كارزان گلی – هه‌ولێر
بەر لەوەی باس لەو پلان و هەنگاوانە بكەین كە رێگەخۆشكەر دەبن تا توركیا ببێتە ئەندامی یەكێتیی ئەورووپا، گرنگە بزانین توركیا چۆن بووە ئەندامی ناتۆ؟ ئایە ئەندامبوونی توركیا لە ناتۆ لەسەر داوای ئەمریكا بووە، یان هەوڵ و خەباتی توركیا بووە؟
لەشەڕی ناوەخۆیی كۆریای باكوور و باشوور، ئەمریكا پاڵپشتی لە كۆریای باشوور كرد، پاشان هاوپەیمانییەتییەكی نێودەوڵەتیی پێك هێنا، كە سەرباز بنێرنە كۆریا و پشتگیری لە كۆریای باشوور بكەن و نەیەڵن بلۆكی چەپ، وڵاتەكەی بكەوێتە ژێر كووۆنتڕۆڵ.
توركیا یەكێك بوو لەو وڵاتانەی، داوای لێكرا هێز بنێرێتە كۆریا و بەشداربێت لەو شەڕە. سەرەتا توركیا دوو دڵ بوو لەوەی بەشداری ئەو شەڕە بكات، پاشان بڕیاری دا پێنجهەزار سەربازێک بنێرێت و لە ١٩٥٠ سەبازەكان گەیشتن و بەشداری شەڕیان كرد، لە ئەنجامدا ٧٤١ سەرباز كوژران و ٢١٤٧ سەربازی تریش بریندار کەوتن.
ئەم بەشداریكردنەی توركیا، بووە هۆی ئەوەی ئەمریكا رازی بێت توركیا بكاتە ئەندامی ناتۆ، واتە ئەگەر توركیا سەربازی نەناردایەتە كۆریا لەسەر داوای ئەمریكا، ئێستا نەدەبووە ئەندامی ناتۆ و رەنگە بەشێكی خاكەكەشی ئێستا لەژێر ركێفی رووسیا بایە، چونكە هەر ئەندامبوونی توركیا لە ناتۆ، هۆكارەكەی ئەوەبوو، توركیا پارێزگاری لە خۆی بكات دژی رووسیا، ئەو رووسیایەی بەردەوام هەڕەشە بووە بۆ سەر خاكی توركیا، بە تایبەت قارس و ئێدرنە، كە رووسیا دەڵێت خاكی رووسیایە و دەبێت توركیا چۆڵی بكات.
بەگوێرەی چەند سەرچاوەیەكی كۆری و توركیا بێت، ئەوكاتەی توركیا ئەو رێژە سەربازەی رەوانەی كۆریا كردووە، حاڵی كورد لە توركیا لەوپەڕی خراپی بووە، رۆژانە كورد دەكوژرا و نووسەرەكانی دەخرانە زیندانەوە، بۆیە زیاتر لە ٩٠٪ی سەربازەكان كورد بوونە و ئەوكات حكوومەتی توركیا گوتوویەتی، ئەگەر لەو شەڕەدا بشكوژرێن، كێشەیەكی گەورە نییە، چونكە كوردن و تورك نین، بەڵام چوونی ئەو سەربازانە بۆ كۆریا خاكی توركیای لە غەزەبی رووسیا پاراست و بووە ئەندامی ناتۆ؛ ئاژانسی (DW)ی توركی لەسەر زاری نووسەرێكەوە بڵاوی كردەوە، كە توركیا بە هۆی كوردەوە بووە ئەندامی ناتۆ، مەبەستی ئەوە بوو، ئەگەر ئەو سەربازە كوردانە شەڕێكی مەردانەیان نەكردایە، توركیا ناتۆی بەچاوی خۆی نەدەبینی.
لە جەنگی (ساری كامیش)یش، هەمان سیناریۆ بوو، كاتێك ئەنوەر پاشا كە لەو شەڕەدا سوپاسالاری هێزی عوسمانی بوو و كەوتە شەڕێكی سەخت لەگەڵ رووسیا، دووچاری شكستێكی گەورە بووەوە و ٩٠هەزار سەرباز كوژرا، كە ئەمە بە گەورەترین شكستی عوسمانییەكان دادەنرێت لە مێژوودا، بەڵام دوای چەند مانگێك، ئەنوەر پاشا لە ئیستانبۆڵ قسەی بۆ چەند رۆژنامەنووسێكی تورك كردبوو و گوتبووی: ”ئەوەندە مەڵێن شكست، لەو شەڕەدا هەموو ئەو سەربازانەی كوژران كورد بوون تورك نەبوون.“ ئەم گوتەیەی ئەنوەر، لە رۆژنامەی (سۆزجو)ی توركیاش بڵاو بووەوە.
با بێینەوە سەر بابەتە سەرەكییەكە، ئایا جەنگی ئۆکراین و رووسیا، توركیا دەكاتە ئەندامی یەكێتیی ئەورووپا؟ كە خەونی دەیان ساڵی توركیایە.
بەگوێرەی زانیارییەكان، ئەگەر دۆناڵد تڕامپ، سەركەوتوو نەبێت لە بەرقەراربوونی ئاشتییەكی بەردەوام لە جەنگی ئۆکراین و رووسیا، رەنگە هاوكارییە سەربازی و داراییەكانی بۆ ئۆکراین رابگرێت، یان هاوپەیمانییەتێك دروست بكات و داوا لە وڵاتانی ئەورووپا بكات بەشداری ئەو هاوپەیمانییەتە بن بۆ ئەوەی دژی رووسیا بجەنگن، كە توركیاشی تێدا دەبێت، چونكە ئەندامی ناتۆیە.
چەند نووسەرێكی توركیا پێیان وایە، ئەگەر توركیا رازی بێت بچێتە ناو هاوپەیمانییەتێكی لەو شێوەیەی پێشبینیكراوە، بەدڵنیاییەوە مەرجی دەبێت، مەرجەكەش ئەوەیە، بیكەنە ئەندامی یەكێتیی ئەورووپا، رەنگە یەكێتیی ئەورووپاش قبوڵی بێت، چونكە ئەگەر نەتوانن رووسیا رابگرن، رەنگە دوای ئۆکراین، چەند وڵاتێكی ئەندامی یەكێتیی ئەورووپاش بكەونە بەر غەزەبی رووسیا و داگیر بكرێن، بۆیە توركیا خۆی داناوە، سیناریۆی ١٩٥٠ دووبارە بكاتەوە، بەوەی چۆن لەو ساڵەدا بەهۆی بەشداریكردنی لە شەڕی كۆریا بووە ئەندامی ناتۆ، ئەمجارەش بە هۆی بەشداریكردنی لە جەنگی نێوان رووسیا و ئۆکراین، بیكەنە ئەندامی یەكێتیی ئەورووپا.