هۆکاری هەوکردنی بەکتریایی چییە؟
گەرمیان گلی – هه‌‌ولێر
هەوکردنی بەکتریایی کۆمەڵێک نیشانە و هۆکاری هەیە کە دەکرێت جیای بکاتەوە لە جۆرەکانی تری هەوکردن وەکوو هەوکرنی کەڕوویی و ڤایرۆسی.
د. بەکر جەودەت، باس لە هەوکردنی بەکتریایی دەکات و دەڵێ: بەکتریاکان لە دەورووبەرمان دەژین، تەنانەت ملیۆنانیان لە ناو ئێمەدا دەژین. یارمەتیمان دەدەن لە هەرسکردنی خۆراک، دەمانپارێزن لە داگیرکەرە زیانبەخشەکان و تەنانەت یارمەتیمان دەدەن لە دروستکردنی خۆراکی بەتام. بەڵام لەهەمان کاتدا دەتوانن زیانێکی زۆر دروست بکەن ئەگەر لە شوێنێک بن کە نابێت لەوێ بن. هەوکردنی بەکتریایی لەوانەیە بێزارکەرێکی کاتی بێت، بەڵام هەروەها دەکرێت ببێتە بارودۆخێکی مەترسیدار بۆ ژیان. هەمیشە چاودێری تەندروستی بکە بۆ ئەوەی دڵنیا بیت لەوەی باشترین ڕێگا بۆ چارەسەرکردنی نەخۆشی بەکتریا وەردەگریت.
ئەو دکتۆرە باس لە نیشانە باوەکانی هەوکردنی بەکتریایی دەکات و دەڵێ: نیشانەکانی هەوکردنی بەکتریا دەگۆڕێت بەپێی ئەو شوێنەی لە جەستەدا تووشی هەوکردن بووە. نیشانەی سەرەکی زۆرجار تایە، جگە لە هەوکردنی پێست، کە زۆرجار دەبێتە هۆی سووربوونەوە یان ئازار لەسەر پێست. نیشانە باوەکانی هەوکردنی بەکتریا بریتین لە، تا، هەڵامەت، ماندوویی، سەرئێشە. نیشانەکانی تر لەوانەیە بریتین لە، پێست؛ سووربوونەوە، بڵێسە، برینەکان، هەڵئاوسانی پێست یان ئازار. ڕیخۆڵە و گەدە؛ سکچوون، ئازاری گەدە، هەستکردن بە هێڵنجدان و ڕشانەوە. سییەکان؛ کۆکە، کورتبوونەوەی هەناسە، ئازاری سنگ و بوونی بەڵغەم. لە دەوری مێشک؛ ڕەقبوونی مل، هەستکردن بە بێزاری یان ڕشانەوە، هەستیاری بۆ ڕووناکی و سەرلێشێواوی. لە خوێندا و بڵاوبوونەوەی؛ تای بەرز، لاوازی، ئارەقەکردن و نزمی پەستانی خوێن. دڵ؛ تایەکی بەرز، ئازاری سنگ، ئارەقی شەوانە، کورتبوونی هەناسە، کۆکە، ئازاری ماسوولکە و ئازاری جومگەکان. ڕێڕەوی میز یان ئەندامی زاوزێ؛ سووتانەوە یان ئازار کاتێک میز دەکەیت، دەردراو لە چووک یان زێ، زیادبوونی میزکردن و ئازار لە کاتی جووتبوون.
دەشڵێت: زۆرێک لە بەکتریاکان دەبنە هۆی هەوکردن. زۆرجار تووشی بەکتریا دەبیت کاتێک بەکتریا دەچێتە ناو جەستە لە ڕێگەی دەم، لووت، چاوەکان یان بڕینێک لە پێست. هەندێک جار ئەو بەکتریایانەی کە بە شێوەیەکی ئاسایی لەسەر پێست یان لە جەستەدا دەژین دەچنە ئەو شوێنانەی کە نابێت وەک لە ڕێگەی برینێکەوە و زاوزێ دەکەن لەوێدا. ڕێگا باوەکان بۆ تووشبوون بە بەکتریا بریتین لە، خواردن یان خواردنەوەی ئاوی پیسبوو. خواردن و خواردنەوەی بەرهەمە لە قوتونراوەکان. بەکارهێنانی زۆری دژە بەکتریا، کە دەتوانێت بەکتریای باش بکوژێت کە زۆرجار دژی بەکتریای خراپ دەجەنگێت. لە ڕووی پیسەوە. لە کەسانی ترەوە لە ڕێگەی کۆکە یان پەیوەندی نزیک. لە ڕێگەی هەڵمژینی تەنۆلەی پیسبوو بۆ ناو سییەکان. لە ڕێگەی سێکسی زارەکی یان ڕەگەزییەوە. لە ڕێی پیساییەوە. لە مێشوولەیەکی تووشبووەوە، مێروو یان گەنە. لە نەشتەرگەری یان دانانی بۆڕی خۆراک بۆڕی لە قوڕگدا.
ئەو دکتۆرە باسی گواستنەوەی ئەو جۆرە بەکتریایە دەکات و دەڵێ: زۆربەی هەوکردنە بەکتریاییەکان لە کەسێکەوە بۆ کەسێکی تر دەگوازرێنەوە. لەوانە کۆکە ڕەشە، هەوکردنی سیل، هەوکرنی قوڕگ، نەخۆشی هەوکردنی پەردەی مێشک، هەوکردنی بەکتریایی. ئەو هەوکردنانەی لە خۆراکەوە وەریدەگریت، مێشوولەکان یان مێرووەکان بە گشتی بڵاو نابنەوە. دەستنیشانکردن و پشکنین، دابینکەری چاودێری تەندروستی هەوکردنی بەکتریایی دەستنیشان دەکات بە گوێگرتن لە نیشانەکان، ئەنجامدانی پشکنینی جەستەیی گوێگرتن لە دڵ و سییەکان، هەستکردن بە سک، سەیرکردنی پێست و وەرگرتنی نموونە بۆ پشکنینی بەکتریا. ئەگەر پزیشک وا بیربکاتەوە کە هەوکردنی بەکتریات هەیە لە سییەکان، مێشک یان ئەندامەکانی تری ناوەکی، لەوانەیە تیشکی ئێکس، سۆنەر، وێنەی زرنگانەوەی موگناتیسی یان تۆمۆگرافیای کۆمپیوتەری وەربگرن بۆ گەڕان بەدوای نیشانەکانی هەوکردن. پزیشک لەوانەیە شلەی لەش یان نموونەی شانەی لەش بنێرێت بۆ تاقیگە بۆ گەڕان بەدوای نیشانەکانی هەوکردن دژەتەنەکان یان دژەپەیداکەرەکان. هەروەها تەکنیککاری تاقیگە لەوانەیە هەوڵ بدات بەکتریا لە نموونەکانت گەشە پێ بکات و دڵنیابێتەوە لە بوونی بەکتریا و جۆرەکەی. جۆرەکانی ئەو نموونانەی کە لەوانەیە وەریبگرن بریتین لە، پێست یان شانەیەکی دیکەی تووشبوو، خوێن، بەڵغەم، شلەی دەوری مێشک و دڕکەپەتک، میز، له شلەی چاو، پیسایی، بەڕێوەبردن و چارەسەر.
د. بەکر جەودەت، باس لە چارەسەرکردنی هەوکردنی بەکتریایی دەکات و دەڵێ: پێویست ناکات هەموو هەوکردنە بەکتریاییەکان چارەسەر بکرێن، هەندێکیان بەبێ هیچ شتێک دەڕۆن. کاتێک پێویستت بە چارەسەرە، دابینکەرانی تەندروستی دژە بەکتریا بەکاردەهێنن. بەپێی ئەوەی کە هەوکردنەکەت لە کو ێدایە و چەند مەترسیدارە، دەتوانرێت دژەكس بەکتریاکان بنووسرێن وەکو و، دەرمان لە ڕێی دەمەوە “حەب”. دەرمان لە ڕێی خوێنهێنەرەوە کە ڕاستەوخۆ لە نووسینگەی پزیشک یان نەخۆشخانە پێت دەدرێت. کرێم یان نەرمکەرەوە. دڵۆپی چاو. هەندێک جار هەندێک دژە بەکتریا واز لە کارکردن دەهێنن و بەکتریاکان ناکوژن یان هەوکردنەکە خاو ناکەنەوە بەهۆی پەیدابوونی بەرگری بۆ دژە بەکتریاکان. لەبەر ئەم هۆیە، پزیشکەکان و پسپۆڕانی پەرستار وریا دەبن لەوەی کەی و چۆن دەرمانی دژە بەکتریا بنووسن. ئەوان تەنیا ئەگەر پێیان وابێت یارمەتیت دەدەن ئەو کات دەینووسن. ئەوە گرنگە بۆ تۆ کە هەر دەرمانێک وەربگریت کە بۆ تەواوی کۆرسەکە نووسراوە، تەنانەت ئەگەر هەست بە باشتربوون بکەیت.