مەشخەڵ كەوڵۆسی
ئەگەرچی وەكو فەرهەنگی یاسایی و پەروەردەی تاك و نەریتی كۆمەڵایەتی، گەلی كورد نەتەوەیەك نیە پابەندی یاسا بێت و، هێشتا یاسا نەبووەتە بەشێك لە پێكهاتەی نەریتی ئەم گەلە. كەچی ماوەیەكە تێبینی دەكەین، ویستێك هەیە بۆ ئەوەی لە بچوكترین و لاوەكیترین خاڵ وبابەتدا، دادگا بكرێتە بابەت.
بەجۆرێك خەریكە چەمكێك یان جەبرێك دێتە پێشەوە، كە لەوانەیە لەڕاستی دوورنەكەوینەوە ئەگەر ناوی بنێم دیكتاتۆریەتی دادگا. خەریكە لوتژەنینی دادگا بۆ ناو هەموو كایەكان، بەتەواوی بابەتەكان لەسكەی خۆی تێدەپەڕێنێت و، دادگا دەبێتە مۆتەكەیەكی قورس و دەست دەخاتە بینەقاقای ئازادییەكان و، دەست دەخاتە بینەقاقای سەرجەم چالاكییە كۆمەڵایەتی و سیاسییەكان و ڕایان دەگرێت. ئیدی كەشێك لەئارادایە، مرۆڤ بۆ ئەوەی نەدرێتە دادگا و، بۆ ئەوەی لەسەریەشەی ڕاگرتن و تۆماركردنی سكاڵا بەدووربێت، دەبێت بێدەنگ بێت، چونكە دادگا تەنانەت لەسەر نوسینی كۆمێنێتێكیش كاردانەوەی هەیە و، دوورنیە مرۆڤ بەهۆی نوسینی كۆمێنێتێكەوە بگیرێت و لەزیندان بئاخنرێت.
ئەم مەترسییە ئاسەواری نزیك و دوورمەودای دەبێت و، هیچ دوورنیە ئەو شەبەحە ببێتە هۆی وەستانی ژیانی سەقافی و میدیایی ئێمە. چونكە لەم قۆناغەدا ئێمە وەك هەموو چاولێكەرییەكانی ترمان، بەبێ بیركردنەوەو و هەر بۆ تێكدانی مەزاجی گشتی، دادگا بەكاردێنین و، ئەگەر وتارێك یان تەنانەت كۆمێنتێكیشمان بەدڵ نەبێت، ڕاستەوخۆ یەكەم كاردانەوەمان ئەوەیە سكاڵا تۆمار دەكەین، تەنانەت ئەگەر ئەو بابەش كەباسكراوە، بڕێك ڕاستیشی تێدابێت.
هێنانە پێشەوەی دادگا و تۆماركردنی سكاڵا، دەرئەنجامی وشیاری یاسایی و پابەندی ئێمە نیە بە یاساوە، بەڵكو چاولێكەرییەكە و دەستی سیاسی لەپشتەوەیەو، مەترسییەكی زۆر گەورەیە. كێ دەڵێت زیادەڕەوی لەبەكارهێنانی دادگاشدا، وەك زیادەڕەوی لەبەكارهێنانی دەرماندا، مەترسی مردنی لێناكەوێتەوە؟.
ئەوەی بەندە باسی دەكەم، نووسەران و رۆژنامەنووسان هەستیپێدەكەن و، ئێستا ئەوانیش كاتێ قەڵەم بەدەستەوە دەگرن، بەرلەوەی بیریان لەلای ناوەڕۆك و جوانكاری نوسین و ئیستاتیكای وشە بێت، بەپێچەوانەوە، یەكەم بابەت بیری لێدەكرێتەوە ئەوەیە شتێك نەڵێین، ببرێینە بەردەم دادگا. شەبەحی دادگا هەژموونی خۆی بەسەر بیركردنەوە و نوسینی هەموو لایەكدا كێشاوەو، دادگا بووەتە كەرەستەی یەكلاییكردنەوەی كێشەی سیاسی و لاوەكی و، بەكاردەهێنرێت بۆ بێدەنگكردنی نەیارە سیاسی و ئایكۆنە ڕۆشنبیرییەكان.
ئینجا لێرەدا پرسیار ئەوەیە: ئایا لەبەرژەوەندی خودی یاسا و دادگاكاندایە كە بكرێنە كەرەستەی ترساندنی نووسەران؟ ئایا وەزیفەی دادگا ئەوەیە نووسەران بترسێنێت؟ چۆن دادوەر ڕێگا بەخۆی ئەدات قەزاوەت لە بابەتی نووسینێكدا بكات؟ مەگەر نووسین لەزاتی خۆیدا كارێكە هەتاكو ئاسەواری جونح بەجێبهێڵێت؟ بۆچی بیر لە دیسپلینی تر نەكرێتەوە؟.
ئاسەوارەكانی ئەم كێشەیە، لەئایندەی نزیكدا دەردەكەون، مادەم هەر جوڵەیەكی ڕۆشنبیری و هەر بابەتێك لە قووڵایی ئیختیساسی فیكردا، مەحكوم بێت بەدادگاییكردن، یان ترس لەدادگا و سكاڵا بووبێتە بنەمایەك كە پێویستە ڕەچاو بكرێت لەكاتی وەزیفەی مەعریفی و میدیاییدا، ئیدی ئەوە كارەساتەو، لەوانەیە لەترسی دادگا دەقێكی جوان، هونەرێكی قەشەنگ لەدایك نەبێت.
مەبەستمە بڵێم: ڕاستە دادگا میكانیزمی سەپاندنی یاسا و زەبتكردنی كۆمەڵگەیە. بەڵام هەر زیادەڕەویكردنێك لەبەكارهێنانیدا، وەك بەكارهێنانی دەرمان كوشندەیە و، مرۆڤ ئەگەرچی پەنادەباتە بەر دەرمان بۆ كۆنترۆڵكردنی نەخۆشین و ئازارەكانی، بەڵام كاتێ زیادەڕەوی لەبەكارهێنانی دەرمان دەكات، یان دەرمانێك بۆ بابەتی غەیری تەرخانكراوی خۆی بەكاردێنێت، ئیتر دەرمان دەبێتە دەرد و كوشندەیە و دوورنیە مرۆڤەكە نەكوژێت. دادگاش هەردەبێت لە بواری خۆی و بۆمەبەستی خۆی و بەقەدەری پێویست بەكاربهێنرێت، نەك ڕابكێشرێتە ناو ورد و درشتی ژیان و نوسەرێك نەتوانێت لەترسی دادگا، دوو دێڕ بنوسێت!.