رازیە كانەبی
ژنانی پەرلەمانتار چۆن بتوانن لە سیاسەتدا پێگەیان بەدەست بهێنن سەركەوتووبن، سەركەوتن بۆ ئافرەت سەختە لەسەرانسەری جیهاندا ژنان رووبەرووی جیاكاری و رەگەزپەرستی و توندوتیژی دەبنەوە . ژنانی پەرلەمانتار بەدەرنین لەم جیاكاریە. بەلام لەگەڵ ئەوەشدا ژنان زۆر زووتر لەوەی پێشبینی دەكرێت لە سیاسەتی نێودەوڵەتیدا پێگەیان بەدەست هێناوە یەكەم پەرلەمانتاری ئافرەت لە فنلەندابوو لە ساڵی 1907دا 19 ژن لە سەرانسەری جیهاندا بە گوێرەی دواین ئامارەكان بۆ 26.4%زیادی كردووە .
دانانی پشكی نوێنەرایەتی ژنان بەشداری سیاسی هاوسەنگ و دابەشكردنی دەسەلات لە نێوان ژنان و پیاوان لە بریاری حكومەتدا ئامانجێكی نێودەوڵەتیە كە لە جارنامەی پەكین لە ساڵی 2015دا دیاریكراوە . لەگەڵ ئەوەشدا زۆربەی وڵاتان هێشتا نەیانتوانیوە یەكسانی رەگەزی بەدەست بهێنن . هێشتا پشكەكان ناتوانن بە تەنها نوێنەرایەتی ژنان زیاد بكەن، بۆیە دەبێت یاسای روون و رێكوپێك و دارێژراو میكانیزمی جێبەجێكردنی كاریگەر جێبەجێ بكرێت .
كۆتایی هێنان بە توندوتیژی دژی ژنان لە سیاسەتدا : توندوتیژی جەستەیی و سێكسی و دەروونی دژی ژنان یەكێكە لە بەربڵاوترین پێشلكارییەكانی مافی مرۆڤ لە ئەمرۆدا . بە گوێرەی توێژینەوەكان لە 39 وڵاتدا نزیكەی 55 پەرلەمانتاری ژن كە لە ماوەی ژیانی سیاسییاندا تووشی توندوتیژیی دەروونی رەگەزی بوون كە لە( وتاری رق و كینە، لێدوانی رەگەزپەرستانە، هەراسانكردنی سێكسی و توندوتیژی جەستەیی)بەربڵاون كە بەردەوام وەك تاكتیكی زاڵبوون بەسەر ژنان و و بێدەنگكردنی ژنان لە سیاسەتدا بەكاردەهێنرێت . پێویستە لە رێگەی دامەزراندنی گروپی كاری جیاواز و تێكەڵاوی رەگەزەكان لە پەرلەمانەكانی سەرانسەری جیهان چارەسەر بكرێن بۆ نەهێشتنی توندوتیژی لەسەر بنەمای جێندەری . پەرەپێدانی ستاندارد و سیاسەت بۆ بەرەنگاربوونەوەی رەگەزپەرستی و هەراسانكردن و دامەزراندنی سیستەمێكی سكاڵای سەربەخۆ و نهێنی و دادپەروەرانە كە ئەوانەی لە پەرلەمان كار دەكەن بتوانن متمانەی پێبكەن .
ئامۆژگاری ترس لە سیاسەتی گەورە بۆ زۆرێك لە ژنان لە سەرانسەری جیهاندا راستە و هۆكارەكانی وەك گومان لەخود، كێشە و نارەزایی شەخسی زۆرجار رێگرە لە بەهرەمەندترین ژن لە چوون ناو حكومەت . زۆربەی ژنانی پەرلەمانتار كە تازە هاتوون دەتوانن سوود لە ئامۆژگاری وەربگرن لە رێگەی یارمەتیدان بۆ بوون بەسەركردە و پێشكەوتن لە پیشەكانیاندا .
زیادكردنی بەشداری ژنان لە میدیادا و كاریگەری میدیا لەسەر پێگەی ژنان . لەوانەش ئەو ئەندام پەرلەمانەی كار دەكەن ماوەیەكی زۆرە تووشی نیگەرانی بوون چونكە كێشەی جێندەر لەسەر بنچینەی رەگەزی لە تەلەفزیۆن و ئینتەرنێت و چاپەكاندا تا ئەمرۆش بەردەوامە . پەیوەندی ژنان بە رووخساری جەستیی، بەخێوكردن و ژیانی تایبەتی دەبێتە هۆی ئەوەی كە میدیاكان زیاتر سەرنج بخاتە سەر پێشینەی كەسێتی پەرلەمانتار. بۆیە پێویستە كارمەندی راگەیاندن لە هەموو ئاستەكاندا هەر لە پایامنێرەوە هەتا سەرنووسەر دەبێت ئاگاداری ئەوەبن كە لە كاتێگدا هەندێك هەواڵ دەفرۆشن، بەڵام لەسەر حیسابی بەردەوامی شێوازە رەگەزییەكان دەكەن كە پێچەوانەی هەوڵەكان بۆ بەهێزكردنی دیموكراسییە .
فراوانكردنی بەشداری لەرێگەی كۆنگرەی پەرلەمانی ژنانەوە كە لە ژینگە سیاسییەكاندا بەرێوەدەچێت .كە رێگە بە ژنان پەرلەمانتار دەدات بە هاوكاری لەهەموو هێڵەكانی حزبدا كاربكەن بۆ پەرەپێدانی یاسادانان و ئەجیندای سیاسەتی یەكسانی جێندەری، دە دەتوانن یارمەتیدەربن لە بەرزكردنەوەی دەنگی ژنان و كاریگەری لە پەرلەماندا. كە زۆرجار لە كەمینەیەكی ژمارەدان ئەمەش بەهۆی نەبوونی پاڵشتی سەرچاوە و دەسەڵات كەوا دەكات ژنان هەست بە توانا و دانپێدانان ناكەن كە پێویستە بۆ بەرەوپێشبردنی چاكسازی یاسایی، بۆیە پێویستە هەوڵی زیاتر و پشتیوانی رێكخراوەیی و سەركردایەتی دابین بكرێت بۆ سەركەوتنی كۆنگرەكان .