حەمە ئەحمەد جاف
ئەم ڕۆژى ساڵى تازەیە، نەورۆزە هاتەوە
جەژنێكى كۆنى كوردە بە خۆشى و بەهاتەوە
چەند ساڵ گوڵى هیواى ئێمە پێپەست بوو تاكو پار
هەر خوێنى لاوەكان بوو، گوڵى ئاڵى نەوبەهار
پیرەمێرد
گەر لاپەڕە درەوشاوەكانى مێژووى بزاڤى نەتەوەیى و رۆشنبیریى كوردیمان هەڵدەینەوە و تێی بڕوانین دەبینین بە دەیان و سەدان و هەزاران لە هەگبە و كەشكۆڵ و فەرهەنگى ترازاوى لاشانى شاعیران و رۆژنامەنووسان و رووناكبیرانى ناودارى كورد و خەمخۆرى وشەى شیرینى كوردى، بە شەونخونییەكى كەموێنەى بێ هاوتاوە، شەوو رۆژیان لێكداوە لە پێناوى خزمەتكردن بە وشەى زێڕین و بزاڤى رۆشنبیرى و رۆژنامەنووسى كوردى.
شەونخونى ئەوانەى، هەموو ژیان و خۆشەویستى گەورەى خۆیان لەو خزمەت و ماندوو بوونەدا، دەبینییەوە بە هیواى ئەو رۆژەى كورد دەبوو بە خاوەن ناسنامەى خۆى وەك ئەمڕۆى ئەزموونى گەلەكەمان پێدا دەگوزەرێ ئەگەر بێت و بە وردى باس لە كەسە شۆڕشگێڕو نووسەر و ناودارە پێشەنگەكانى شیعرو رۆژنامە نووسیی كوردیمان بكرێ. ناكرێ هەوڵە بەر چاوە دیارە گەشەكانى بنەماڵەى هەمزە ئاغا بەگى مەسرەف فەرامۆش بكرێ. كە لە رۆژگارێكى تاڵ و سەختى گەلەكەماندا بە ورە و توانستێكى گەورە وە توانییان پشكێكى مەزن و فراوان لە بزاڤى رۆشنبیرى و رۆژنامەڤانیی كوردى و مێژووەكەى وەربگرن. كە تا ئێستاشى لە گەڵدا بێ جێ پەنجەیان لەو نێوانە دا دیارو بەرچاوە. یەكێك لەو كەڵە نووسەرو شاعیر و رۆژنامەنووسە ناودارانەى كورد كەلە سێبەرى ئەو بنەماڵە یەوە سەرى هەڵداو هاتە نێو ئەو بوارەوە مامۆستاى شاعیر و رۆژنامە نووسى كورد پیرەمێردى نەمر
بوو.
* پیرەمێردى نەمر ناوى تەواوى حاجى تۆفیق بەگى كوڕى مەحمود ئاغاى كوڕى هەمزە ئاغاى مەسرەفـە لە ساڵى 1867ى زایینی لە گەڕەكى گۆیژەى سلێمانى هەڵمەت و قوربانیی چاوى گەشى بە دنیاى سروشت و جوانیی كوردستانى دایك هەڵهێناوە و لە تەمەنى 6 ساڵانەوە لە ڕێگاى تەكیە و حوجرە و خانەقاكانى مزگەوتەكانى سلێمانى فێرى خوێندنەوە و نووسین بووەو سەرەتا قورئانى پیرۆزى خوێندوەو ئەزبەرى كردووە، هاوكات لە حیكمەت و گەورەیی تیشكى پیرۆزو رۆشنایى قورئانەوە ماف و ئازادى مرۆڤى خۆشو یستووە.
هەر بۆیەش پەندەكانى پێشینانى كوردەوارى لە رێگاى شیعرەوە هۆندوونیەتەوە و پێشكەشى رۆشنبیران و خوێندەوارانى كوردى كردووە.
مامۆستا پیرەمێردى نەمر، ساڵى 1882 لەبەر ژیرى و شارەزایی خۆى دەكرێتە مەئمور نفوس و لە دادگاى ئەملاكدا دادەمەزرێ. ساڵى 1886ـیش دەبێتە باش‌كاتب لە قەزاى شارباژێڕ. پیرەمێرد دواى تێكچوونى باردۆخ و ئاڵۆزى ئەو دەڤەرە، ساڵی 1898 لەگەڵ شێخ سەعیدى حەفید دەچێتە كوردستانى توركیا و لە ئەستەمبوڵ دەگیرسێتەوە تا ساڵى 1899، هەر لەوێوە لەگەڵ شێخ سەعید دەچنە حەج؛ دواى گەڕانەوە، دەكرێتە ئەندامى كاراى ئەنجوومەنى باڵاى دەوڵەت لە ئەستەمبوڵ. هاوكات لەگەڵ ئەو كارەدا لە قوتابخانەى حقوق دەخوێنێ. ساڵى 1908 دەبێتە یەك لە ١٠ ئەندامە سەرەكییەکەی شۆڕشى شێخ عەبدولقادرى شێخ عوبەیدوڵاى نەهرى. دواتر دەبێتە خاوەن‌ئیمتیازى رۆژنامەى کورد تەعاون و تەرەقی غەزەتەسی؛ ئیدى لەو دەمەوە، دەست دەکاتە كارى رۆژنامەنووسی؛ لەم نێوانەشدا دەبێتە نووسەرێكى بەردەوامی گۆڤار و رۆژنامەى ژین كە ساڵى 1918 لە ئەستەمبوڵ چاپ و بڵاو دەكرایەوە.
* بەڵێ، شاعیر و رۆژنامەنووسى ناودارى كوردمان حاجى تۆفیق بەگى پیرەمێرد، ساڵى 1909دەكرێتە قایمقامى جۆلەمێرگ و لەنێوان ساڵانی 1918-1922یشدا دەبێتە موتەسەڕیفی لیواى ئاماسی؛ ساڵى 1923 دەگەڕێتەوە شارى سلێمانى و دەست دەکاتەوە بە كارى رۆژنامەنووسى؛ بۆ ئەمەش لە 26 كانوونى دووەمى 1926ـدا دەبێتە سەرنووسەر و سەرپەرشتى رۆژنامەى ژیان و یەكەم ژمارەى لێ چاپ و بڵاو دەكەنەوە؛ ساڵى 1939 چاپخانەیەك لە شارى بەغدا دەكڕێت و مۆڵەتى خاوەن‌ئیمتیازایەتیى رۆژنامەى ژین وەردەگرێ و یەكەم ژمارەى ئەم رۆژنامەیەش لە دواى 554 ژمارەى ژیان لە 26 كانوونى دووەمى 1939 لە شارى سلێمانى دەردەچوێنێ. هاوكات ئەو رۆژنامەیە دواى كۆچكردنیشى بەردەوام دەبێ و رەحمە خانى كچى بەڕێوەى دەبات؛ پاش ئەویش لە 10ى كانوونى یەكەمى 1970 كاكەى فەلاح خاوەن‌ئیمتیازیەتیی ئەو رۆژنامەیە وەردەگرێ و درێژەی پێ دەدات. بەڵێ، مامۆستا پیرەمێردى هۆزانڤان و فەیلەسووفى كورد بۆ ماوەى زیاتر لە 25 ساڵ لە كارى رۆژنامەنووسى و هۆنینەوەى شیعرى نیشتمانى و كۆمەڵایەتی بەردەوام دەبێت؛ بەرهەمە چاپكراوە ناودارەكانیشى ئەمانەن :
1-پەندەكانى پیرەمێرد؛ كە زیاتر لە پانزەهەزار پەندە بە شێوەى شیعر دوو بەرگە، بەرگى سێیەمیش كاكەى فەلاح چاپى كردووە.
2-مەم و زین، 1924
3-دوانزە سوارەى مەریوان، 1925
4-دوو بەرگى مەولەوى، 1940
5-دوو بەرگى كەمانچەژەن، 1942 \
6-گاڵتە و گەپ، 1947
ساڵی ١٩٧٠، كاكەى فەلاح گاڵتە و گەپی دیسان چاپ كردۆتەوە؛ ئەمانە و لە دواى ئۆغركردنیشى چەند بەرهەمێكى دیكەى لە لایەن خەمخۆرانى وشە و وێژەى كوردى چاپ و بڵاو دەكرێتەوە.
پیرەمێرد و نەورۆزى كوردەواری
پیرەمێردى نەمر یەكەمین كەس بووە، كە لە هەموو نەورۆزێكدا ئاگرى جەژنى نەورۆزى لە سەر گردى مامەیارە كردبێتەوە وەك دەشگێڕنەوە خۆشترین رۆژانى تەمەنى شاعیرى گەورەو ناودارى كورد پیرەمێرد هاتنى جەژنى نەورۆزى كورد بووە. . . چونكە لەو رۆژەدا بەو تەمەنە گەورەیەى خۆیەوە لەسەر گردى مامەیارە گەورەترین مەشخەڵى ئاگرى نەورۆزى دەكردەوە؛ لە رۆژى نەورۆزیش هەر لەگەڵ كازیوەى بەیانیدا شوێنێكى لەسەر گردى یارە بۆ ئاهەنگى نەورۆز خۆش دەكرد و سەماوەرى لێ جۆش دەدا و شایی و رەشبەڵەك دەبەسرا و خۆیشى سەرچۆپىی بۆ دەگرتن. ئینجا پڕ بەو شیوە دەنگى لێ هەڵدەبڕى و ئەو شیعرە بەرزەى نەورۆزى دەخوێندەوە :
ئەم ڕۆژى ساڵى تازەیە نەورۆزە هاتەوە
جەژنێكى كۆنى كوردە بە خۆشى و بەهاتەوە
بەڵێ، هەر ئەو خۆشەویستییە گەورە نەتەوەییە بوو، واى لە پیرەمێردى مەزن كردبوو، كە شیعر بۆ نەورۆزى كوردەوارى بهۆنێتەوە. دیارە ئەو شیعرەیشى شاكارێكە و لە یادى كەس ناچێتەوە و بگرە نەوە دواى نەوەش سوودى لێ وەردەگرن و بەرزتر و گەشاوەتر لە بڵندیدا دەبینرێ. مامۆستا پیرەمێردى نەمر لەگەڵ ئەوەشدا كە كارى موتەسەڕیفایەتیى لیواى سلێمانیی بەئەنجام دەگەیاند، نەورۆزەكانیشى هەرگیزاوهەرگیز لەیاد نەدەكرد. مخابن مامۆستاى شاعیر و فەیلەسوفى ناودارى گەلەكەمان لە 19 حوزەیرانى 1950ـدا، دوا ماڵاوایى لە گەل و خاك و نەتەوە و ژین و نەورۆزى كوردەواری كرد و لە كات و ساتێكى ناسكدا بەجێی هێشتین؛ هەزاران سڵاو و دروود بۆ گیانى پاك و بەرزەفڕى مامۆستا پیرەمێرد و سەرجەم شەهیدانى ئەو بوار و رێبازە نەتەوەییە.