ڕۆڵی مامۆستا و گرنگیەکەی
به‌كركه‌ریم حه‌سه‌ن*
نووسه‌ر و چیرۆكنووسی به‌ناوبانگی میسری (نه‌جیب مه‌حفوز) ده‌ڵێ “مامۆستا گه‌وره‌ترین پیشه‌ی هه‌یه؛ ئەوەتا هه‌موو پیشه‌كانی تر له‌سه‌ر ده‌ستی مامۆستا ده‌رده‌چن”.
گومانی تێدا نییه مامۆستا ڕۆڵی سه‌ره‌كی و هه‌ره كاریگه‌ری هه‌یه له پرۆسه‌ی په‌روه‌رده‌كردن و فێركردن و بنیاتنانی تاک و پێشكه‌وتنی كۆمه‌ڵگه به گشتی له هه‌موو ڕوویه‌كه‌وه؛ ڕۆڵی مامۆستا هەر بریتی نییه له وانه‌گوتنه‌وه و چوونه‌پۆل و گه‌یاندنی زانیاری و زانست، به‌ڵكو مامۆستا زۆر له‌وه گه‌وره‌تره. مامۆستا دڵی كۆمه‌ڵگه‌یه، ئه‌گه‌ر مامۆستا باش و چالاك و به‌هێز كار نه‌كات، كۆمه‌ڵگه دڵه‌كه‌ی پێویستی به چاره‌سه‌ر ده‌بێت، بۆیه هه‌موو سه‌ركه‌وتن و پێشكه‌وتنی كۆمه‌ڵگه له سه‌ركه‌وتن و پێشكه‌وتنی مامۆستادایه و مامۆستا بنچینه‌ی كۆی گشتی پرۆسه‌ی په‌روه‌رده و فێركردن و فێربوونه؛ ڕاگری ئه‌ستونده‌ی په‌روه‌رده‌یی و گه‌یه‌نه‌ری ته‌ندروستی پایه‌مه‌كه‌ی په‌روه‌رده و فێركردنه.
مامۆستا نموونه‌ی هه‌ره به‌رزه له ژیانی قوتابیدا و له هه‌مان كاتدا مامۆستایه‌تی هه‌لی زێڕینه له ژیانی كۆمه‌ڵگه به گشتی و تاک به تایبه‌تیدا تا بتوانێ ئه‌وه‌ی پێویسته و زه‌رووره بۆ بنیاتنانی تاک و چه‌سپاندنی خۆشه‌ویستی خاك و نیشتمان و خۆشه‌ویستی بۆ یه‌كتر له ناخی قوتابی بنه‌خشێنێ تا چه‌كه‌ره بكات.
كه‌واته ڕۆڵ و به‌رپرسیاریه‌تی مامۆستا په‌روه‌رده و فێركردن و بنیاتنانی تاكه له هه‌موو ڕوویه‌كه‌وه بۆ ئه‌وه‌ی كه‌سێكی زیندوو و كارا و دڵسۆز و خۆنه‌ویست و به‌هێز و كاریگه‌ر بێنێته بوون و به‌رهه‌م بۆ كۆمه‌ڵگه كه هه‌میشه رێز و خۆشه‌ویستی بۆ تاكه‌كانی تر هه‌بێت؛ كاتێک به‌رپرسیاریه‌تیەکی پێ ده‌سپردرێت، به‌رپرسێكی پاك و ڕاستگۆ و دادپه‌روه‌ر و خۆشه‌ویست و دڵسۆز و ڕاستگۆ و هه‌ڵگری پره‌نسیپی به‌رپرسیاریه‌تی بێت له هه‌موو ڕوویه‌كه‌وه، نه‌ک ته‌نها خه‌ریكی بیر له به‌رژه‌وه‌ندی خۆی بكاته‌وه و كه‌سێكی قینله‌دڵ و به‌رژه‌وه‌ندخواز و هه‌لپه‌رست نه‌بێ، به‌ڵكو كه‌سێك خاوه‌ن ڕه‌وشتێكی گشتگیر و ڕاستگۆ و سه‌رڕاست و ویژدانزیندوو دادپه‌روه‌ر بێ و خاوه‌ن به‌ڵێن و متمانه بێ، هه‌موو ئه‌و دروستكردنانه ئه‌رک و به‌رپرسیاریه‌تی مامۆستایه، بۆیه مامۆستا پێویسته ورد و خاوه‌ن سه‌لیقه بێ و ڕه‌چاوی زۆر شت بكات، تایبه‌ت چۆن هه‌ڵسوكه‌وت و ڕه‌فتار له‌گه‌ڵ قوتابیه‌كانی ده‌كات، وا بكات قوتابیه‌كانی خۆشیان بوێت و نزیك بێت لێیان، له هه‌مان كاتدا نه‌رمونیان بێ و بگونجێ له‌گه‌ڵ ژینگه‌ی قوتابیه‌كانی و هه‌رده‌م كه‌شێكی له‌بار و گونجاو پڕ جۆش و خرۆش و په‌رۆشی بۆیان بڕه‌خسێنێ و له هه‌مان كاتدا هه‌رده‌م وزه‌ی ئه‌رێنی هه‌بێ و ببه‌خشێ، نه‌وه‌ك بێزار و ماندووبێ. پێویسته هه‌رده‌م مایه‌ی سه‌رنج و دڵخۆشی قوتابییه‌كانی بێت، هه‌رده‌م متمانه ببه‌خشێ به قوتابیان و هانیان بدات؛ كه‌سێكی ڕاڕا و ده‌مده‌می و بێبار نه‌بێ؛ ئامانجه‌كانی خۆی دیاری بكات، كه‌وا مامۆستا ئه‌ركی چییه و ئه‌ركه‌كانی چین و له هه‌مان كاتیشدا پێش چوونه‌پۆل هه‌میشه دووباره ئامانجه‌كانی دیاری بكاته‌وه و بیر له قوتابیه‌كانی بكاته‌وه ئه‌وان بۆ لێره‌ن و ئه‌و بۆ ده‌چێته پۆل؟
توێژینه‌وه‌كان ده‌ریان خستووه كه قوتابی له هه‌ر بابه‌تێك و هه‌ر وانه‌یه‌ك ده‌توانێ بۆ ماوه‌ی یه‌ك خوله‌ك و نیو له ساڵێك بیروهزری جێگیر بكات و ورد ده‌بێت، واته قوتابی شه‌ش ساڵ ده‌توانێ نۆ خوله‌ک بیری جێگیر بكات و وریا بێت، لێره‌دا مامۆستا پێویسته هه‌مه‌ڕه‌نگی بكات له ناو وانه‌كه‌یدا، نه‌ک چل خوله‌ك به بابه‌تێكەوە بیگرێ تا كۆتایی؛ دڵنیا به قوتابی بیری ده‌ڕوات، بۆیه مامۆستای لێزان و شاره‌زا و زیندوو ناوه‌ناوه جۆش و خرۆش و جووڵه‌یه‌ک ده‌خاته ناو بابه‌ته‌كه‌یەوە و وانه‌كه ده‌كاته جێ سه‌رسامی و سه‌رنجی قوتابییه‌كانی، چ به به‌كارهێنانی هۆیه‌كانی فێركردن، یانیش هه‌ر جاره‌ی له نۆ خوله‌ك بتوانێ نوێكاری و گۆڕانكاریه‌ك له بابه‌ته‌كه و له ناو وانه‌كه دروست بكات، له ئه‌نجامدا قوتابی دانابڕێت و دوور ناكه‌وێته‌وه له بابه‌ته‌كه؛ كه‌واته مامۆستا هه‌رده‌م پێشه‌نگ ده‌بێت بۆ قوتابیه‌كانی.
نابێ ئه‌وه‌شمان له‌بیر بچێت مامۆستا ده‌بێ كه‌سایه‌تیه‌كی سه‌ركرده‌ییی هه‌بێت و توانا بێت له رێكخستنی كاته‌كان و به فیڕۆیان نه‌دا و ڕكێف و ده‌سه‌ڵاتی به سه‌ر پۆله‌كه‌دا هه‌بێت و قوتابییه‌كانیش بێزار نه‌بن له وانه‌كه‌ی، به‌ڵكو ئاره‌زوو و خواست لای قوتابیانی دروست بكات، هه‌رده‌م تامه‌زرۆی بابه‌ت و وانه‌كان بن كه ئه‌وه‌ش به دڵنیایی ئاماده‌بوون و خۆشه‌ویستی و تێگه‌یاندن دروست ده‌كات بۆ بابه‌ته‌كه و، له ئه‌نجامدا ئه‌و ئامانجه به‌دی دێت كه قوتابی بۆی دێته قوتابخانه و مامۆستا بۆی هه‌وڵ ده‌دات.
*به‌ڕێوه‌به‌ری گشتی/ وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده
ماسته‌ر له كارگێڕیی په‌روه‌رده‌ییدا