لە دوای تێكچوون و پاشگەزبوونەوەی ڕژێمی بەغدا، لە ڕێككەوتننامەی یانزەی ئازار و دەسپێكردنەوەی خەباتی چەكداری، ژمارەیەكی بەرچاولە هونەرمەندە گۆرانیبێژ و مۆزیكییەكان، پەیوەندییان بە شاخەوە كردەوە. ئەو هونەرمەندانە، لە گوندی وەسانی دۆڵی باڵەیان، سەرلە نوێ دەستیان بە ڕێكخستنەوەی هونەر و سروودی كوردی كردەوە وچەندان بەرهەمیان لە باوەشی ئەو شاخانە، كە هەموویان هاندان و بەرزكردنەوەی گیانی پێشمەرگە وبەرگریكردن بوو لە حاكی پیرۆزی كوردستان وەك ئێمە (پێشمەرگەین بە دەنگە زوڵاڵەكەی فواد ئەحمەد) بە كەرستەی سەرەتایی و دوور لە هەموو ستۆدیۆ و ئامێری پێشكەوتووی دەنگ تۆماركرد.ئەو سروودانە، ئێستاش لە ئەرشیفی هونەری كوردی وەك سەرمایەكی مێژوویی گەورە ماونەتەوە. بەم جۆرە هونەر و ئەدەب، شانبەشانی پێشمەرگە لە سەنگەربوون.
سەردەمانێك لە كۆتایی هەفتاكان و سەرەتای هەشتاكان، بەعس لە بەرسروودەكانی حەمەجەزا، مرۆڤی كوردی لە سێدارەدەدا، ئەردەوان و ئەیاز زاخۆیی شەهید دەكرد، چونكە دڵنیابوو لە كاریگەریەتی هونەری كوردی بەسەرگیانی نەتەوەیی و نیشتمانی مرۆڤی كورد. ئێستا كە هونەری گۆرانی كوردی بەراورد بەو قۆناغە دەكەین، چی دەبینین؟ بێگومان هونەرێك دوورلە هەموو جۆرە پەیامێك وجوانییەك، دوور لە هەموو چێژومانەوەیەك. سەیرم پێدێت لە هەرێمێكی بچووكی وەك ئێمەدا، ئەو هەموو لەشكرە گۆرانیبێژەهەبێت و گۆرانی بڵێت. سەرنج بدەن، هەموو عێراق یەك كازم ساهری هەیە، هەموو فارس یەك موعینی هەیە، هەموو تورك یەك تاتلیسازی هەیە، بگرە هەموو جیهان، لەڕۆژهەڵاتییەوە بۆڕۆژئاوا، لە باشوورییەوە بۆ باكوور، یەك شاكیرای هەیە. كەواتە چۆن دەبێت میللەتێك هەمووی گۆرانیبێژبێت؟ ئاوازدانەر گۆرانی دەڵێت، نەی لێدەدات گۆرانی دەڵێت، سیناریستی كلیپەكان گۆرانی دەڵێت، دەرهێنەر گۆرانی دەڵێت؟ لە هەمووشی كارەساتترهونەرمەندی كورد لە بری ئەوەی هەموومان فێری ئەوە بكات خاك و نیشتمانمان خۆشبووێت، لە بری ئەوەی منداڵەكانمان فێری پەروەردە وگیانی مرۆیی و نەتەوەیی بكات، لە بری ئەوەی ڕابردووی پڕ ڕەسەنایەتی هونەری كوردیمان پیشان بدات، دێت فێری چێشت لێنانمان دەكات و پیشانمان دەدات كولەكە چۆن لە ڕۆن سووردەكرێتەوە؟ زەڵاتە چۆن دروست دەكرێت؟ هونەر پەیامێكە لە خزمەت مرۆڤایەتیدا. دەبێ هونەربە هەموو ژانرە جیاوازەكانییەوە، ئەوەندەی تر ژیانمان لاجوان و نەخشینتر بكات. دەبێ فێری هەموو ئەوخەس ڵەتانەمان بكات، كە ڕەنگبێ خاوەنی نەبین، چونكە هونەرمەندان لە توێژە هوشیار و ڕۆشنبیرەكانن. دەبێ كاریگەریەتی لە سەرژیانمان دابنێن، نەك هیچ جیاوازییەكی دیكەیان نەبێ لەگەڵ كەسانی ئاسایی. ئاخر نیشاندانی هونەرەكانی چێشت لێنان وچۆنیەتی فێربوونیان، كاری شێفەكانە نەك هونەرمەندان. ئەوان دەبێ فێرمان بكەن هونەر چۆنە، چۆنیش لە خزمەت هەموواندایە. چۆن هونەر بە نەمری دەمێنێتەوە و لە گەڵ هەموو قۆناغ و سەردەمەكان دەڕوات. هێشتا گەنجێكی تازە پێگەیشتوو بووم، گوێم لە گۆڕانییەك دەبوو بە ناوی (ئاگرێكی بێ خۆڵەمێش) كە یەكێكی قژ و سمێڵ زەردو چاو خورمایی كەشخە دەیگوت. وشەكانی هەڵوەستەیان پێ دەكردم و پرسیاریان لا دروست دەكردم، چۆن ئاگر بێ خۆڵەمێش دەبێت؟ چۆن ئاگرێك هەیە تا هەتایە هەر بڵێسە دەدا و نابێتە خۆڵەمێش؟ ئەی بۆچی گوڵی ئەوی لە ژێر پێ داناوە؟ بۆچی ئەو ئاگرە لە دڵی ئەو كڵپەی یاوە؟ كێ ئاگری خستۆتە دڵی ئەو؟ بۆ دەبێت كچێك هێندە دڵڕەق بێت، قژی زەردی خۆی بكاتە زنجیر و لە دەست و قاچی ئەم بئاڵێنێت؟ بێ ئەوەی وەڵامی ئەم پرسیارانەم لابێت.
كە گەورەتر بووم، ئیدی زانیم ئەم گۆڕانیبێژە دەنگ زوڵاڵە (محمەد عەباس بارام )ە. لە دوای ئەو گۆڕانییەش، خۆی بۆ ساڵانێكی دوورو درێژ ون بوو، بەڵام گۆرانیپیەكەی هەرمایەوە و لەگەڵ تێپەڕینی ساڵ و زەمەنەكان لەبیر نەكرا. دواجار دەركەوت كە لە هەندەران و لە وڵاتی سكۆتلەندا دەژیت. بە درێژایی ئەو هەموو ساڵانە و دەركەوتنی سەدان گۆرانی و گۆرانیبێژ، ئەم گۆرانییە لە یادەوەری چەندین نەوە كاڵ نەبووەوە، بگرە هەر كاتێك گوێی لێ دەگرین، وەك ئەوە وایە بۆ یەكەم جار بێت گوێ ڤلەوگۆڕانییە پڕ مانایە بگرین . ئەمە بۆچی وایە؟ بێگومان چونكە هونەری دوێنێ هەڵگڕی پەیامێك و گوتارێك بوو. گۆرانی دوێنێ، لە ڕووی شیعرو ئاوازو وتنەوە لەو پەڕی داهێنان بوو، وێرای ئەوەی هیچ كەرستە و پێداویستیەكی هونەری ئەوتۆش نەبوو. ئێستا بە ناو گۆرانیبێژ هەیە، بە دەیان فرت و فێڵی هونەری و ئامێر و مایسترین وستۆدیۆوە، كەچی هێشتا كە گۆرانی دەڵێت وەك ئەوەی تەنەكە لێ بدات وایە. بە سەدان گۆڕانبێژی گەنجی ئەو سەردەمە، ناتوانن گۆرانییەكی وەك ئەمەی محمەد عەباس بەهرام، یان یان ئەمیرەكەمی فواد ئەحمەد بڵێن.
هەڵبەتەدەتوانن لاساییان بكەنەوە، بەڵام كەی لاساییكردنەوە داهێنانێكی تێدایە؟ هونەری ڕەسەن، هونەرێك كە لە خزمەت مرۆڤ و كۆمەڵگەكەی دابێت، تا هەتایە بە نەمری دەمێنێتەوە، وەك ئەو گۆرانیە، كە هەرگیز بڵێسەكەی خامۆش نابێت. جێگەی دەستخۆشییە، كە بەڕێوەبەرایەتی گشتی ڕۆشنبیریی و هونەری هەولێرو دەزگای سەتەلایتی كوردستان، ڕێزیان لەو هونەرمەندە گرت و سەلماندیان، كە زیندووكوژی مردوو پەرست نین، بەتایبەتیش كە ئەم هونەرمەندە دیارە، ساڵانێكە بەدەست نەخۆشییەكەی كوشندەوە گیرۆدەیە. بۆ زانیاری خوێنەرانی ڕۆژنامەی هەولێری سەنگینیش، ئاگرێكی بێ خۆڵەمێش، هۆنراوەكەی هی شەهید (بەرزان عوسمان) و ئاوازەكەشی هی هونەرمەند خۆیەتی.
previous post