خۆڵبارین و شەپۆلی سێێە‌می تەعریب
مەشخەڵ كەوڵۆسی
پێش ئەم كورتە وتارەو لەچەند بۆنە و وێستگەیەكی جیاجیای میدیایی و ئەكادیمیدا، بەگوێرەی ئەرگۆمێنت و بەڵگەی سەلمێنەر ئەوەمان ڕوونكردۆتەوە كە شەپۆلی ئەمجارەی تەعریب، ئامانجدارتر و مەدروستر و مەترسیدارترە لەهەردوو شەپۆلەكەی پێشوو كەلەمێژووی ناوەڕاست و دێرینی ئەم ناوچەیەدا ڕوویانداوە.
لەسەرەتای سەرهەڵدانی داعش و لەمانگی ۲۰۱٤/۸دا، لەبەرنامەی ” لەگەڵ ڕەنج” لە كەناڵی “ڕووداو” بەشداری بەرنامەیەكی ڕاستەوخۆم كرد كە هەر سێ پارێزگارەكەی ئەو كاتەی پارێزگاكانی كوردستان بەڕێزان : فەرهاد ئەتروشی پارێزگاری دهۆك، نەوزاد هادی پارێزگاری هەولێر، بەهرۆز قەشانی پارێزگاری سلێمانی” لەبەرانبەرم بوون.
ئەوان لەدیدێكی ئینساندۆستی و گوایە بۆ نیشاندانی سنگفراوانی كورد، باسیان لەوە دەكرد كە هاتنی شەپۆلی ئاوارەكانی بۆ مێژووی كورد و ئابووری كوردستان بەسودە و ناوبانگمان لەدنیادا بەرز دەكاتەوە. بەندەش لەسۆنگەی مەترسییەكانی سەر ئاسایشی نەتەوەیی، كێشەكانی تێكدانی دیمۆگرافیا، بەدەیان بەڵگەی واقیعی و سەلمێنەر مەترسییە ڕاستەقینەو دوورمەوداكانی پرۆسەی هاتنی ئاوارەكانم ڕوون كردەوە. ئەوەندەی بیری توێژەرێك بەسەریدا زاڵ بێت، باسم لەڕەهەندە ستراتیژییەكانی ئەم پرسەكرد و، بەڕوون و ڕەوانی پێم گوتن: ئەوەی ڕوودەدات شەپۆلی سێیەمی تەعریبە لەمێژوودا، ئیتر هۆكارەكانی هەرچی بن و هەرچۆن لەبەرگێكی مرۆییدا نمایش بكرێت، هیچ لەو ڕاستییە ناگۆڕێت و دواجار ئەوەی بۆ ئێمە دەمێنێتەوە، تەنها وڵاتێكی تەعریبكراو دەبێت!.
لەماوەی زیاتر لە یەك كاتژمێر و نیودا، من گوتم و ئەو بەڕێزانە نەیانبیست، كە هاتنی ئاوارەكان بەو لێشاوەو قبوڵكردنیان بەو بێ بەرنامەییە، دواجار كارەساتی گەورە بەسەر كوردستاندا دێنێت. لەو پۆینتەدا دەوەستم و مافی خۆیشمە خۆم بەخاوەنی یەكەم زەنگی ئاگاداركردنەوە لەمەترسی ئاوارەكان بزانم و پێم وانیە كەسێكی تر پێش بەندە ئەو هاوارەی كردبێت.
چونكە تەنها دوو مانگ لەدوای هاتنی داعش و داگیركردنی موسل ئەو مەترسییانەمان ڕوونكردەوەو، ئیدی لەو كاتەوە تاكو ئیستا بەپێی دەرفەت بەردەوام بووین لەسەر ئەو نەهجە و تاكو ئیستا ڕێكنەكەوتووە كە لە مەحفەلێكی خاوەن بڕیار و خاوەنی ئیرادەی جێبەجێكردن ئەو گرێیە و مانا ئایندەییەكانی یەكاڵا بكەینەوە!.
لەڕاستیدا لەو كاتەوە تاكو ئیستا ئەوەی كە گۆڕاوە گووڕ و ئامانج و ستراتیژی تەعریب نیە، بەلكو زەمینە و هاندەر و پاساوەكانی شەپۆلی سێیەمی تەعریبە كە ڕووی لەكوردستان كردووە.
چونكە ئەو كاتە تەنها پاساو بۆ شەپۆلی تەعریب كەبەرەو كوردستان دەهات، تەنها مەترسییەكانی شەڕی داعش بوو. بەڵام ئێستا هۆكاری ژینگەییشی هەیە و خەڵكی ناوچە بیاباننشینەكانی ئێراق و ناوچە عەرەبییەكان، بۆ خۆ ڕزگاركردن لەدۆزەخی ژینگە، ناچارن كۆچ بكەن بەرەو كوردستان. بەگوێرەی پێشبینییە زانستییەكانی ناوەندە جیهانییە پەیوەندیدارەكان، خۆڵبارین و بەرزبوونەوەی پلەكانی گەرما، تاكو ناوەڕاستی ئەم سەدەیە، بەتەواوی ژیان لەنیوەدوورگەی عەرەبی ئەستەم دەكات و، عەرەبەكان ناچار دەكات بەرەو ناوچەكانی باكور بكشێن، چونكە هیچ سەرچاوەیەكی فێنككەرەوە بەكارەبا كارناكەن و بەرزی پلەكانی گەرمان لەساڵانی داهاتوودا، وێستگەكانی كارەبا لەكاردەخات. یەكێك لەنوسەرە بەناوبانگەكانی عەرەب دەلێت: ئەگەر لەسەدەی پێشوودا بەهۆی بوونی كارەباوە توانیمان درێژە بەژیان بدەین لەنیوەدوورگەدا، ئەوا لەم سەدەیەدا بەرزبوونەوەی پلەكانی گەرما، ئەو درگایەشمان لێ دادەخات و تاكە چارەسەر كۆچكردنە بەرەو ئاوە سازگارەكان.
گەروابێ كوردستان لەبەردەم شەپۆلی سێیەمی كۆچی عەرەبەكانە، شەپۆلی یەكەم لەسەردەمی كۆچی قەحتانیەكان لەیەمەن بۆ حیجاز و شەپۆلی دووەمیش لەگەڵ فتوحاتی ئیسلامی بەرقەراربوو. شەپۆلی سێیەمیش وا ئیستا ئێمە لەسەرەتاكانیدا دەژین. ئایا دەستەڵاتدارانی كوردستان ئامادەن گوێ بۆ شیكردنەوەی ئەم مەترسییە بگرن؟