كارزان گلی – هه‌ولێر
لە پەیامەكانی عەبدوڵا ئۆجەلان، سەرۆكی زیندانیكراوی پەكەكەدا هاتووە، بڕوای تەواویان بەوە هەیە، لە چوارچێوەی توركیایەكی دیموكراتدا پرسی كورد چارەسەر دەكرێت، جیا لەویش بەشێكی زۆری سەركردەكانی دەم پارتی، لەگەڵ ئەوەدان پەكەكە چەك دابنێت و بە شێوەیەكی دیموكراتیک و هەنگاونان بەرەو دیموكراسی پرسی كورد چارەسەر بكرێت، بەڵام زۆرن ئەوانەی یەكلایی بوونەتەوە كە توركیا هەرگیز نابێتە وڵاتێكی دیموكراتیک تا پرسی كورد چارەسەر بكات.
ئەگەر ئاوڕێك لە مێژووی توركیا بدەینەوە، بە درێژای ١٠٠ ساڵ، توركیا نەبووەتە ئەو وڵاتەی وڵاتانی ئەورووپا چەپڵەی بۆ لێ بدەن، ئاخر ئەو وڵاتە هێشتا نەگەیشتووەتە ئاستێكی باش لە ڕووی دیموكراسی و مافی مرۆڤەوە. جا هەرچەندی توركیا لە ڕووی دیموكراتیکەوە پاشەكشە بكات، پرسی كوردیش پاشەكشە دەكات.
ئیسماعیل بێشكچی، گەورە نووسەری توركیا و دۆستی كورد، پێی وایە ئەو هەنگاوەی پەكەكە ناویەتی بەپاڵپشتی ئۆجەلان بۆ دانانی چەك و بڕواهێنان بە دیموكرایبوونی توركیا هیچی لێ شین نابێت، چونكە توركیا بڕوای بە دیموكراسی و مافی كورد نییە.
ئەگەر سەیری راپۆرتەكانی یەكێتی ئەورووپا و رێکخراوە جیهانییەکەی مافی مرۆڤ بكەین، بە ئاشكرا باس لەوە دەكەن كە توركیا لە ڕووی دیموكراسی و ئازادیی رادەربڕینەوە، زۆر لەدواوەیە و تەنانەت لە ریزبەندی ٥٠یە لەسەر ئاستی جیهان، ئەمەش زەنگێكی مەترسیدارە.
لە توركیا دوای كۆتاییهاتنی تاكحیزبی لە ١٩٤٦، ئۆپۆزسیۆنێكی بەهێز هەبووە، ئەو ئۆپۆزسیۆنە دەستی هەبووە لەوەی كودەتاش بکات و دەسەڵات بگرێتە دەست، بەشێكی سەركردەی ئەو ئۆپۆزسیۆنانە بە باوكی روحی توركیا ناویان هاتووە، وەكوو بولەنت ئەجەویت و سولەیمان دەمیرل، بەڵام كاتێك هاتووەتە سەر چارەسەری پرسی كورد، ئیدی لەلای ئۆپۆزسیۆن و ئەو سەركردانە شتێك نەماوە بە ناوی پرسی كورد.
رەجەب تەیب ئەردۆغان، سەركۆماری توركیا، لە ٢٠٠٥ چووە ئامەد و لەوێ باسی لە پرسی چارەسەری كورد كرد و گوتی ”دەبێت لەسەر دەستی ئاكەپە، پرسی كورد چارەسەر بكرێت“، هەنگاوی بۆ نا و لە ٢٠١٣ چەندین كۆبوونەوە كرا، تەنانەت دروستبوونی هەدەپە و بەشداربوونیان وەكوو پارت لەناو پەرلەمانی توركیا پەیوەست بوو بە پرسی چارەسەرییەوە، بەڵام لە ٢٠١٥ ئەو پرسە هەڵگیرا و دەست کرایەوە بە دژایەتیکردنی كورد و دەستگیركردنی پەرلەمانتاران و قەیومكردنی دەیان شارەوانی.
پرسی چارەسەریی كورد، لە كۆتا مانگەكانی ٢٠٢٤ دەستیپێكرد، توركیا بە دروشمی (توركیایەكی بێتیرۆر) و پەكەكە و دەم پارتیش بە دروشمی (بەدیموكراتیبوونی توركیا) هاتنە ناو گفتوگۆوە، تا گەیشتە ئەوەی ئۆجەلان لە پەیامێكدا داوا لە پەكەكە بكات خۆی هەڵوەشێنێتەوە و چەك فڕێ بدات، بەڵام بۆچوونەكان جیاوازن لەبارەی ئەوەی چۆن توركیا دەبێتە دیموكراتیک، تا پرسی كورد لەو چوارچێوەیەدا چارەسەر بكرێت؟
ئیبراهیم خەلیل باران، لێكۆڵەر و سیاسەتڤانی باكووری كوردستان، گاڵتەی بەوە دێت كە توركیا بەرەو دیموكراتی هەنگاو بنێت، ئەو پێی وایە ئەوەی پەكەكە و ئۆجەلان دەیكەن خۆبەدەستەوەدانە، نەك چەكدانان.
ئەو لەگەڵ ئەوەدایە پەكەكە چەك دابنێت، بەڵام دەبێت توركیا زەمینەسازییەکی كردبێت بۆ چارەسەرکردنی پرسی كورد، نەك بەبێ هیچ مەرجێك خۆت بەدەستەوە بدەیت.
پەكەكە و ئۆجەلان و دەم پارتی، لە كاتێكدا باس لە دیموكراتیبوونی توركیا دەكەن، كە حكوومەت دەیان شارەوانیی دەم پارتیی قەیوم كردووە، هەروەها دەیان ئەندام و سەرشارەوانی جەهەپەی دەستگیر كردووە، لەناویاندا ئەكرەم ئیمامئۆغڵو، سەرۆكی گەورە شارەوانیی ئیستانبۆڵ، بۆیە گومانەكان زۆر بووە بەوەی هەرگیز بەو سیستەمەی ئێستا پرسی كورد چارەسەر نابێت.
بۆچوونێكی تر هەیە لەناو نووسەر و سیاسییەكانی باكووری كوردستاندا، بەوەی دیموكراتیبوونی توركیا بە كورد چی، گرنگە ئەوەیە پرسی كورد چارەسەر بكرێت و دان بە زمان و نەتەوەی كورددا بنرێت لە دەستووردا، ئیدی بۆ خۆیان چۆن بەر دەبنە گیانی یەكتری ئەمە كێشەی كورد نییە.
بەدیموكراتیبوونی توركیا مەرجە بۆ چارەسەرکردنی پرسی كورد، بەڵام ئایا بە ساڵ و دوو ساڵ توركیا دەبێتە ئەو وڵاتەی لە ڕووی دیموكراسییەوە ئیرەیی پێ ببرێت و پرسی كوردیش لەو چوارچێوەیەدا چارەسەر بكات؟ جارێ دەبێ چاوەڕێ بین.