راگماتیزمی تاڵیبان و ڕۆمانسیەتی كورد

مەشخەڵ كەوڵۆسی
لێرەدا قسە لەسەر باكگراوندی فیكری و سروشتی چەكدارانەی تاڵیبان نیە، چونكە لەو ڕووەوە بابەتەكە قسەی زۆر هەڵدەگرێت و، وتارێكی كورتی ڕۆژنامەییش جێگەی ئەو مشتومڕەی تێدانیە. بەڵكو دەمەوێت خەیاڵدانی كورد سەبارەت بە تاڵیبان تەوزیف بكەم بۆ وروژاندنی پرسیارێك.
لەمڕۆژانەدا كێشەكانی نێوان پاكستان و هیندستان خەریكە دەتەقنەوە، لەم ساتەدا كە ئەم كورتە شیكارە دەنوسم، وەزیری بەرگری پاكستان “خواجا ئاسف” دەڵێت: لەماوەی حەفتاو دوو كاتژمێری داهاتوودا، جەنگی گەورە لەنێوان هیندستان و پاكستان دەستپێدەكات.
بەڵام هێشتا قسەكەی من لەسەر ئەوەش نیە، چونكە ئێمە پسپۆڕی كاروبارەكانی هیندستان و پاكستان نین و، كەم تازۆر پەیوەندی بەكوردەوە نیە.
ئەی ئەمەوێت چی بڵێم؟.. لەم نێوەندەدا، بزوتنەوەی تاڵیبان كە ئێستا حوكمی بەدەستە و سوپایەكی گەورە وە جبەخانەی ئەمریكایشی بۆ ماوەتەوە، دێتە ناو ئەم وتارەوە، ئەویش لەپەنجەرەو كڵاوڕۆژنەی شیكارییەوە، نەك خۆی بابەتی سەرەكی بێت.
هەمووان دەزانین تاڵیبان باكگراوندێكی دواكەوتووانەی فیكری دینی هەیە و، ئەندامانی خۆی لەسەر ئەوە ڕاهێناوە كە برایەتی ئیسلامی لەهەموو شتێك گرنگترە و، ئەگەر لەجێگەیەكەوە ئازار بەبرا موسوڵمانەكەت گەیشت، پێویستە تۆیش ئازارت پێ بگات.. بەڵام سەیر و سەمەرە لەوەدایە، تاڵیبان كە خۆی دروستكراوی دەزگای هەواڵگری پاكستان و، بەشی زۆری جیهاد و ئاوارەیی و خوێندنی ئەوان لە پاكستان بووە، خزمایەتی و نزیكی و پەیوەندی كۆمەڵایەتیشیان پێكەوە هەیە لەهەردوو لای سنور، كەچی بەو هەموو باكگراوندەوە لە كێشەی نێوان پاكستان و هیندستاندا، خاڵێكی سەیری تۆماركرد.
وەزارەتی دەرەوەی هیندستان ڕۆژی 27ی 5ی2025 چاوی كەوت بە چەند نوێنەرێكی حكومەتی تاڵیبان و، داوای ئەوەیكرد كە تاڵیبان لە كێشەی نێوان هیندستان و پاكستاندا بێلایەن بێت، لەبەرانبەریشدا پێشنیاری بڕێكی یەكجار زۆر پارەی بۆ حكومەتی تاڵیبان كرد. بێگومان ئەو داوایە سەركەوتوو بووە و، تاڵیبان بۆ بەدەستخستنی ئامانجێكی گەلەكەی خۆی، وازی لەو هەموو ڕایەڵە هێنا كەلەگەڵ پاكستان پێیكان دەبەستێت و، ئێستا ئەگەرچی بەشداریش نەكات لە كێشەكە، بەڵام بێلایەنی هەڵدەبژێرێت كە ئەمەش بابەت و پێشهاتێكی چاوەڕواننەكراوە بۆ بزوتنەوەیەكی جیهادی كلاسیكی كە هیچ لە بنەماكانی پراگماتیكی نێودەوڵەتی شارەزانەبێت.
تۆ پێویستە لەو كاتەی كە ئەوانیتر پێویستییان پێتە، هێزی خۆت بۆ بەرژەوەندی دەستەڵات و گەلەكەت بەكاربهێنیت، نەك دروشمی ئایدۆلۆژی و منداڵانە، ببێتە هۆی ئەوەی دەرەفەتەكانت لەدەست دەربچێت.
پرسیارەكە لێرەدا زۆر ڕوون و ئاشكرایە، تاڵیبان بەو ئەزمونە كەمە و ئەو باكگراوندە قورسە دواكەوتووەوە، چۆن هەڵوێستێكی پراگماتیكی لەو جۆرەی وەرگرت؟ كێ ئەم ڕاوێژەی پێدا؟ چۆن لە قڕەقڕی مەلاكان نەترسان پێیان بڵێن: برا ئاینییەكانتان گۆڕیوەتەوە بەو گاپەرستانە؟ چۆن لەڕووی دینییەوە ئەو بابەتەیان چارەسەر كردووە؟ لەكاتێكدا پاكستانییەكان موسوڵمانن و ئەمان بەحوكمی دین پێویستە پشتیوانییان بكەن؟….هتد.
ئەی بۆ كورد ئاوا ناكات؟ بۆچی لە باشور لەكاتێكدا عێراق وەك ئۆكسجین بۆ هەناسە، پێویستی بە كورد هەبوو بۆ ئەوەی بەغدا نەكەوێت و، موسڵ ڕزگار بكرێتەوە، بۆچی كورد بەبێ بەرانبەر شەڕی بۆ عێراق كرد؟ بۆچی داوای ئەوەی نەكرد بەشداریكردن لە شەڕی داعش، پێویستە لەبەرانبەر دەوڵەتی كوردی یان كۆنفیدراڵیدا بێت؟ بۆچی عێراق ئامادەنەبوو مووچەی كورد بنێرێت، بەڵام پێشمەرگەی كورد بە گیرفانی بەتاڵ و بەسكی برسی، شەڕی داعشی دەكرد؟.. ئەی بۆچی لەڕۆژئاڤا، بە خەیاڵاتی ڕۆمانسی خەڵەتاوەو، هەوڵنادات هاوپەیمانییەك لەگەڵ دروز و ئیسماعیلییەكان پێكبهێنێت و، لەسەر بنەمای كۆنفیدراڵی و داننان بەمافەكانی یەكتردا، هاوكاری یەكتر بكەن و، سود لە تواناكانی یەكتر وەربگرن؟ كورد لەچی دەترسێت كە واناكات؟ دەترسێ كێ دڵی بیەشێت؟ لەكام دیوەخان ئەم ئەقڵیەتی حوكمە فێربووە؟….