عەلی سیرینی
ئەگەر بتەوێ مێژووی كورد بزانیت، تەماشای ئێستای بكە. ئەگەر دەشتەوێ هەنوكەی كورد تێبگەیت، مێژووەكەی بخوێنەوە. تێكڕای كورد شانازیی بە بەرخودانیەكەی قەڵای دمدمەوە دەكات. ڕاستیەكەی ئەمەیان یەكێكە لە شەرمەزارترین قۆناغەكانی مێژووی كورد. دەگێڕنەوە، لە مانگی یازدەی ساڵی 1609ی زایینیی، هێزی سەفەویی لە ئێرانەوە، بە سەركردایەتیی سەركردەی سەربازیی فارس، حاتەم بەگ ئۆردابادیی، لە ژێر سەركردایەتیی شا عەباسی یەكەمی سەفەویی، لە ناو ئێرانەوە حەملەی سەربازیی دەهێنێتە سەر قەڵای دمدم لە كوردستان، واتە بۆ سەر میللەتێكی جەنگاوەر و ئازا. بۆ ماوەی نزیك لە ساڵێك (تا هاوینی ساڵی 1610) بە بەر چاوی هەموو خێڵ و پێكهاتەی كورد، ئابڵوقە دەخاتە سەر قەڵای دمدم، تا دواجار، پاش شەڕ و بەرخودانی برادۆستەكان، قەڵای دمدم داگیر دەكرێت، برادۆستەكان قەتڵوعام دەكرێن و ماڵ و منداڵەكانیان بە غەنیمەت دەبرێن بۆ ئێران. لێرەوە، بەرخودانیی قەڵای دمدم تەنها سەروەرییە بۆ برادۆستەكان، یان ئەو كوردانەی ناو قەڵا، سەرشۆڕییەكی گەورەشە بۆ هەموو كوردانی تر، كە هێزیان نەبرد بۆ بەرگریكردن لە برایانیان لە قەڵای دمدم، بۆ دوژمن جێیان هێڵان. هێرشەكەی هەولێر، قەڵای دمدمان بۆ باس دەكات. قەڵای دمدمیش شرۆڤەی ئەوەمان بۆ دەكات، بۆ بارزانی و كورد-پەروەرەكان، زۆر ئازایانە دژی ئێران دەوستنەوە و خۆیان نەداوە بە دەست. ئەوانی تریش ئاخافتنی باری سایكۆڵۆژیی كوردمان بۆ دەكەن، بۆچی قەڵای دمدمیان سەر نەخست. ئایا ئەمڕۆمان لە دوێنی ناچێت؟!
هێرشەكانی سەر هەولێر
بە فەرمیی، هەولێر پایتەختی هەرێمی كوردستانە. لە ڕۆژانی ڕابردوو، بە موشەك و درۆن، كەوتە بەر شاڵاوی دەستدرێژیكردنی ئێران. لە هەر وڵاتێك، كاتێك حاڵەتێكی نا ئاسایی دروست دەبێت، كەناڵەكان و حزبەكان، حكومەت و ئۆپۆزۆسیۆن و هەموو بەشەكانی میللەت، لە سەر پرسەكانی گەل و نیشتمان، دەبنە یەك دەنگ و ڕەنگ وهەڵوێست. ئەم یەك دەنگ و ڕەنگ و هەڵوێستە زیاتر تۆخ دەبێتەوە، ئەگەر گەل و نیشتمانییان بكەونە بەر شاڵاوی هێرشێكی ناحەزی ناوخۆ یان دەرەوە. لێرەشدا كەس پاساو بۆ هێرشكردنەكە ناهێنێتەوە، كەسیش ناتوانێت نیوە هەڵوێست وەربگرێت، یان كەمێك شلی بنوێنێت بەرامبەر بە سەرچاوەی هەڕەشە و دەستدرێژیكردن، چونكە بە خیانەت هەژمار دەكرێت. لە وڵاتانی ڕۆژئاوا و تەنانەت ڕۆژهەڵاتیش سەدان نمونەمان هەن. هەر مەپرسە، ئەگەر پایتەخت بكەوێتە بەر هێرشی موشەك و درۆن، چ قیامەتێك بەرپا دەبێت.
لە ڕۆژانی ڕابردوو، كاتێك هەولێر كەوتە بەر هێرشێكی ناڕەواو و تیرۆریستانەی ڕژێمی ئێران، كەناڵەكانی دەڤەرەكەی تری هەرێم تەقەی سەریان دەهات، دەتگوت هیچ مەترسییەك لە سەر كوردستان نیە. خۆم بینیم، كاتێك لە كەناڵەكانی هەولێر قیامەت هەڵسا بوو، كەناڵەكانی دەڤەری ئەولاش بەرنامەی ئاسایی بەیانیانیان پەخش دەكرد! ئیسلامییەكان، وەك بڵێی نە با هاتووە نە باران، زۆر بە ساردیی مامەڵەی ئەم ڕووداوەیان كرد. لای ئەمانە دونیایەكی ساف و خۆش لە ئارادا بوو. زۆرێكیش لەوانەی خۆیان بە چەپ دەناسێنن، لە جیاتی مەحكومكردنی ئەم كردە تیرۆریستییە، كەوتنە گیانی بارزانی و پارتی و بڵاوكردنەوەی تۆقاندن و ترساندنی خەڵك (سەر و بنی زمانیان ئەوەیە ئەم ئاگرە لە كورد دوور بخەنەوە چونكە بە قسەی ئەوان كورد بەرگە ناگرێت)! واتە بە كورتیی بوونەتە داردەستەی بەلاشی دوژمن و زوڕنایەكی ناو ئەسپی تەڕوادەی خیانەتكاریی. ئێستا، نوسین و ڤیدیۆی ئەم بە ناو چەپخوازانە لە بەر دەستە. ئەو موچەیەش كە ڕژێمی ئێران، لە ڕێگای جاشەكانی خۆی لە عێراق، لە خەڵكی كوردی بڕیووە، ئەویش لە سەر بارزانی و پارتی حسێبی دەكەن.
كاتێك تەماشای میدیای سەر بە پارتی و نەیارانی پارتی دەكەیت، وەكو جیاوازیی میدیای نێوان دوو وڵاتە. ئەمە پرسیارێكی گەورە و قووڵ دێنێتە پێشەوە: ئایا كورد نەتەوەیە؟ پەكەكە پێنج ساڵ دەستی بە سەر شنگالدا گرت، كەچی دواتر بە یەك فیكەی ئێران و حكومەتی عێراق چۆڵی كرد. بەڵام، لە جیاتی ڕادەستی كوردی بكاتەوە، شنگالی دایە دەست سوپای حەشد و قودسی ئێران (كە ڕادەستی پارتی نەكرد با بیدایە دەست یەكێتی!). پەكەكە لە چیای قەرەچوغ بوو، بەڵام، كە فەرمانی بۆ هات چۆڵی بكات، چیاكەی ڕادەستی كورد نەكرد، بەڵكو دای بە دوژمنی كورد، كە بووە هۆی كوژرانی چەند ئەفسەر و پێشمەرگەیەكی كورد. سەدان نمونەی تر هەیە. لە خراپترین حاڵەتدا، ئەگەر پارتی گەندەڵ و خراپیش بێت، بەڵام هێشتان بە قەدەر دوژمنانی كورد خراپ نیە، ئەی چی وا دەكات پەكەكە هاوكار بێت لە گەڵ دوژمنانی كورد و دژی پارتی بێت؟! كەسێك لەوانەیە بڵێت، ئەمە بە هۆی هاوكاریی نێوان پارتی و توركیایە. لە وەڵامدا دەڵێم نەخێر، بەڵكو ئەمە بە هۆی ئەو عەقڵیەتەیە كە تەنانەت پێش سەرهەڵدانی ڕاپەڕینی ساڵی 1991، لە بڵاوكراوەكانیان، بە ئاشكرا سەرجەم هێزەكانی تری كوردیان بە كۆنەپەرست و خائین و دوژمنانی پڕۆلیتار هەژمار دەكرد. پەلاماری هەموو هێزێكی كوردیان دا. بە هەموو شێوەش هاوكاری و هاوسەنگەری ڕژێمی سوریا و ئێرانیان كردووە. كاتێك تەماشای میدیای كۆمەڵی دادگەریی و ماڵپەڕی تەلەفزیۆنەكەیان دەكەیت، بە مانشێتی گەورە لە سەرەوە نوسراوە “غەززە لە ژێر هەڕەشەدا” بەڵام دەبێت بە زەڕەبین بگەڕێیت بۆ بەیاننامەیەكی ئەم كۆمەڵە، كە بە ئاشكرا ئیدانەی هێرشی ئێران بۆ سەر هەولێر بكات، هێشتان دەستت ناكەوێت. ماڵپەڕی یەكگرتووش بە هەمان شێوە، كە تیایدا پرسی غەزە و ئیسڕائیل و لوبنان زۆر زەقترە لە هەر پرسێكی كورد. ناوی ئیسڕائیل لە میدیای یەكگرتوو، هەمیشە پاشگری داگیركەری پێوەیە، بەڵام ئەم پاشگرە بە توركیا و ئێران و سوریاوە نابیندرێت، كە خاكی كوردستانیان داگیر كردووە. كەسێك لەوانەیە بڵێت: ئەمە بە هۆی گەندەڵیی و خراپی پارتیە. ڕاستیەكەی پارتی هەر چەندە خراپ و گەندەڵ بێت، ڕەوا نیە بۆ لایەنێكی تری كورد، پرسی نەتەوەی كورد بچوك بكاتەوە و پرسی میللەتێكی تری بە سەردا زل و زەق بكاتەوە. بەڵام دیسانەوە، ئەم هەڵوێستە نزم و تەپیوانە پەیوەندیی بە پارتی و گەندەڵییەوە نیە، بەڵكو نەریتێكی كۆنی نێو پێكهاتەی كوردە! گەندەڵیش قووڵ، ڕەگ و ڕیشەی لە نێو كورد داكوتاوە و بارزانی دروستی نەكردووە. باسكردنی گەندەڵیش هەر تەنها پارتی و بنەماڵەی بارزانی ناگرێتەوە، بەڵكو سەرجەم حزب و پێكهاتەكانی كورد دەگرێتەوە.
پرسی غەزە و فەڵەستین
زۆرێك لە كوردی خۆمان، بە تایبەتیی ئیسلامییەكان، كە ئێستا دەهۆڵ بۆ فەڵەستینیەكان لێدەدەن، نە فەڵەستینیان بینیووە و نە لە نزیكەوە فەڵەستینیەكانیان ناسیووە. من زیاتر لە هەفت ساڵ لە سوریا و لوبنان ژیام و ڕۆژانە فەڵەستینیەكانم دەبینی. ڕاستیەكەی، فەڵەستینیەكان بە گشتیی، وەكو لوبنانیەكان، زۆر گرنگیی نادەن بە لایەنی دینداریەوە. بە بەراورد بە دینداریەكەی كورد زۆر لە دواوەن. ئافرەتەكانیان زۆر ئازادانە، جلی تەسك و مۆدە لە بەر دەكەن، لە شوێنی گشتیی، بە پێش چاوی پیاوانەوە جگەرە و نەرگەلە دەكێشن. تەنانەت موحەجەبەكانیان مۆدێرنانەن، واتە جلی تەسك و تەنگ (سترێچ) دەپۆشن. زۆر ئاساییە، لە ماڵەكانیان، دەنگی گۆرانی و مۆسیقا بەرز دەبیسترێ. نەریتێكی تری باو لە نێو فەڵەستینیەكان و لوبنانیەكان و عەڕەب بە گشتیی كوفر كردنە. كاتێك لە یەكتری توڕە دەبن، یان لە منداڵەكانیان هەڵدەچن، یان كاتێك لە نێوان خۆیان دەبێت بە مشتومڕ و شەڕ، جنێو بە خودا و قورئان و پێغەمبەر دەدەن. جاری واش هەیە هەر بۆ خۆشی ئەم كوفر و جنێوانە دەدەن. من خۆم ڕۆژانە، ئەم نەریتەم لە فەڵەستیەكان و عەڕەبەكانی تر بینیووە و لە نێویان، داب و نەریتێكی زۆر باوە. بەڵام فەڵەستینیەكان، هەمیشە دەمارگیرن بۆ كێشەی خۆیان كە بە كێشەی فەڵەستین ناسراوە. زۆر زیرەكانیش ئایینیی ئیسلامی بۆ بەكار دێنن! بەرامبەر بە كورد، مەگەر بە دەگمەن، ئەگەرنا بەردەوام هەستێكی ناحەزیان هەیە. پێت سەیر نەبێت، ئەگەر كورد بە خائین و جاش و نۆكەری ئیسڕائیل و ئەمریكا و دونیا بزانن، بەڵكو بە ئاشكرا ئەمە هەڵوێستیانە بەرامبەر بە كورد. ئەم بیركردنەوە، لای فەڵەستینیەكان و عەرەب بە گشتیی، زۆر باوە. كێشەی فەڵەستینیش بۆ فەڵەستیەكان، بووەتە سەرچاوەی نازكێشانیان و هەمیشە مانەوەیان وەك بنێشتە خۆشەی سەر شاشە و كەناڵەكان، باسی پارە پەیداكردنیش بە ناوی ئەم كێشەوە هەر لەولا. لە بەر ئەمە، بە هەموو شێوە هەوڵی گەرمكردنی بازاڕی كێشەی فەڵەستینن و نایانەوێ هیچ كێشەیەكی تر بێتە پێشەوە. لە ساڵی 2011، زۆرینەی فەڵەستینییەكان بە بەهاری عەرەبی شۆك بوون و زۆرینەشیان دژی وەستانەوە، بە تایبەتیی دژی شۆڕشی سوریا. چونكە ئەو كوشتار و وێرانكاریەی ڕژێمی سوریا و ئێران لە دژی گەلی سوریایان كرد، نەك هەر ڕووی ئیسڕائیل و ئەمریكا سپی بوویەوە، بەڵكو ڕووی زۆرینەی ڕژێمە دڕندەكانی دونیا سپی بوویەوە، چونكە بە دەگمەن ئەو جۆرە گشتكوژیی و زوڵمە ڕوویداوە كە لە سوریا ڕوویدا. مەگەر تەنها بەراورد بكرێت لە گەڵ ڕژێمە داگیركەرەكانی كوردستان، كە دەیان ساڵە كوردستان وێران دەكەن. كەچی، فەڵەستینیەكان ئێرەییان بە سوریەكان برد و شۆڕشەكەیانیان بە فیتی ئیسڕائیل و ئەمریكا وێنا كرد. ئەمڕۆش بە ئاشكرا، فەڵەستینیەكان بوونەتە لایەنگر و داردەستەی ڕژێمی ئێران و سوریا، وەك چۆن دوێنی لایەنگر و داردەستەی ڕژێمی سەدام بوون. لە كاتێكدا، لە شەریعەتی ئیسلام كێشەیەك نیە بە ناوی كێشەی فەڵەستین و تەنها كێشەیەكی ناسیۆنالیی ڕوتە، ئیسلامیەكانی كورد، دەروێش ئاسا كەتوونەتە حاڵ و هۆڕ هۆڕ فرمێسك بۆ فەڵەستین دەبارێنن.هاوكات، فەڵەستیەكانیش بە گشتیی دەستخۆشیی و پیرۆزبایی بۆ ڕژێمەكانی توركیا و ئێران و سوریا دەنێرن، بێ ئەوەی حیسابی زیندەوەرێك بۆ كوردی مسوڵمان بكەن!
لێدانی بارزانی و سەروەریی كورد
گرفت لەوەدا نیە، دوژمن چەند دڕندە و بەهێز و سەرسەختە. كارەسات لە كرمی ناوخۆیە، لەوانەی زۆر لەرزۆكانە و ترسنۆكانە پشتی كورد بەردەدەن و بە جۆرێك لە جۆرەكان دەچنە بەرەی دوژمن. ئەمڕۆ هەندێك پێكهاتە و حزب و لایەن، پێشنیاری ئەوە دەكەن مەسعود بارزانی بچێتە ئێران، بۆ ئەوەی خۆی پرسە و گرفتەكان لە گەڵ ڕژێمی ئێران چارەسەر بكات. ئەم بیركردنەوەیە، سڕف دەرهاوێشتەی عەقڵێكە، تەواو لە ناو كۆیلایەتیی ڕۆ چووە. ئەم پێشنیار و بیركردنەوانە، خەنجەر لێدانە لە پشتی سەروەریی كورد و خەباتەكەی دژ بە دوژمنانی كوردستان. چەند بە ئازار و جەرگبڕە، سەركردەیەكی كورد بەرامبەر هەموو جیهان بوەستێتەوە، بۆ سەرخستنی ئیرادەی كوردستان، خۆی و بەرژەوەندیەكانی بخاتە لەپی مەرگەوە، كەچی لە ناوخۆی كورد، كەس و لایەن هەبن بیانەوێ پشتی بشكێنن!