتەوە، رێکخراوە نێودەوڵەتییەکان وەکو پێویست هاوکاری ئاوارە و پەنابەران ناکەن،.
240 هەزار و 207 پەنابەری سووریا و رۆژئاوای کوردستان، 8 هەزار و 443 پەنابەری تورکیا و باکووری کوردستان، 10 هەزار و 730 پەنابەری ئێران و رۆژهەڵاتی کوردستان 705 پەنابەری فەلەستین، لەگەڵ 800 هەزار ئاوارە، کۆی گشتیی ئاوارە و پەنابەر لە هەرێمی کوردستان زیاتر لە ملیۆنێک و 50 هەزار کەس دەبن.
یونس عەلی، ئاوارەیەکی مووسڵە، بۆ “هەولێر” دەڵێت:” بەداخەوە حکوومەتی عێراق هیچ هاوکاری ئێمەی نەکردووە، ئەگەر لەبەر حکوومەتی هەرێم و دەزگای خێرخوازی بارزانی نەبووایە، ڕەوشی ئێمە زۆر خراپ دەبوو و نەماندەزانی روو لە کام شوێن بکەین، بۆیە تا ماوین سوپاسی حکوومەتی هەرێم و سەرکردایەتیی سیاسیی کوردستان دەکەین، بۆ ئەو هاوکارییەی پێشکەش بە ئێمە دەکات.
وەلی عەزیز، پەنابەرێکی رۆژئاوای کوردستانە و لە سەرێ کانی ئاوارەی هەرێمی کوردستان بووە و ئێستا لە کەمپی بەردەڕەش نیشتەجێ بووە، بە “هەولێر”ـی گوت:” لە وەرزی زستان تووشی زەحمەتێکی زۆر دەبینەوە، بەڵام خۆشترە لە شەڕ و ئاژاوە، لە ناوچەکانی ئێمە تا ئێستاش هەر شەڕە، تا شەڕ کۆتایی نەهێت و بارودۆخی ئەو ناوچانە ئاسایی نەبێتەوە ناگەڕێینەوە و هەر لە هەرێمی کوردستان دەژین.
عەزیز، جەختی لەوەش کردەوە:” چەند رۆژێکە هەست بە سەرما دەکەین، لەم وەرزەدا بۆ خۆ گەرمکردنەوە و پاراستنی منداڵەکانمان پێویستمان بە نەوت و کەلوپەلی ئەم وەرزە هەیە و، داوا دەکەین رێکخراوەکانی کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی هاوکاری حکوومەتی هەرێم بکەن، بۆ ئەوەی لەو کێشە و گرفتانەی کە هەمانە ڕزگار بین”.
سروە رەسول، بەرێوەبەری کۆچ و کۆچبەران و وەڵامدانەوەی قەیرانەکان لە سنووری پارێزگای هەولێر، بۆ “هەولێر” گوتی:”نەوت دەبێت وەزارەتی کۆچ و کۆچبەرانی عێراق دابین بکات، بەڵام تا ئێستا هیچ بڕە نەوتێکی رەوانە نەکردووە، هەر بۆیە دوێنێ نووسراومان بۆ حکوومەتی عێراق کردووە تا نەوت بۆ ئاوارەکان دابین بکات، ساڵی رابروو پێویست بوو هەر خێزانێک بڕی 200 لیتر نەوت وەربگرێت، کەچی 100 لیتریان وەرگرت، ئەمساڵ ئەوە لەناو وەرزی زستانداین و ئەو بڕە نەوتەی کە پێویستە وەربگرن، تا ئێستا وەریان نەگرتووە، پێویستە هەر چی زووە دەست بە دابەشکرنی نەوت لە کەمپەکان بکرێت، هەتا بەشە خۆراکی مانگانەیان کەم بۆتەوە، پێشتر عێراق هەموو مانگێک بەشە خۆراکی رەوانە دەکرد، کەچی ئەوە بۆ سێ مانگ دەبێت تا ئێستا ئەو بەشە خۆراکەی کە پێویستە وەربگرن وەریان نەگرتووە، ئەگەر نەوت و بەشە خۆراکی مانگانە وەرنەگرن بەم زستانە ژیانیان قورس دەبێت، بۆ جلوبەرگیش هەندێک لایەنی خێرخوازی جلوبەرگیان بۆ ئاوارەکان دابین کردووە.
بەرێوەبەری کۆچ و کۆچبەران و وەڵامدانەوەی قەیرانەکان لە سنووری پارێزگای هەولێر، دەشڵێ:” کۆمەکی نێودەوڵەتی زۆر کەم بۆتەوە، رێکخراوە نێودەوڵەتییەکان وەکو پێویست هاوکاری ئاوارە و پەنابەران ناکەن، ئێستا کۆرۆنا هەیە، قەیرانی دارایی و وشکە ساڵی هەیە، ئەوەش کاریگەری لەسەر کەمپەکان هەبووە، هەر ئەوەش وای کردووە کە لۆدێکی زۆر بکەوێتە سەر حکوومەتی هەرێم، 70% پێداویستییەکانی رۆژانە بۆ ئاوارە و پەنابەران دابین دەکات و، هیچ جیاوازییەکی نەکردووە لە نێوان خەڵکی خۆی و ئاوارە و پەنابەران، ئەمە لە کاتێکدایە حکوومەتی عێراق پشتی لە ئاوارە و پەنابەران کردووە و هیچ پێداویستییەکی رۆژانە بۆیان دابین ناکات.
ئاشکراشی کرد:” زیاتر لە 374 هەزار ئاوارە و پەنابەر لە سنووری پارێزگای هەولێر هەن، تەنیا 20%ی ئەو ئاوارە و پەنابەرانە لەناو کەمپەکان دەژین، ئەوانی دیکە هەموو لە دەرەوەی کەمپەکان دەژین، ئەمە لە کاتێکدایە ئێستا نزیکەی ملیۆنێک ئاوارە و پەنابەر لە هەرێمی کوردستان دەژین”.
بەرێوەبەری کۆچ و کۆچبەران و وەڵامدانەوەی قەیرانەکان لە سنووری پارێزگای هەولێر، جەختی لەوەشکردەوە:” لەبەر بوونی هەندێک گروپی چەکدار و کردەوەی تیرۆریستی و شەڕ و ئاژاوە لە ناوچەکانیان ئاوارە و پەنابەران ئامادەنین بگەڕێنەوە ناوچەکانی خۆیان، هەروەها نەبوونی پرۆژەی خزمەتگوزاری و دەرفەتی کار و بژێوی ژیان، هۆکارێکی دیکەیە بۆ ئەوەی ئاوارە و پەنابەران نەگەڕێنەوە، ئەوانەشی گەڕاونەتەوە دووبارە روو لە کەمپەکان دەکەنەوە”.