دادگای فیدراڵی و سەرۆککۆمار لە نێوان دەستوور و کاریگەریی سیاسی

شێرکۆ حەبیب

دادگای فیدراڵی عێراقی لەم ماوەی دواییدا ئەوەندەی سەرقاڵی کێشە و گرفتەکانە، ئەنجوومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی لەماوەی دامەزراندنی تا ئیستا ئەوەندە سەرقاڵ نەبووە، ئەو دادگایە لەگەڵ رێزم بۆ یاسا و دادوەران وەک بازاڕی لەنگەی لێهاتووە هەموو کەیسێک قەبووڵ دەکات ئەگەر کاری ئەویش نەبێ، وای لێهاتووە متمانە و پیشەیی بوونی لە دەست داوە، دوور لە دەستوور و یاسا ڕەفتار دەکات، نەخاسمە ئەگەر بابەتەکە بە دژی کوردستان بشکێتەوە و بەتایبەتیش دژی بۆچوونەکانی پارتی! چونکە ئەو دادگایەش دەزانێ پارتی هەڵگری پەیامی ڕاستەقینەی کوردایەتی و پەیامی سەرۆک بارزانییە. کاتی هەندێ کەس دەڵێن ئەگەر بڕیارەکان بە دڵی پارتی نەبێت ئەوا دژی ڕادەوەستن، بەڵام پارتی ساتێک دژی ئەو بڕیارە نا دستوری و یاسایانەیە کە دژی سەرجەم گەلی کوردستانە و ساتێک پارتی سەرکردایەتیی بزاڤی ڕزگاری خوازی کوردستان دەکات ئەرکییەتی کەوا دژی هەر بڕیارێک بێت کە دژی کوردستان بێت.
سەرەڕای نادادپەروەری بریارەکانی ئەم دادگایە بەڵام بریاری ئەم دواییەی دژی پێکهاتەکان و مووچەی فەرمانبەران دژ بە هەموو بەهاکان و بنەماکانی مرۆڤە دژی دەستوری وڵاتیشە، برگەی ١٤ لە دەستوری عێراقی دەڵێ “عێراقییەکان یەکسانن بەرامبەر بە یاسا بەبێ جیاوازی ڕەگەز و ئاین و نەتەوە، ئەگەر یەکسان بن بە گوێرەی دەستور ئەوا دەبێ هیچ جیاوازیەک نەبێ لە دابەشکردنی مووچەی فەرمانبەرانی هەرێم و ناوچەکانی تری عێراق و دەبێ مووچە و بودجەی هەرێم لە کاتی خۆی بنێردرێت لە لایەن بەغدا.
روون و ئاشکرایە دادگای فیدراڵی کەوتۆتە ژێر کاریگەری و هەژموونی سیاسی و دەرەکی کە خۆی لە بنەرەتدا دەبێ دادوەرەکان سەر بە هیچ لایەنێک نەبن نەخاسمە لایەنی دەرەکی! ئەو دادگایە ئیستا شوێنی هەموو دامودەزگاکانی عێراقی گرتۆتەوە. سەرۆککۆمار، پەرلەمان ئەنجوومەنی وەزیران..!
تا ئیستا یەک لایی نەبۆتەوە ئایا لە عێراق دەستور سەروەرە یا بۆچوونی دەرەکی و میلیشیاکانی عێراق؟ ئەوەی جێگای داخە هەندێ بەرپرسی باڵای کورد لە بەغدا لەبەر بەرژەوەندی خۆیان یا فەرمانی حزبەکانیان هیچ ڕۆڵێکیان نەبینیوە بۆ بەرژەوەندی کوردستان، بە تایبەتی سەرۆککۆمار ئەگەر ئینتمای بۆ حزبێکی تایبەت هەبێ ئاساییە، بەڵام بەدەنگی کورد ئەو پۆستەی وەرگرتوە بە گوێرەی دەستور ئەو پارێزەری دەستورە بۆیە دەبێ رۆڵی دەستوری خۆی ببینێ، ئەگینا با واز لە پۆستەکەی بهێنێ، نەک هەر ئەو بەڵکو سەرجەم بەرپرسە کوردەکان لە بەغدا، سەرەتا کۆمەڵێک بەرپرسی کورد لە بەغدا بوون چ حکوومەت یا پەرلەمان بەو پەری دڵسۆزی داکۆکیان لە مافەکان کرد هەر بۆیەش ڕەگەزپەرستەکان دژایەتیان کردن، بەڵام ئەوانەی ئەمڕۆ هەندێکیان وا پێ دەچێت تا ئیستا لە گرنگی و دەسەڵاتەکانی خۆیان تێنەگەیشتون هەروەک ئەو قوتابیانەی فێری ئینگلیزی دەبوون، دەڵێن لە ساتە وەختی داگیرکردنی عێراق لە لایەن ئینگلیزەوە پێش زیاتر لە سەدەیەک، هەروەک ئاشکرایە ئینگلیزیەکان لە بەسڕەوە هاتنە ناو خاکی عێراق، ویستیان ئەو فەرمانبەر و خزمەتگوزاریانەی ئیشیان لەگەڵ دەکەن فێرە زمانی ئینگلیزی بکەن، بۆ ئەو مەبەستەش پۆلیان کردەوە و زۆرێک ئامادەی بوون، بۆ ماوەی چەند هەفتەیەک مامۆستاکە فێری ئەوەی دەکردن (This a chalk) و (This is a book) واتە ئەمە تەباشیرە و ئەمە پەرتووکە، ماوەی چەند هەفتەیەک فێری ئەو دوو ڕستە نەبوون چونکە دژی ئەوە بوون فێری زوبانی ئینگلیزی بن، دوای ئەو ماوەیە لە یەک دوو لەو قوتابیانەیان پرسی ئەرێ ئەوە ئێوە چەند مانگێکە چ فێر بوون لە زوبانی ئینگلیزی؟ لە وەڵامدا گوتیان؛ ئەوە چەند مانگە ئەوە تەباشیرە و ئەوە کتابە لێک جیاناکەینەوە!
ئەو دادگایەی بەناو فیدراڵی ئەوە چەند ساڵە بابەتە دەستوری و نا دەستوریەکانی بۆ ڕوون نەبۆتەوە چونکە مەرامیان نییە، هەروەها هەندێ لە بەرپرسانی کورد لە بەغداش، چونکە لە بەرژەوەندیان نییە.