ئەژین عەبدوڵڵا-هەولێر
منداڵ کە لەدایک دەبێت، بینینەکەی سەداسەد تەواو نییە. ئاخر ماسولکەکانی چاو و دەمارەکانی ناو مێشک بەتەواوی پێنەگەیشتوون، بینینیان تاڕادەیەک کاڵ و سنووردارە.
لەگەڵ گەورەبوونی تەمەندا ئەم ماسوولکانە وردەوردە پێدەگەن و بینینی منداڵەکە باشتر دەبێت. لەگەڵ گەورەبوونی تەمەنیاندا، بە ڕوونی توانای بینینی تەنەکانی نزیک یان دووریان دەبێت. بۆیە لەم حاڵەتانەدا دەتوانرێت لە تەمەنی شەش ساڵانەوە یان کەمێک کەمتر بینایی منداڵ هەڵسەنگێندرێت و چاودێری بکرێت.
نیشانەکان لە هەندێک حاڵەتی تایبەتدا، منداڵ لەدایک دەبێت بە کێشەی بینین کە دایک و باوک لە ڕێگەی هەندێک لە ڕەفتارەکانی منداڵەوە ئاگاداری دەبنەوە، وەک منداڵ نەتوانێت سەرنجی لەسەر شتەکانی دەوروبەری بێت، کاردانەوەی نەبێت بەرامبەر بە جووڵاندنی تەنێک لە بەرچاویدا، یان کاردانەوەی نەبێت بەرامبەر بە داگیرساندن و کوژاندنەوەی گڵۆپەکە. جگە لەم ڕەفتارانە، ڕەنگە هەست بە سووربوونەوە بکەین لە چاوی کۆرپەدا، کە هەمیشە پڕە لە فرمێسک. کاتێک منداڵەکە دەگاتە تەمەنی یەک ساڵان، ئەم نیشانانە دروست دەبێت، بەو پێیەی ڕەنگە هەست بە لەرزین لە چاودا بکەین یان هەستیارییەکی زۆر بە ڕووناکی، کە هەموو ئەمانە ئاماژەن بۆ بوونی کێشەی چاو. ئەگەر ئەم حاڵەتە دەستنیشان نەکرێت، نیشانەکانی منداڵەکە خراپتر دەبن، بەتایبەتی لەگەڵ چوونەقوتابخانەدا. لەوانەیە بیبینین کە گلەیی لە سەرئێشە و ئازاری چاو دەکات، لەگەڵ بێتوانایی لە خوێندنەوە و نووسینی باش. بۆیە هەر کە نیشانەکان دەرکەوتن، پێویستە پشکنین بکرێت بۆ دەستنیشانکردنی حاڵەتەکەی پێش ئەوەی گەشە بکات بۆ نیشانە پێشکەوتووترەکان، ئەمەش چارەسەری ئاسانتر دەکات.
ئەو نەخۆشیانەی پەیوەستن بە کێشەی بینینەوە
پێویستە بە زووترین کات سەردانی پزیشکی پسپۆڕ بکرێت چونکە ئەم نیشانانە جگە لە کێشەکانی بینین دەتوانن کێشەی تر بشارنەوە. خورانی توند و سووربوونەوەی چاو، لەوانەیە ئاماژە بێت بۆ ئەوەی ماددەی کیمیایی کەوتبێتە ناو چاو یان تۆڕی چاو بریندار کەوتبێت. لەوانەیە هەندێک منداڵ لەدایک ببن بە هەڵگری هەندێک نەخۆشی کە لەوانەیە بەهۆی تووشبوون بە دایکەکە لە کاتی دووگیانیدا بێت بە هەندێک نەخۆشی وەک تۆکسۆپلازما، کە نەخۆشییەکە لە ئەنجامی هەوکردنێکی مشەخۆرەوە دروست دەبێت کە لە ئاژەڵەوە بۆ مرۆڤ دەگوازرێتەوە. کاتێک ئافرەتی دووگیان تووشی ئەو نەخۆشییە دەبێت، کاریگەری لەسەر کۆرپەلە دروست دەبێت و دەبێتە هۆی ئەوەی لەدایک بێت بە کێشەی تۆڕەی چاو یان ئاوی سپی چاو یان گلۆکۆما. هەروەها منداڵان لەوانەیە تووشی هەندێک هەوکردنی چاو و پێڵووی چاو ببن کە کار دەکاتە سەر توانای بینین. ئەمانە ئەو حاڵەتانەن کە پێویستیان بە چاودێریی بەپەلەی پزیشکی هەیە.
جۆرەکانی کێشەی بینین، چوار جۆری سەرەکییان هەیە:
1. دووربینی: بەزۆری منداڵ بە دووربینییەوە لەدایک دەبێت و لەگەڵ گەشەکردنی چاودا، ئەم دووربینیە وردەوردە کاڵ دەبێتەوە و نامێنێت. بەڵام لە هەندێک حاڵەتدا ئەم دووربینییە تا ڕادەیەکی زۆر ئامادەیە یان تەنانەت لەگەڵ گەورەبوونی منداڵەکەدا نامێنێت. لەم حاڵەتەدا منداڵ توانای بینینی شتە دوورەکانی هەیە بەڵام ناتوانێت شتە نزیکەکان بە باشی ببینێت. لە هەندێک حاڵەتی پێشکەوتوودا تەنانەت توانای بینینی شتە دوورەکان بە ڕوونی لەدەست دەدات. ئێمە تێبینی نیشانەکانی سەرئێشەی بەردەوام و هەڵە لە نووسین و خوێندنەوە لە منداڵی تووشبوودا دەکەین.
2. کورتبینی: هەندێك لە منداڵەکان كە لەدایک دەبن كێشەی كورتبینییان هەیە، بەڵام دەکرێت دواتر دەربکەوێت، كە لە تەمەنی ٥ یان ٦ ساڵاندا، منداڵی تووشبوو ناتوانێت دوور ببینێت، ئەمەش چەند کێشەیەکی لێ دەکەوێتەوە، گرنگترینیان لەدەستدانی توانای خوێندنەوەیە لە دوورەوە، ئەمەش دەبێتە هۆی کێشە بۆی.
3. ئاستیگماتیزم: بریتیە لە کێشەی بینین کە بەهۆی گلێنەی چاوەوە دروست دەبێت، ئەمەش دەبێتە هۆی کەموکووڕی لە تیشكی ڕووناکی کە لە تەنەکەوە دێتە ناو چاوەوە. ئەم حاڵەتە دەبێتە هۆی كەمبینی بینین. منداڵی تووشبوو بە ئاستیگماتیزم ناتوانێت شتەکان بە شێوە سروشتییەکەی خۆیان ببینێت، بەڵکو شپرز و شێواو دەیانبینێت، ئەمەش وا دەکات بۆ نموونە نەتوانێت جیاوازی بکات لە نێوان شێوە و پیت و ژمارە هاوشێوەکاندا. لەوانەیە منداڵ بەم حاڵەتە لەدایک بێت و دواتر وردەوردە نامێنێت، بەڵام ئەگەر حاڵەتەکە بەردەوام بوو پێویستی بە چارەسەر هەیە.
4. چاوەترووکە: زۆر چاوترووکاندن دەتوانێت پەیوەندی بە کەمی بینین یان زیادبوونی بینین هەبێت، یان دەتوانێت تەنها بە هۆی لاوازیی ماسولکە و دەمارەکانی چاوەوە بێت. بەپێی دەستنیشانکردنەکە، چاوەترووکە چارەسەر بکرێت. ئەگەر بەهۆی کێشەی بینینەوە بوو، ئەوا کێشەی بینین چارەسەر دەکرێت، ئەوا ماوەی چاوەڕوانی پێویستە، چونکە چاویلکە ڕەنگە یارمەتیدەر بێت لە چارەسەرکردنی چاوەترووکەدا. بەڵام ئەگەر چاوترووکە بەهۆی ماسولکەکانی چاوەوە بوو، دەتوانرێت لە ڕێگەی نەشتەرگەری سادە چارەسەر بکرێت.