حکوومەتی عێراق لە هێنانەوەی پاساوی برسیکردنی خەڵکی کوردستان نەوەستاوە و ئێستاش باسی بەردەوام پاساوی سیاسی و نالۆژیکی دەهێنێتەوە، بۆ جیاکردنەوەی فەرمانبەرانی کوردستان لە فەرمانبەرانی عێراق، کە ئەم کارە لەگەڵ دەستوور و بڕیاری ڕاشکاوانەی دادگای فیدراڵی خۆیشی پێچەوانەیە.
درێژەکێشانی فشارە ئابورییەکانی عێراق لە ساڵی ٢٠١٣-٢٠١٤ەوە بۆ سەر هەرێمی کوردستان، نییەتێکی جیددی نیشانی خەڵکی کوردستان داوە کە حکوومەتی عێراق لە هیچ کاتێکدا ئامادە نییە مافە دەستوورییەکانی خەڵکی کوردستان بەجێ بگەیەنێت و داخوازییەکانیان لە چوارچێوەی پەرلەمان و حکوومەتدا جێ بکاتەوە، ئەمەش نیگەرانییەک و نائومێدییەکی بەسەر خەڵکی کوردستاندا هێناوە کە بەهیچ جۆرێک پێشتر هەستی پێ نەکراوە و بەرپرسانی حکوومەتی عێراقیش لەبەرامبەر ئەمەدا بێ باکن و تەنانەت گوێ بە ئامۆژگاری سەرکردە چاکەخوازەکانی خۆشیان نادەن لە بەغداد.
بەیروای چاودێران کە هەولێر لەم ڕاپۆرتە شیکارییەدا گفتوگۆ لەگەڵ کردوون، ئەم بێ باکییەی ئێستا لە حکوومەتی عێراق هەیە بەرامبەر قوتی خەڵکی کوردستان، دەبێتە شمشێرێکی دووسەرە و لە داهاتوودا زیانی زۆر گەورە بە عێراق دەگەیەنێت لە ڕووی دروستکردن و بنایتی نیشتیمانی عێراقەوە. بە بڕوای ئەوان، خەڵکی کوردستان ئێستا مافی خۆیەتی داوای ئەو سەربەخۆییە بکات کە عێراق هیچ کاتێک پێی ڕەوا نەبینیووە، چونکە ئەو قوربانیانەی بۆ ئەو مەبەستە دێتە ڕێگای هیچ کاتێک لەو سزا ئابورییە سەختتر نابێت کە زیاتر لە ١٠ ساڵە بەرۆکی گرتووە و بەرپرسانی حکوومەتی عێراقیش بە خەمساردی و بێ بەڵێنییەوە یاری بە کات دەکەن و گوێی پێ نادەن.
چاودێرێکی سیاسی، باس لەوە دەکات، لە عێراق جێبەجێ کردنی دەستوور شکستی هێناوە و پێویستە بە هەر زەختێک بێت لایەنە سیاسییەکانی عێراق ئەوانەی زیانیان بەرکەوتووە لە دەستدرێژی چەند هێزێکی دەسەڵاتداری عێراق، یەکبگرن و هاوپەیمانییەک پێکبهێنن وەک کارتی فشار لەسەر حکوومەتی عێراق، بۆ ئەوەی بە زووترین کات حکوومەتی عێراق بگەڕێنێتەوە سەر ڕێچکەی دەستوور و لە هەموو پێشێلکارییە دەستوورییەکاندا ئەو هاوپەیمانییە هەڵوێستی هەبێت و داکۆکی لە دەستوور بکات.
ئەم بڕوایەی چاودێرانی سیاسیی لەبارەی پێشێل کردنی دەستوورەوە هەیانە، بەرپرسانی کورد و تەنانەت لایەنی دیکەی عێراقیش بە ئاشکرا باسی لێوە دەکەن، لە چەند ڕۆژی رابردوودا، وتەبێژی فراکسیۆنی پارتی دیموکراتی کوردستان لە پەرلەمانی عێراق، ئەوەی راگەیاند؛ هەر حکوومەتێک هاتبێتە سەر دەسەڵات کێشەی بۆ هەرێمی کوردستان دروست کردووە، چونکە حکومەتی عێراق بڕوای بە دەستوور نییە.
ڤیان دەخیل، وتەبێژی فراکسیۆنی پارتی دیموکراتی کوردستان لە پەرلەمانی عێراق، دوای هەڵویستە نادەستورییەکەی حکوومەتی عێراق لەبارەی مووچەی فەرمانبەرانەوە، هاتە دەنگ و وتی؛ هەر حکوومەتێکی عێراقی هاتبێتە سەر دەسەڵات، دەزانێت دەستووری عێراق چییە، چونکە دوای رووخانی رژێمی دیکتاتۆری عێراق، ئەوان لەگەڵ ئێمەدا بوون لە دانانی دەستوور.
لە لایەکی دیکەوە، لە نێو خەڵکی کوردستان، گفتوگۆی ئەوەش دەکرێت کە چۆن هەندێک لایەنی سیاسی لە نێوخۆی کوردستانەوە، هەوڵی پەردەپۆشکردنی تاوانێکی لەو شێوە قێزەوەنە دەکەن، لە کاتێکدا پرسەکە پرسی سیاسی نییە و پرسی بژێوی خەڵکی کوردستانە جگە لە کۆدەنگی و یەکڕیزی بۆ داکۆکیکردن لە خەڵکی کوردستان هەموو سەنگەرێکی دیکە بە شوورەیی دەزانن و پێیان وایە دەبێت ئەو لایەنە سیاسییانە لە کاتی پێویستدا بە هەڵوێستی خەڵکی کوردستان سزا بدرێن.
ئەو پەرلەمانتارەی پارتی لە پەرلەمانی عێراق، ئەوەشی وتوە؛ ئەگەر بێتو باس لە ماف و ئیمتیازی هەرێمی کوردستان بکرێت، ئەوان وا دەنوێنن کە هیچ شتێک دەربارەی دەستوور نازانن! ئێمە هەمووکات دەڵێین ئەوان بنەمای فیدراڵی نازانن و نازانن چۆن هەڵسوکەوتی لەگەڵ بکەن.
ئەوەشی خستووەتەڕوو: ئەمە وا نییە، ئەوان زۆر باش دەزانن و زۆر بە باشیش دەستووریان خوێندووەتەوە، بەڵام تا ئێستا قبووڵی ناکەن لە دەستووری عێراق ماددەی 117، کە دەڵێت هەرێمی کوردستان بە یاسا هەرێمێکی دەستوورییە و کیانێکی سیاسییە و حکومەت و پەرلەمانی خۆی هەیە.
هەر ڤیان دەخیل، ئاماژەی بەوەش کردووە، ئێمە هەموو ساڵێک کێشەمان لەگەڵ ئەواندا هەیە، هیچ ساڵێک کێشەکانمان لەگەڵ ئەوان چارەسەر نەبووە، ئێمە دەگەینە ئاستێک، ئەوان دێن بە وتارێکی سیاسی یان لێدوانە سیاسییەکانی ئەوان کە بەناو سیاسەتوانن، کێشەیەک دروست دەکەن و هەموویان پێکەوە ڕێک دەکەون تاکو دژی هەرێمی کوردستان گرفت دروست بکەن.