نزیكبوونەوەی كۆریای باكوور و رووسیا تا چەند راستگۆیی تێدایە؟

كارزان گلی – هه‌ولێر

هەموو ئەو رێوڕەسم و پێشوازییە گەورەیەی كۆریای باكوور لە ڤلادیمیر پۆتین، سەرۆكی رووسیای كرد، بۆ نیگەرانكردن و تۆقاندنی ئەورووپا و ئەمریكا بوو، بەڵام ئەوەی گرنگە لەسەری بوەستین و شڕۆڤەی لەسەر بكەین، ئایە ئەو نزیكبوونەوەیەی رووسیا و كۆریای باكوور، تا چەند راستگۆیی تێدایە؟ ئایە بەبێ چین، پەیوەندییەكان بەردەوام دەبن؟

لە ٢٠٠٠، پۆتین سەردانی كۆریای باكووری كرد، ئەوكاتیش میدیاكانی جیهان بەگرنگەوە باسیان لەو سەردانە كرد، دوای ٢٤ ساڵ، بۆ جاری دووەم سەردانی كۆریای كردەوە، بەڵام ئەم سەردانەی لە كاتێكدایە، كە رووسیا لەجەنگێكی گەورەیە لەگەڵ ئۆكڕاینا و وڵاتانی ئەورووپا و ئەمریكاش، پاڵپشتییەكی تەواوی سەربازی ئۆكڕاینا دەكەن، هەربۆیە ئۆكڕاینا تاوەكوو ئێستا بەرامبەر بەو ورچە گەورەیە، كە رووسیایە خۆڕاگر بووە و خۆی بەدەستەوە نەداوە.
كیم جۆنگ ئون، سەرۆكە دكتاتۆرەكەی كۆریای باكوور، هەر لە سەرەتای جەنگەوە پشتگیری لە پۆتین كرد، ئەمەش بۆ نیگەرانكردنی ئەورووپا بوو، بۆیە پۆتین لێی نزیك بووەوە و وەكوو دۆستێكی خۆی ناساندنی، بەتایبەت لەم كاتەدا، پۆتین بەدوای دۆستدا دەگەڕێت و هیچ سەرۆكێكی دونیا لێی نزیك نابێتەوە.
یەكێك لەو هۆكارانەی وای كردووە ئەو دوو سەرۆكە لە یەكتریی نزیك بوونەوە، پۆتین پێویستی بەوەیە جەنگەكەی لەگەڵ ئۆكڕاینا بەردەوامی هەبێت تا دەگاتە ئەنجامێك، هەروەها كیمیش پێویستی بە پارەی رووسیایە.
بەگوێرەی شڕۆڤەی لوارا بیكەر، كە بۆ ئاژانسی (BBC)ی كردووە، لە ناوچەكەدا ئەوەی خاوەنی هێزە كۆریای باكوور نییە، بەڵكوو پۆتین و كیم، ئەوكات دەتوانن بەهێز بن كە چین لەناو هاوكێشەكەدا بێت.
لوارا پێوایە، رووسیا و كۆریای باكوور، كارێك ناكەن چین بورووژێنن، چوونكە هەردوو وڵات لەژێر گەمارۆی ئابووری و نفووزی جیهاندان، بۆیە هیچ هەنگاوێكی گەورەی سەربازی بەبێ چین ناهاوێن. تەنانەت هەرچەندی كیم و پۆتین، وەكوو دۆستێكی نزیك لە یەكتری بڕوانن، ئەمە سنوورێكی هەیە، ئەو سنوورەش، شی چین پینگ، سەرۆكی چینە.
پەكین زۆر بە وردبینییەوە سەیری بەرەوپیشچوونەكان دەكات
هەندێك ئاماژە هەن، كە شی، سەرۆكی چین، ئەو نزیكبوونەوەی كیم و پۆتینی بە دڵ نییە و پێی خۆش نییە، بۆ نموونە كاتێك لە مانگی پێنجدا پۆتین سەردانی چینی كرد و لەگەڵ شیدا كۆبووەوە، ئەوان بە پۆتینیان گوت، نابێت یەكسەر بچیتە كۆریای باكوور، هەروەها بەرپرسانی چین، بە پۆتینیان گوتبوو، نابێت لەو سەردانەتدا بچیتە كۆریای باكوور، چوونكە ئەمە ئێمە نیگەران دەكات، ئەو هەواڵانەش لە میدیاكانی جیهاندا بڵاوكرایەوە.
چین لە ژێر فشارێكی زۆر توندی ئەورووپا و ئەمریكایە، بەوەی هەندێك كەلوپەلی سەربازی بە رووسیا دەفرۆشێت و هەروەها داوایان لە چین كردووە، هەموو پاڵپشتییەكی رووسیا بوەستێنێت، ئاشكراشە چین زۆر پێویستی بە ئەورووپایە بۆ پێشوەچوون و گەورەكردنی ئابوورییەكەی، كە دەیەوێت ببێتە دووەم گەورەترین ئابووری جیهان لەدوای ئەمریكا.
چین پێویستی بە بازاڕی ئەورووپایە تا كەلوپەلەكانی خۆی لێ ساغ بكاتەوە، هەروەها گەشتیاری ئەورووپیش بۆ چین زۆر گرنگە، بەتایبەت لەبەرنامەیدایە ئاسانكاری بۆ پێدانی ڤیزای چین بە وڵاتانی ئەورووپا بكات و بۆ تایلاندی و ئۆستوڕالیش، بەبێ ڤیزا هاووڵاتیانیان بتوانن روو لە چین بكەن، بۆیە ئەو فشارانەی ئەوروۆوپا و ئەمریكا، لەبەرچاو دەگرێت.
شی جینپیك، نایەوێت ئەورووپا لەخۆی دوور بخاتەوە و دەیەوێت پەیوەندییەكانی لەگەڵیدا برەو پێبدات، هەروەها نایەوێت رووسیاش لەخۆی دوور بخاتەوە، كەواتە باڵانسەكە رادەگرێت و ئەمەش دەبێتە هۆی ئەوەی، رێگە نەدات كۆریای بیاكوور بەتەواوی بچێتە باوەشی رووسیا و نزیكبوونەوەی كیم و پۆتین، بە مەترسی بۆ سەر خۆی دەزانێت و سنووری بۆ دادەنێت و بۆ ئەمەشیان بەئاسانی دەتوانێت ئەو سنوورە دابنێت.
راستە چین، ئیدانەی رووسیای نەكردووە لەبارەی جەنگی ئۆكڕایناوە، بەڵام وەكوو پێویستیش هاوكاری سەربازی رووسیای نەكردووە، چونكە نایەوێت بەرەی ئەورووپا و ئەمریكا لەخۆی نیگەران بكات، بەتایبەت هەر كاتێك كۆریای باكوور، چەكە قورسەكانی خۆی تاقیدەكاتەوە، ئەمریكا كەشتی جەنگی زیاتری خۆی دەهێنێتە ناوچەكە، ئەمەش دەبێتە مایەی مەترسی بۆ چین و دەسەڵاتی شی.
ئاندری لانكۆڤ، كە تایبەت لەسەر سیاسەتی كۆریای باكوور دەنووسێت، بۆ ئاژانسی (NK) نووسیویەتی، لەو بڕوایەدا نییە كە رووسیا تەكنەلۆژیای گرنگ و تازەی سەربازی پێشكەش بە كۆریای باكوور بكات، چونكە ئەگەر رووسیا كارێكی لەو شێوەیە بكات، هیچ شتێكی دەست ناكەوێت، بەپێچەوانەوە رەنگە كێشەی بۆ دروست ببێت.
باس لەوەش دەكات، ئەگەر چەكە قورسەكانی كۆریای باكوور بۆ رووسیا، خوێنی تازەش بێت بۆ ئەو ووڵاتە و لە بەرامبەردا رووسیا تەكنەلۆژیای مووشەكی پێشكەش بە كۆریای باكوور بكات، ئەمە رێككەوتنێكی باش نابێت.
كۆریای باكوور، ناتوانێت رووسیا بكاتە جێگیرەوەی چین، ئەو بەردەوام پێویستی بە چینە. هەرچەندە چارەك بۆ نیوەی نەوتی وڵاتەكەی لە رووسیاشەوە دابین بكات، بەڵام ٨٠٪ی بازرگانی كۆریای باكوور لەگەڵ چینە.
شارەزایەكی سیاسی پێیوایە، پەیوەندی نێوان چین و كۆریای باكوور، وەكوو لامپەیەكی گازییە و دەسووتێت، واتە پۆتین و كیم، هەرچەندی لەیەكترییەوە نزیك بن، پەیوەندی چین و كۆریای باكوور گرنگترە.
ئەوەی گرنگە باس بكرێت، پەیوەندی و نزیكبوونەوەی پۆتین و كیم، ستراتیژی نییە، ئەوان ئێستا پێویستیان بەیەكترییەوە و بەدوای بەرژەوەندی وڵاتی خۆیاندان، ئەو بەرژەوەندییە نەمێنێت، پەیوەندییەكان كاڵ دەبنەوە. بۆ نموونە، ئەوكاتەی رووسیا لەگەڵ وڵاتانی ئەورووپا نزیك بوو و هیچ كێشەیەكی نەبوو، دووجار سزای ئابووریان بەسەر كۆریای باكووردا سەپاند و پۆتین هیچی نەوت و رێگری لەو هەوڵە نەكرد، ئەمەش دەیسەلمێنێت، ئەو دوو ووڵاتە، لەڕووی ستراتیژییەوە لەیەكتری نزیك نەبوونەتەوە، بەڵكوو دۆستایەتییەكەیان كاتییە.
لوارا، لە شڕۆڤەكەیدا لەبارەی سەردانەكەی پۆتین بۆ كۆریای باكوور، سەرنجی ئەوەی داوە، كە ئەو دوو سەرۆكە، كاتێك ویستویانە سواری سەیارە بن، گفتوگۆیەكی زۆریان كردووە كە كێ پێشتر سەركەوێت، ئەمەی بە نامۆ داناوە و دەڵێت دەریدەخات، كە رێكنەكەوتوون لەسەر ئەوەی، كامەیان خۆی بە هاوبەشێكی گرنگ دەزانێت.
هەروەها باسی لەوەش كردووە، ئەو گفتوگۆیەی كێ پێشتر بۆ ناو سەیارەكە سەركەوێت، پێمان دەڵێت، ئەگەر چین نەبێت، خۆیان و رژێمەكەیان كێشەی تێدەكەوێت و لەشوێنێكدا ستۆپیان پێدەكرێت و رادەوەستن.