حوكومدارێن عیراقا فیدرال داخوازا مەهركرنا زارۆكان دكەن

نیزال عادل

ددەمەكی دا كو جیهان بەرف پێشكەفتنێ وزانین وزانستێ ڤە دچیت ورۆژ بۆ رۆژێ مافێ مرۆڤان جهەكی زۆر گرنگ دناف یاسایێن وەلاتێن جیهانێ دا وەك مافێ ژنێ وزارۆكان وپاش هەمو مرۆڤایەتیێ دگریت وماف ژ قۆناغا مرۆڤاتیێ مەزنتر ودەرباستر بویە هەتا وێ رادێ كو مافێ گیانەوەرا ژی دهێتە پاراستن وب رەنگەكی یاسایی وهەر تەعدایەك یان زۆرداریەك ل گیانەوەران بهێتە كرن یاسا بزووترین دەم مافێ ئەوان گیانەوران وەردگریت هەر وەسا ل هەرێما كوردستانێ دماوەكی زۆر كێم دا زۆرترین یاسا ژبۆ بەرژوەندا مرۆڤان وهەر وەسا ژنان دا هاتینە چەسپاندن وەك یاسا سالا(2001)ێ كو سزایێن لسەر كارێن توند وتیژیێ توند كرینە، ویاسا (2008)ێ وەك هەمواركرنا یاسا بارێ كەسایەتی ژبۆ بەرژەوەندا ئافرەتێ هەر وەسا یاسایا ویسایەتا ئافرەتێ لسەر زارۆكا لدەمێ نەمانا بابێ كو مفقود بیت ول سالا (2007)ێ بریارا وەزارەتا نافخۆ ژبۆ دامەزراندنا رێڤەبەریێن بەرنگاریا توند وتیژیێ دژی ئافرەتێ وخێزانێ، ول سالا(2013)ێ رێژا كۆتا ژنێ دپەرلەمانێ كوردستانێ دا بویە 30% وئەڤە بلندنترین رێژەیە ل دەڤەرێ …هتد وچەندین یاسایێن دیتر،

بەلێ مخابن وەلاتەكی وەكی عیراقا فیدرال هەر ژدەما روخاندنا پارتا بەعس یا گۆر بەگۆر ل سالا(2003) ێ وتا ئەڤرۆكە هەر دەمەكی جارەكێ كار دكەت ژلایێ گەلەك لایێن حوكومدارێن عیراقێ ڤە وەك سەرۆكێن پارتێن توند رەو وپەرلەمانتارێن سەر ب ئەوان پارتێن توند رەوڤە ژبۆتێكدانا یاسایێن بەرژەوەندا ئافرەتێ وزارۆكان وەكی هەموو خەلك دبینن كو ئەو لایەنێن توند رەو ل ئەڤێ داویێ داخوازا راستڤەكرنا یاسایا(بارێ كەسایەتی (احوال شخصیە ) دكەن ودڤێن وەلاتێ عیراقێ بزڤرینن بۆ سەردەمێ چەرخێ ئیكێ بەری زاینێ وتێدا داخازێ دكەن كو ژیێ ئافرەتێ ژ هەژدە سالیێ كێمتر بیت لدەما مەهركرنێ دا هەر وەسا ئەگەر مەهركرن دەرڤەی دادگەهێ بیت ببیتە یاسایی وچەندین یاسایێن دن كو زولم وزۆرداری لسەر ئافرەتێ وزارۆكان دێ برێكا ئەوان یاسایا هێنە كرن، وئەف چەندە وبدیتنا چەندین مافپەروەر ویاسازانێن جیهانێ وعیراقێ ژیك كو دێ ئافرەتێ بن دەست وئازاردەن ودێ كارڤەدانێن گیانی ودەرونی ومێشكی لسەر هەبن و وەكی زانایێن جیهانێ دیاركری وگوتی “ئەگەر تە بڤێت پێشكەفتنا هەر وەلاتەكی ببینی بەرێ خۆ بدە مافێ ئافرەتێ ل ئەوی وەلاتی وكانێ هەتا چ رادێ رێز ل ئافرەتێ دهێتە گرتن دێ ئەو وەلات پێشكەفتی ترین وەلات بیت ئەوێ بتر مافێ ئافرەتێ تێدا یێ چەسپاندی بیت”

ودەمێ ئەڤان كارێن توند وپاشكەفتی دژی ئافرەتێ دبینین ل عیراقێ بۆ جڤاكی ب گشتی دیاردبیت كو زۆر جیاوازی هەیە د جێبەجێكرنا یاسایێن گرێدای مافێ ئافرەتێ ل عیراقێ بەراورد دگەل هەرێما كوردستانێ وژ ئەوان یاسایێن جیاوازی تێدا دناڤبەرا هەردوو لا دا ل یاسایا حكومەتا عیراقێ چێدبیت زەلام هەڤژینا دوێ ماربكەت بێ ئاگەداریا ژنا ئێكێ بەلێ ل هەرێما كوردستانێ رێك ب زەلامی ناهێتە دان كو ژنا دووێ ماربكەت ئەگەر رازیبونا ژنا ئێكێ لسەر نەبیت، ئەم وەك چالاكڤانێن دبوارێ مافێ ئافرەتان دا كار دكەین، ئەڤێ چەندێ ب توند وتیژیەكا زۆر خراب ل قەلەمدەین ودپاشەرۆژێ دێ كارڤەدانێن زۆر خراب ل خێزانێ وجڤاكی ب گشتی كەت، ود ئەوێ باوەریێ داینە كو رۆژ بۆ رۆژێ تشتەك بناڤێ مافێ ئافرەتێ وزارۆكان لعیراقا فیدرال نامینت ودئەنجامدا دێ هەول دەن كارتێكرنێ ومایتێكرنێ د مافێ ئافرەتێ ل هەرێما كوردستانێ دا بكەن بەلێ باش دزانین حكومەتا هەرێما كوردستانێ سەركردایەتیەكا بهێز بریڤە دبەت وبەردەوام دپێشكەفتنێ وسەركەفتنێ دایە وبەرەف چەسپاندنا مافێ مرۆڤان دا دچیت وب پلانێن زانستی ولدیف پیڤەرێن جیهانی وجارناما مافێ مرۆڤان كار دكەت .