بەرەو ئینتیدابێكی ئیداری لەكوردستان

مەشخەڵ كەوڵۆسی

ڕەنگە ڕاستییەكی تاڵ بێت، ڕەنگە ئێستا كاتی گوتن و دركاندنی ئەم بیرۆكەیەش نەبێت، بەڵام پێویستمان بەوەیە لە خاڵێكدا ڕابوەستین و، بپرسین: كەی گۆڕانكاری بكەین؟ ئێمە مادەم دڵنیاین لەوەی كایەكانی ژیان و بەڕێوەبردن لەكوردستان ناتەواوی زۆر گەورەیان تێدایە، دڵنیاین لەوەی ئاوا ناتوانین بگەینە هیچكام لەئامانجەكانمان، كەواتە پێویستە كراوەش بین بۆ تاوتوێكردنی بیرۆكەكانی دەرچوون لەو حاڵە شپرز و نەخوازراوەی كە نەتەوەی كورد لەباشوری كوردستان تێیدا دەژی.
بەبڕوای زۆرێك لەوانەی لەخەمی ئایندەی ئەم نەتەوەیە و ئەم هەرێمەدان، كۆی كێشە جۆراوجۆرەكانی ئێمە، لەیەك خاڵدا قەتیس دەبێت، ئەویش ئەوەیە: ئێمە لە هونەری بەڕێوەبردنی كۆمەڵگەكەمان نازانین. ناتوانین ئیدارەی دەزگا و دامەزراوەكانمان بەشێوەیەك بدەین كە ستانداردە، بۆیە هیچكام لەو دەزگایانەی ئێستا هەمانەو، ئەوانەیشی لەئایندە دروستیان دەكەین، ئامانجەكانیان ناپێكن و، هەبوون و نەبوونیان بەنیسبەت هاووڵاتییەوە وەكو یەكە.
ئەمە ڕاستییەكی زۆر تاڵە، بەڵام دواجار هەقیقەتە، ئێمە نازانین ئیدارە چییە! بۆیە هیچكام لە دامەزراوەكانمان ناتوانن ڕۆڵی پێویست ببینن. تەواوی ئەو بودجانەی خەرج دەكرێن بۆ سێكتەری بەڕێوەبردنی دەزگاكانمان، بە هەدەر دەچن….هتد.
ئێمە بەرلەوەی ئۆباڵی ئەو نەخۆشینە بخەینە ئەستۆی كەسایەتییەكی دیاریكراو، یان حیزب و لایەنێك. با بەوپەڕی ڕاشكاوی بڵێین: مرۆڤی كورد لەبەر هۆكارگەلێكی زۆری بابەتی و خودی، تائێستا نازانێت ئیدارە چییە! ناتوانێت لەكایەیەكدا كار بكات و بجوڵێت كە لە بنەڕەتدا نازانێت كایەكە چییە و ئامانجەكانی چین!.
تاكو ئێستا لەپاڵ هەبوونی چەندین تیۆری بەڕێوەبردن، هێشتا كتێبخانەی كوردی تاكە كتێبێكی تێدانیە لەسەر تەكنیكەكانی ئیدارە، لەسەر جەدوای ئیدارە، لەسەر میكانیزمەكانی ئیدارە و چۆنێتی بەكارهێنانی سەرچاوە مادی و مەعنەوی و مرۆیی و لۆجیستییەكان لە پرۆسەی ئیداریدا… نایزانین… ئیدی كە نایزانین، كۆی كایەكان بەسەقەتی دەڕوات و، نەمانتوانیوە دەستوپەنجە لەگەڵ كایەكەدا نەرم بكەین. نەشارەزاین، لەڕووی فەرهەنگی و پەروەردەییەوە دژایەتیمان هەیە لەگەڵ نەزم و ئیدارەدا.
ڕاقیترین دەزگا و دامەزراوەی كوردستان، ناتوانێت سادەترین بنەماكانی ئیدارە ڕەچاو بكات. چونكە هەموو ئەوەی ئێمە دەیزانین، ئەوەیە كەلە خراپترین زانكۆكانی جیهان و لە كۆنترین مەنهەجەكان باسكراون، فەرمانبەرە هەرە دەگمەنەكانی ئێمە ئەزبەریان كردوون.
هیچ تیۆرێكی كوردیمان نیە بۆ بەڕێوەبردن، تەنانەت هیچ كوردێك تەفسیرێكی نیە بۆ جەدوای بەڕێوەبردن، تاكە یەك كتێبمان نیە باسی تایبەتمەندی ئیدارە لەكوردستان بكات، بەجۆرێك بگونجێت لەگەڵ ئەو قۆناغە شارستانیەی ئەمڕۆ كورد تێیدا دەژی.
كورد هیچ بەشدارییەكی نیە لە پێكهێنانی مەنزومەی ئیداریدا، هیچ پرۆژە و بیرۆكەیەكی نیە بۆ چێكردنی دامەزراوەیەكی جیاواز لەوەی كۆپییان دەكات و، بیرۆكەكانیان لەجێگەی دیكەوە دێنێت و، بێ ڕەچاوكردنی واقیعی كوردستان و سایكۆلۆژیا و پەروەردەی دواكەوتووی ئینسانی كورد دەیەوێت جێیان بكاتەوە.
كێشەكە لەوەدایە، ئێمە وەك چۆن بەشداریمان نیە لە هیچ جوهدێكی زانستی بۆ دۆزینەوەی مەریخ، ئاواش هیچ دیدگا و دیدێكمان نیە ئیزافەی بكەینە ناو دیدگاكانی ئیدارە. نازانین ئیدارە چییە و، نازانین فەلسەفەی پێكهێنانی دەزگاكان چییە؟ كەدەبینە فەرمانبەر و بەڕێوەبەر، نازانین بۆچی بووین! یانی هەبوون و نەبوونمان وەك یەكە.
ئێمە كێشە گەورەكەمان ئەوەیە مەعریفەی ئیدارەمان نیە. ئیدارە لەدۆڵێكە و ئینسانی كورد لەدۆڵێكی ترە. هەر ئەوەندەی لێدەزانین كە تا ئێستا نیشانمان داوە، ڕۆژ بەڕۆژ بەرەو خراپترمان بردووە.
لام وایە، پێویستە مرۆڤی كورد فێری پرۆسەی ئیدارەدانی كۆمەڵگە بكرێت، هەموو سێكتەرەكانی ئیدارە سەرلەنوێ دابڕێژرێنەوە. تەواوی دەزگاكان دووبارە دابمەزرێنەوەو، توانا مرۆیی و لۆجیستییەكان بەسەریاندا دابەش بكرێتەوە.
بۆئەوەش، باشترین و خێراترین چارەسەر، ئەوەیە كوردستان بخرێتە ژێر ئینتیدابێكی جیاوازەوە كە من ڕێگە بەخۆم ئەدەم ناوی بنێم ئینتیدابی ئیداری. مادەم مرۆڤی كورد خۆی بەحوكمی نەبوونی مەعریفەی ئیداری، ناتوانێت ئیدارەی خۆی بدات، ئەوا هیچ نەنگییەك لەوەدانیە، وەك ئەوەی لە كەنداو هەیە، كوردستان بخرێتە ژێر ئینتیدابی ئیدارییەوە. سەروەری و بڕیار لای كورد خۆی بێت، ئیدارە و خزمەتگوزاری بدرێتە لایەنێكی تەكنیكی پرۆفیشناڵ و شارەزا. وەك ئەوەی لەكەنداو سەروەری و بڕیار لای كەنداوییەكان و، بەڕێوەبردن و خزمەتگوزاری لای پسپۆڕانی هیندی و مالیزی و ئەورووپی و ئەمریكییەكانە.