شیعر نەناسەكان لە شێعر دەدوێن

سەدیق سەعید ڕواندزی

ئایا دەكرێت شێعر لە ڕێی كۆمێنتی فەیسبووكەوە هەڵبسەنگێنرێت؟ ئایا شاعیربوون بە پێوەری زۆری و كەمی كۆمێنتە؟ شێعری جوان و داهێنەرانە، ئەو شیعرەیە كە لە تیكتۆك لەشكرێك نەخوێندەوار و بێ ئاگا و میللی گوێی لێ دەگرن؟ دەكرێ شێعر وەك پێكهاتەیەكی زمانەوانی و بابەتی و مانایی، كورت بكەینەوە بۆ پۆستێكی چەند وشەیی؟ یان شێعر خوێنەوە و هەڵسەنگاندنێكی قووڵ و گەورەی دەوێت؟ ئایا ئەو شاعیرەی فەیسبووكی نییە و شێعرەكانی لەو ڕێگەیەوە بڵاو ناكاتەوە و كۆمێنتی بۆ نانووسرێت شاعیر نییە؟ دەتوانین شووناسی شاعیری جواننووس و داهێنەرانە، بدەینە پاڵ شاعیرێك و ئەزموونی دەیان ساڵەی پێنچ شاعیریش بە قسە فڕێدانێكی نێو كۆمەڵایەتییەكان ڕەت بكەینەوە و بە كۆتاهاتوو ناوزەد بكەین ؟ ئەمانە و گەلێك پرسیاری دیكە، دەشێ لە پەراوێزی دنیای سۆسیال میدیا و مینبەرەكانی بڵاوكردنەوە بكرێن و مایەی هەڵوەستەكردن بن. بێگومان هەڵسەنگاندن و كردەی خوێنەوەی هەر دەقێكی ئەدەبی، وێرای ئەوەی لە ڕووی میتۆدییەوە دەبێ پەیڕە و لە میتۆدێك بۆ خوێنەوەی بكرێت، هاوكات پاشخان و تێڕوانینێكی هزرییانەی قووڵی دەوێت، بۆ ئەوەی ڕەخنەگر بتوانێت كۆدە شاراوەكانی ئەو دەقە بكاتەوە و بە دوای پرسیارە بێ وەڵامەكاندا بگەڕێت. خوێنەوە و هەڵسەنگاندنیی شێعر، خوێنەوەی دنیابینی و تێڕوانینی هزرییانەی شاعیرێكە كە لە شێعردا بەرجەستەی دەكات. بۆیە شیعر وەك تێكست، هەڵگری چەندین ڕەهەند و دەلالەتی شاراوەیە و ئەستەمە بە كۆمێنتێكی ڕاگوزەرانەی كەسێك، كە ڕەنگە لە هەموو ژیانی دوو دیوانە شیعری نەخوێنبێتەوە هەڵبسەنگێنرێت. خوێنەوەی شێعر، كردەیەكی هزریی و پرسیاریی ئاڵۆزە و دەبێ هەموو لایەنە هونەری و بابەتییەكانی دەقەكە بگرێتەوە، هەر لە زمان و واتاوە، تا دەگاتە كۆدە شاراوەكانی دەق، كە پرسیار لای خوێنەر دروست دەكەن. شێعرو ئەزموونی شێعری شاعیرێك بە تەنها، لە ڕێگەی پۆستێك و قسەیەكی سادە ڕەت ناكرێتەوە، ئێمە كاتێ ئەزموونی شاعیرێك ڕەت دەكەینەوە و ئەەزموونی شاعیرێكی دیكە بە داهێنەرانە دەناسێنین، دەبێ ئەرگۆمێنتی شیعریمان پێ بێت، بۆ ئەوەی بیسەلمێنین كە ئەوەی دەیڵێین ڕاستە و ئەزموونی ئەم شاعیرانە كۆتایان هاتووە. بە داخەوە ئێستا بە هۆی زۆربوونی مینبەرەكانی گوتن، ئێمە ڕاو بۆچوونی كۆمێدی و سەیر لەلایەن خوێنەران و نووسەران و كەسانێك دەبینین و دەخوێنینەوە، كە پارادۆكسی گەورە لە بۆچوونەكانیان هەیە و نووسینەكەیان دەریدەخات كە ئەوان چەند بێ ئاگان لە دنیای شێعر و هەڵسەنگاندنی شیعری. گەرچی ئەم جۆرە بۆچوونانە، لە نێوەندی ئەدەبی كوردیدا هیچ ئەرزشێكیان نییە، بەڵام ڕەت كردنەوەیان پێویستە بۆ ئەوەی ئەم جۆرە نووسینانە لەلایەكەوە نەبێت بە مۆد و لەلایەكی دیكەشەوە، هەموو كەسێك بوێری ئەوەی نەبێت خۆی بە شێعر بە ناو شێعر ناسەوە هەڵبواسێت. لەو ڕۆژانەدا، هاوڕێیەكی شاعیر كورتە نووسینێكی كەسێكی بە ناوی (ڕێبوار مەلا زادە) بۆ ناردم، كە لە پۆستێكدا نووسیویەتی: ( لە ئێستادا كۆمەڵێك شاعیری وەك عەبدوڵا پەشێو، قوبادی جەلیزادە، كەریم دەشتی، جەمال غەمبار، سەباح ڕەنجدەر) و زۆری تریش، لە ڕووی شێعرییەوە كۆتایان هاتووە و باشتر وایە چیتر (میعر) بە ناوی شیعر نەنووسن. لە شێعر نووسیندا خانەنشین بن). بێگومان بە تەنها قسەیەكی لەو شێوەیە، پێویستی بە دەیان خوێندنەوە و هەڵسەنگاندنی وردی ئەزموونی ئەم شاعیرانە هەیە، چونكە شێعرێك، بە تەنها ناكرێتە پێوەر بۆ هەڵسەنگاندنی ئەزموونی شێعری شاعیرێك. ئەم جۆرە بۆچوونانە، تەنها لای ئێمە هەیە، كە كەسانێك بوێری ئەوەیان هەبێت، سووك و ئاسان ئەزموونی شیعری شاعیرانێك بە كۆتاهاتوو وەسف بكەن، بە بێ ئەوەی بوێریی و شارەزایی ئەوەیان هەبێت، پێمان بڵێن چۆن و بۆچی ئەم شاعیرانە بە سەر چوون؟ چۆن ئەزموون و شێعری پێنچ شاعیری جیاواز، بە قسەیەك كۆتایی دێت؟ بێگومان منیش وەك خوێنەرێك دەزانم ڕەنگە لەو شاعیرانە هەبێت، لە ئێستادا شێعری سادە و ساكار بنووسێت و ئەزموونەكەی وەك دوێنێ نەبێت، بەڵام ئەمە بە قسە ناكرێت، بە هەڵسەنگاندن و بەراوردكردن و ئەرگۆمێنتی شێعری دەكرێت، بۆ ئەوەی بۆچوونەكەمان شیاوی خوێندنەوە بێت و شوێنی خۆی بگرێت. هەر لەم نووسینەیدا، ئەم بەڕێزە دەنووسێت (كەریم دەشتی شاعیرێكی ئیرۆتیكییەو و شیعرەكانی كردۆتە كەناڵێكی پۆڕنۆ). بێگومان هەر كەسێك شێعر ناسبێت و ئەزموونی شیعری ئەم شاعیرەی خوێنبێتەوە، ئەوە دەزانێت كە دەشتی نە شاعیرێكی پۆرنۆییە، نە ئیرۆتیكی، بەڵكو شاعیرێكی زۆر بە ئاگا و زانیاریی و هوشیارییەكی شیعری گەورەشی هەیە. بوونی شێعرێك یان وێنەیەكی سێكسی و ئیرۆتیكی، ئەزموونی شاعیرێك ناكاتە پۆڕنۆیی، ئەم جۆرە بۆچوونانە، بۆچوونی بێ ئەرزشن و تەنها قسەی نێو تۆڕە كۆمەڵایەتییەكانە و لای شێعرناسان هیچ بەهایەكی ئەدەبی و ڕەخنەیی نییە. هەر لە درێژەی ئەو نووسینەیدا، زادە بڕوای وایە ئەو بە ناو شێعریی و شۆخییەی كە دەڵێت (لە كێی وەرە خەونم) لە شێعری ئەم شاعیرانە هونەریترو داهێنەرتر و ئەدەبیترە، چونكە هەزاران كەس گوێ لێ دەگرن و لە تیكتۆك سەیری دەكەن . من ساڵانێكی زۆرە دەڵێم، خوێنەرانێكی زۆر لە نێو ئێمە هەن، كە شێعر بە تۆپانی تێگەیشتوون، بۆیە بڕوایان وایە جمهوری كێ زیاتر بێت ئەو شاعیرترە، بێ ئاگا لەوەی هەر كاتێك شێعر هێندە سادە و میللی و بازاڕیی بووەوە، ئەوا ئێمە لە بەردەم شیعر نین. ئەم بۆچوونە، دەریدەخات كە ئەم بەڕێزە چەند شێعر ناسە و چەندیش لە شێعر وەك ژانرێكی هونەری گەیشتووە. هەڵبەتە ڕاست دەكات، شێعری ئەو دكتۆرە لە شێعرەكانی ئەم شاعیرە زۆرتر هەواداری هەیە، بەڵام ئایا شێعر وەرزشە بە كەمی و زۆری هەوادار پێوانە بكرێت؟ یان ژانرێكی هونەریی و بژاردەییە؟ دواجار دەمەوێ ئاماژە بەوە بدەم كە خوێندنەوە و هەڵسەنگاندنی شێعریی، كردەیەكی هزریی قووڵە و ڕامان و بیركردنەوەی دەوێت. ناكرێت شاعیرێك كە دەیان شێعری داهێنەرانەی هەیە، بە میعرنووس بناسێنین و ئەوەشی شێعرەكەی بۆتە بابەتی كۆمیدیا و گاڵتە پێكردنی نێو تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان و دەڵێت لە كوێی، بەرانبەرەكەشی پێی دەڵێت لە بن ئەو دارەم، بە شاعیر بزانین و بڕوامان وابێت ئەو میعرەی دەینووسێت شێعرە. هیوادارم شیعر نەناسەكانی ئێمە، واز لە هەڵسەنگاندنی شێعر بێنن، چونكە مانای وانییە ئەوەی ئەكادیمی بوو شێعر ناس بێت، مەگەر (مسعود محمەد ) هیچ بڕوانامەیەكی ماستەر و دكتۆرای لە ئەدەبی كوردی و شێعری كلاسیكی كوردی هەبوو؟ كەچی چ عەبقەریەك بوو لە خوێندنەوە و هەڵسەنگاندنی نالی وحاجی قادری كۆیی.