توركیا هێرشی زەمینی بۆ سەر رۆژئاوا دەستپێدەكات؟
كارزان گلی – هه‌ولێر
ماوەی ساڵێك دەبێت، حكوومەتی توركیا دەڵێت هێرش بۆ سەر رۆژئاوای كوردستان دەستپێدەكەین، بەڵام ئەمریكا و وڵاتانی رۆژئاوا رێگرن لەبەردەم ئەو ئۆپەڕاسیۆنەی توركیا. دەوڵەت باخچەلی، سەرۆكی مەهەیە، فشارەكانی بۆ سەر حكوومەت دەستپێكردووە و داوا دەكات، هێرش بۆ سەزرؤ یەپەگە لە رۆژئاوای كوردستان دەستپێبكات.
باخچەلی، كە هاوپەیمانیی ئاكەپەیە لەناو پەرلەمانی توركیا، لە وتارێكدا داوای لە رەجەب تەییب ئەردۆغان، سەركۆماری توركیا كرد، دەست بخاتە ناو دەستی بەشار ئەسەد و بەیەكەوە هێرش بۆ سەر یەپەگە دەستپێبكەن و لەڕەگەوە دەریان بهێنن. ء
باخچەلی، لە وتارەكەیدا ئاماژەیدا، ئەمریكا دەیەوێت دەوڵەتێك بۆ یەپەگە دروست بكات، ئێمە نابێت رێگە بدەین تیرۆرستان ببنە خاوەن دەوڵەت و دەبێت لەگەڵ حكوومەتی سووریا هەنگاو بنێین بۆ لەناوبردنیان.
ئایە ئەردۆغان دەكەوێتە ژێر ئەو فشارەی باخچەلی دەیكات بۆ هێرش كردنە سەر رۆژئاوای كوردستان، یان پێشنیارەكەی پشتگوێی دەخات؟
جان ئاتاكلی، رۆژنامەنووسی بەناوبانگی توركیا، پێیوایە ئۆپەڕاسیۆنی زەمینی بۆ سەر یەپەگە زەحمەتی زۆری تێدایە، بەتایبەت داواكەی باخچەلی، كە دەڵێت دەبێت ئەو ئۆپەڕاسیۆنە بەهاوبەشی لەگەڵ حكوومەتی سووریا ئەنجام بدرێت.
ئاتاكلی دەنووسێت: ”باخچەلی، پێشنیار دەكات لەگەڵ حكوومەتی سووریا، توركیا هێرش بۆ سەر یەپەگە دەستپێبكات، چوونكە ترسی هەیە ئەمریكا، دەوڵەت بۆ یەپەگە دروست بكات. ئەم داوایەی باخچەلی زۆر جیدییە، بەتایبەت كاتێك دوای گوتەكانی باخچەلی، كابینەی حكوومەت كۆبووەوە و نیگەرانیی خۆیان لە ئەمریكا دەربڕی كە هاوكاری یەپەگە دەكات. پرسیارەكە ئەوەیە، ئایە سەرەڕای بوونی ئەمریكا، حكوومەتی توركیا دەست دەخاتە ناو دەستی ئەسەد بۆ لێدان لە یەپەگە؟ ئەمە زۆر قورسە و ناكرێت.“
باخچەلی، بۆیە داوایەكی لەو شێوەیە دەكات، چوونكە لە هەڵبژاردنی شارەوانییەكانی ٣١ی٣ی٢٠٢٤دا، دووچاری شكستێكی گەورە بوونەوە و دەیەوێت بە ئۆپەڕاسیۆن بۆ سەر یەپەگە، باڵانسی دەنگیان زیاد بكەن، بەڵام وەكوو ئەوەی شارەزایانی سەربازی باسی دەكەن، ئەنجامدانی ئۆپەڕاسیۆن كارێكی ئەوەندە ئاسان نییە.
ئاتاكلی پێیوایە، باخچەلی لەرێگەی ئەو گوتانەیەوە، ئەردۆغانی گۆشەگیر كردووە و فشاری زۆر گەورەی خستووەتە سەری، بەڵام روون نییە، ئەردۆغان دەچێتە ژێر باری ئەو پێشنیارەی باخچەلی یان نا؟
بەهۆی ئەوەی، لەناو پەرلەمانی توركیا، ئاكەپە بەتەنیا زۆرینە نییە و بە دەنگی مەهەپە و لەرێگەی هاوپەیمانیی (كۆماری)یەوە بوونەتە زۆرینە، بۆیە زۆرجار، باخچەلی ئەمە وەكوو كارتی فشار دژی ئەردۆغان بەكاردەهێنێت.
بەگوێرەی دەستووری توركیا، سەركۆماری توركیا، دەسەڵاتەكانی سنووردار دەبن، ئەگەر بێت و لەناو پەرلەمانی توركیا، پارتەكەی زۆرینە نەبێت، بۆیە ئەگەر باخچەلی لە هاوپەیمانیی لەگەڵ ئاكەپە بكشێتەوە، توركیا دەچێتە ناو هەڵبژاردنی پێ شوەختەوە، ئەمەش ترسە گەورەكەی ئەردۆغانە.
توركیا لە قەیرانێكی ئابووری زۆر سەختدایە، هەڵاوسانی ئابووری ٧٠٪ ەو لیرەی توركیش تا دێت بەرامبەر بە دۆلار بەهای خۆی لەدەست دەدات، بۆیە بە ئەنجامدانی ئۆپەڕاسیۆنێكی لەو شێوەیە، وڵاتانی ئەورووپا دژی دەوەستنەوە و ئەمریكاش بەهەمان شێوە، بۆیە رەنگە توركیا نەتوانێت بەرگەی ئەو فشارانەی ئەورووپا و ئەمریكا بگرێت و لەڕووی داراییەوە دووچاری قەیرانێكی گەورە ببێتەوە، ئەمەش پێمان دەڵێت ئەنجامدانی ئۆپەڕاسیۆن دژی یەپەگە، ئەوەندە ئاسان نییە.
ئەردۆغان، دەتوانێت بڕوا بە باخچەلی بهێنێت، كە ئەنجامدانی ئۆپەڕاسیۆن كاریگەریی زۆر خراپی بۆ توركیا دەبێت و ئەگەر قەیرانی دارایی لەئێستا سەختتر بێت، ئەوكات هاووڵاتی توركیا، لەسەر سندووقی دەنگدان تۆڵەیان لێدەكەنەوە.