ئاوابوونی پۆست كۆلۆنیالیزم و كۆتایی سایكس بیكۆ

مەشخەڵ كەوڵۆسی
لەگەڵ دەستپێكردنی جەنگی ڕاستەوخۆی ئێران و ئیسرائیلدا، هەمووان دەپرسن: ئەنجامەكان چی دەبن؟ چونكە بۆ مرۆڤی هۆشیار، چیدیكە هۆكارەكان گرنگ نیە. هۆكار هەرچی بوبێت، گرنگ ئەوەیە ئێستا ئێمە لەنێو دۆخێكی تازەداین و پێویستە بپرسین: ئەنجامەكان چی دەبن و، چۆن كورد دەتوانێت یەكەم خۆی لەئاسەوارە خراپەكانی ئەم دۆخە بپارێزێت، هەروەها سودیش لە ئاسەوارە باشەكانی وەربگرێت. كە دەڵێم كورد، بێگومان كوردی هەرچوار پارچەی كوردستانم مەبەستە.
لێرەدا تێبینییەك بە گرنگ دەزانم ئەویش ئەوەیە: لەساڵی 2004ەوە، تاكو ئەم چركەیە، سەرجەم ناوەندەكانی دنیا، پەیتا پەیتا باسیان لەوە كردووە كە نەخشەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست دەگۆڕێت. چەندین تیۆر و پلانی جۆراوجۆر بۆ ئەم بابەتە پێشكەشكران، لەوانە: پڕۆژەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستی گەورە، پرۆژەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستی نوێ، پرۆژەی فەوزای بنیاتنەر، سنورەكانی خوێن…هتد.
كاتی خۆیشی ئێمە لەزۆرێك لەمیدیا و گۆڤار و ڕۆژنامەكانی كوردستان و، لە كۆڕو سیمینارەكاندا، باسی ئەو هۆكارانەمان كردووە كە وادەكەن نەخشەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بگۆڕێت. تەنانەت لەتێزی دەرچوونی خۆمدا لە زانكۆ” بەشی یاسا و زانستە سیاسییەكان” بەناوی ” پێگەی كورد لە وێناكردنەوەی نەخشەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا” ساڵی 2016، بەتێرو تەسەلی باسی ئەم گۆڕانكارییە جیۆسیاسییە گرنگەكەم كردووە، نوسخەی ئەو كتێبەشمان پێشكەشی زۆرێك لە سەركردەكانی ڕیزی پێشەوەی كورد كردووە.
دەمەوێت بڵێم: ئەوەی ڕوودەدات نەك هەر چاوەڕوان كراوبووە، بەڵكو وردترین بڕگەكانی و وێستگە و ئامانجەكانیمان ڕەسدكردووەو، نزیكەی دەساڵ لەمەوبەر وردەكارییەكانیمان ئاماژە پێداوە.
بۆیە لەئێستادا و بەپشت بەستن بەو باكگراوەندە توێژینەوەییەو، بەچاودێری دۆخەكەش لەئێستادا، ڕەنگە لەڕاستی دوورنەكەومەوە ئەگەر بڵێم: ئەوەی لەبەرچاومان ڕوودەدات، قۆناغی هەرە گرنگی گۆڕانی نەخشەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و، مردنی ڕێككەوتنی سایكس بیكۆیە.
مردنی نەخشەی سایكس بیكۆ، پێداویستییەكی زۆر گرنگی جیۆسیاسیی ئەم قۆناغەی مێژووی جیهانە، چونكە ئەو نەخشەیە، بەتەواوی شكستی هێنابوو لەوەی داخوازییەكانی ئەمنی و، ئابووری و، دیسپلینی پەیوەندی گەلانی ناوچەكە مسۆگەر بكات، هاوكات كۆمەڵێك دەوڵەتی شكستخواردووی دروستكردبوو.
تۆ ناتوانی مامەڵەی سەركەوتوو لەگەڵ دەوڵەتی شكستخواردوو بكەیت. ناتوانیت هیچ وەبەرهێنانێكی لەسەر بكەیت، ناتوانیت لێی دڵنیابیت. بەڵكو بەردەوام دڵەڕاوكێی ئەوەت هەیە كێشە سیاسی و كۆمەڵایەتی و ئابووری و ئایدۆلۆژییەكانی خۆی هەناردە بكاتە لای تۆ.
ئەو شەپۆلەی پەنابەرەی ڕوویان لە ئەورووپا كردووە، هۆكارەكەی هەبوونی دەوڵەتی شكستخواردووە لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست. تێكشكاندنی مرۆڤ و شارستانیەت و ئاسایشی نێودەوڵەتی، هۆكارەكەی بەر لەهەرشتێكی تر، هەبوونی دەوڵەتانی شكستخواردووی پۆست ئیمپریالیزمە لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست…هتد.
لەم سۆنگەیەوە، دەوڵەتانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست هەر خۆیان زەمینەی لەنێوچونی خۆیانیان سازكردووە. ئێستاش بەرەوپێشەوە چوونی ڕووداوەكان و ئەزمونی پێشتریش پێمان دەڵێت: ئەم مۆدیلە دەوڵەتەی لەم ناوچەیە هەبوون كۆتاییان هاتووە، هەروەك دەوڵەتانی ئەورووپای ڕۆژهەڵات چۆن سەرجەمیان پێكەوە خۆریان ئاوابوو.
بەكورتی و بەكوردی، پێویستە كورد بۆ ئەم گۆڕانكارییە گرنگە ئامادە بێت و، پلانی خۆی هەبێت. نابێ هیچ جوڵە و پێشهاتێك بداتە دەستی قەدەر. چونكە ئەم دەرفەتە، سەدساڵ جارێك دووبارە دەبێتەوە.