هەماهەنگیی ئاسایشی نێوان تورکیا و هەرێمی کوردستان زامنی ئابوری و ئاسایشی ناوچەکەیە
پاڤین ڕەمەزان – هەولێر
په‌رله‌مانتارێكی پارتی له ئه‌نجوومه‌نی نوێنه‌رانی عێراق باس له گرنگی سه‌ردانی سه‌رکۆماری تورکیا ده‌كات بۆ هه‌ولێر ئه‌وه‌ش ده‌خاته‌ڕوو ئه‌و سه‌ردانه خالێكی گرنگ و وه‌رچه‌خانی سیاسییه.
خدر مەنتک، ئەندامی ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق لەسەر لیستی پارتی لەبارەی سەردانەکەی ڕەجەب تەیب ئەردۆغان سەرکۆماری تورکیا بۆ بەغدا و هەولێری پایتەختی هەرێمی کوردستان به (هه‌ولێر)ی ڕاگەیاند:” لە کاتێکدا کە هەرێمی کوردستان لە ماوەی چەند مانگی ڕابردوودا بەهەوڵی چەند هێزێکی سیاسی لە ناوخۆی عێراق و هەرێمی کودستان و دەوڵەتی ئیقلیمیەوە ڕووبەڕووی ئاستەنگی سیاسی و ئابووری بووبووەوە، کە ئامانج و مەبەست لێی لاوازکردنی پێگە و پێشلێکردنی مافە شەرعی و یاسایی و دەستوورییەکانی حکوومەتی هەرێمی کوردستان بوو. بە لەبەرچاوگرتنی ئەو ئاستەنگیانەی چەند مانگی ڕابردوو، چەند لایەنێکی ناوخۆیی کوردستان و کە سیاسەتی دووژمنکارانەیان بەرامبەر حکوومەتی هەرێمی کوردستان دەگرتەبەر. سەردانەکەی سەرکۆماری تورکیا بۆ عێراق و هەرێمی کوردستان وەکو ڕووداوێکی گرنگ و لە کاتی خۆیدا دەردەکەوێت.”
خدر مەنتک، سەردانەکەی سەرکۆماری تورکیای بە نیشانەی ئەوە وەسف دەکات کە تورکیا، کورد وەکو ڕۆڵێکی سەرەکی لە کاروباری هەرێمیدا دەبینێت و دەڵێت:” ئەمە دەتوانێت هەوڵەکانی هەرێمی کوردستان بەهێزتر بکات هەروەها سەردانەکەی سەرۆکی تورکیا بۆ هەولێری پایتەختی کوردستان ئاماژەیەکی ڕوون و ئاشکرایە بۆ دانپێدانانی دیپلۆماسی و پشتیوانی حکوومەتی هەرێمی کوردستان، لە کاتێکدا کە مافە یاسایی و دەستوورییەکانی هەرێمەکانی کوردستان لە ڕێگەی دادگا فیدراڵیی و لەلایەن لایەنە ناوخۆیی و دەرەکییەکانەوە بەرەنگاری دەکرێنەوە، پەیوەندی تورکیا لەگەڵ حکوومەتی هەرێمی کوردستاندا وەکو پەیامێکی بەهێزی هاوکاری و هاوبەشی تەماشا دەکرێت.”
هەروەها لەبارەی گرنگی پەرەپێدانی ئابووری هەرێمی کوردستان و پەیوەندییەکانی لەگەڵ تورکیا دەڵێت: “هەرێمی كوردستان سوودی گەورەی لە بواری ئابوورییدا لە توركیا وەرگرتووە، ئەمەش بە پێچەوانەی ئەوانەی دەیانەوێت سوودی خراپ لەو پەیوەندییە وەربگرن. توركیا دراوسێیەكی زۆر گرنگە، ئەگەر هەرێمی كوردستان پەیوەندیی لەگەڵ توركیا باش نەبێت، هیچ هیوایەكی بۆ بەردەوامی نابێت و لە ڕووی ئابوورییەوە دەخنكێت. سەردانەکە دەرفەتێک دەڕەخسێنێت بۆ بەهێزکردنی پەیوەندییە ئابوورییەکان و دۆزینەوەی دەرفەتی نوێی وەبەرهێنان و باشترکردنی پەیوەندییە بازرگانییەکان. ئەمە دەتوانێت گەشەی ئابووری لە هەرێمی کوردستان بەهێز بکات و هەلی کاری زیاتر بڕەخسێنێت و ئاستی ژیانی دانیشتوانی هەرێمی کوردستان باشتر بکات. سەردانەکەی سەرکۆماری تورکیا دەتوانێت ئەم پەیوەندییە ئابوورییانە بەهێزتر بکات و ڕێگای نوێ بۆ بازرگانی و وەبەرهێنان و پڕۆژە هاوبەشەکان بکاتەوە.”
ئاماژەی بەوەشکرد” هەماهەنگیی ئاسایشی نێوان تورکیا و هەرێمی کوردستان زۆر گرنگ بووە بۆ پاراستنی سەقامگیری لەسەر سنوورە هاوبەشەکانیان. سەردانەکە دەرفەتێک دەڕەخسێنێت بۆ دووپاتکردنەوە و بەهێزکردنی ئەم هەماهەنگییە، بەتایبەتی لە چارەسەرکردنی نیگەرانییەکانی ئاسایشی هاوبەش وەک ئاسایشی سنوور و هەوڵەکانی دژە تیرۆر. لە نێوان گرژی و ئەو ئاستەنگییانەی ڕووبەڕووی هەرێمی کوردستان دەبێتەوە، هێشتنەوەی پەیوەندییەکی بەهێز لەگەڵ تورکیا دەتوانێت یارمەتیدەر بێت لە هاوسەنگیکردنی داینامیکی ناوچەیی و بەشداریکردن لە سەقامگیریدا. بەشداریکردنی تورکیا لەگەڵ حکوومەتی هەرێمی کوردستان دەتوانێت وەکو بەرەنگاربوونەوەیەک کاربکات بۆ کاریگەری هێزە هەرێمییەکانی دیکە و یارمەتی هەرێمی کوردستان بدات بۆ ئەوەی بە شێوەیەکی کاریگەرتر واقیعە جیۆپۆلیتیکییە ئاڵۆزەکان بەڕێوەببات. بە پاراستنی پەیوەندییەکی بەهێز لەگەڵ تورکیا، هەرێمی کوردستان دەتوانێت پەیوەندییە دیپلۆماسی و ئابوورییەکانی هەمەجۆر بکات و پشتبەستنی بە هەر وڵاتێک کەم بکاتەوە. ئەمە دەتوانێت هەستانەوە و نەرمی هەرێمی کوردستان باشتر بکات لە گەڕان بەدوای داینامیکی هەرێمیدا.”
هەروەها سەبارەت بەو حزب و لایەنانەی ڕەخنە لە سەردانەکەی ڕەجەب تەیب ئەردۆغان بۆ هەولێری پایتەخت دەگرن دەڵێت: “زۆربەی ئەو كەس و لایەنانەی قسە لەسەر سەردانەكەی ئەردۆغان دەكەن، خۆیان حەز دەكەن ئەو پەیوەندییەیان لەگەڵ توركیا هەبێت و هەوڵی زۆریش دەدەن، بەڵام لەبەر ئەوەی توركیا بە نوێنەری هەرێمی كوردستان و كەسانی خاوەن بەڵێنیان نازانێت و دەزانێت بەرژەوەندیی خۆیان ناوێت و زۆرتر بەرژەوەندیی خەڵكی تریان دەوێ، بۆیە توركیا پەیوەندییان لەگەڵ ناكات. ئەوانیش ئێستا كەوتوونەتە پرتە و بۆڵە و تانە و تەشەر لەو سەردانە مێژووییە. “