بنیاتنانی هێزی پێشمەرگە و سیستەمی بەرگریی هەرێمی کوردستان

د. سامان شاڵی

بنیاتنانی هێز و سیستەمی بەرگریی پێشمەرگە بۆ حکوومەتی هەرێمی کوردستان پێویستی بە ڕێبازێکی فرە لایەنە هەیە کە توانای سەربازی و هەواڵگری و ژێرخان و هەماهەنگی ناوخۆیی و نێودەوڵەتی و چەندین هەنگاوی گرنگ لەخۆ بگرێت، لەوانە پلاندانانی ستراتیژی، دامەزراندن و ڕاهێنان. لەبەرئەوەی ژینگەی سیاسی، ئابووری و کۆمەڵایەتی حکوومەتی هەرێمی کوردستان لەوانەیە جیاواز بێت، ئەم ڕێنماییانە دەبێت بگونجێنرێن لەگەڵ بارودۆخی تایبەتدا. هەروەها پێویستە یاسا و پەیماننامە نێودەوڵەتییەکان پابەند بکرێن لە کاتی بنیاتنانەوەی هێزی بەرگری بۆ حکوومەتی هەرێمی کوردستان. ئەمەی خوارەوە چەند ڕێنماییەکە بۆ دروستکردنی سوپایەکی گشتگیر:
هێزەکانی بەرگری پێشمەرگە
١- چوارچێوەی یاسایی:
*دڵنیابوون لەوەی کە دامەزراندنی هێزی بەرگری هاوتەریب بێت لەگەڵ یاسا نیشتمانی و نێودەوڵەتییەکان.
*دانانی چوارچێوەیەکی یاسایی کە ڕۆڵ و بەرپرسیارێتی و سنووردارکردنی هێزی بەرگری دیاری بکات.
٢- پاڵپشتی سیاسی:
*داوای پشتگیری سیاسی لە لایەنە گرنگەکان بکەن، لەوانە بەرپرسانی حکوومەت، لایەنە سیاسییەکان، سەرکردەکانی هۆزەکان و نوێنەرانی کۆمەڵگا.
*دڵنیابوون لەوەی کە هێزی بەرگری ڕەنگدانەوەی فرەچەشنی دانیشتووان و دوورکەوتنەوە لە پراکتیزەکردنی ئیستسنای.
٣- پلاندانانی ستراتیژی:
*پەرەپێدانی پلانێکی ستراتیژی گشتگیر کە ئامانج و ئامانج و ستراتیژییەکانی ئۆپەراسیۆنی هێزی بەرگری دەخاتە ڕوو.
*دەستنیشانکردنی هەڕەشە و تەحەددیاتی ئەگەری تایبەت بە هەرێمی کوردستان بە هەماهەنگی لەگەڵ هێزەکانی پاراستنی عێراق بۆ بەرگریکردن لە سەروەری عێراق.
٤- پاڵپشتی نێودەوڵەتی:
*داوای پشتیوانی دیپلۆماسی و لۆجستی لە گەلانی دۆست و ڕێکخراوە نێودەوڵەتییەکان.
*دامەزراندنی هاوبەشی بۆ ڕاهێنان و هاوبەشکردنی هەواڵگری و دابینکردنی ئامێرەکان بە پێی یاساکانی دەوڵەت.
٥- دامەزراندنی کارمەند:
*پەرەپێدانی پرۆسەی دامەزراندنی شەفاف و گشتگیر دوور لە کاریگەری سیاسی.
*بیر لە دامەزراندنی هێزێکی خۆبەخش بکەرەوە، دڵنیابوون لەوەی کە وەرگیراوەکان پێوەرە تایبەتەکان بەدی دەکەن، لەوانەش هیزی جەستەیی و پابەندبوون بە ئەرکەکە دوور لە کاندیدکردنی حزبی.
٦- ڕاهێنان:
*وەبەرهێنان بکە لە بەرنامەکانی ڕاهێنانی باڵا کە تاکتیکی سەربازی، جەستەیی، ئەخلاقی و مافەکانی مرۆڤ دەگرێتەوە.
*هاوکاری لەگەڵ ڕاوێژکاری سەربازی ناوخۆیی بە ئەزموون یان گەلانی دۆست بۆ بەرزکردنەوەی کوالیتی مەشقکردن.
٧- ئامێر و لۆجستی:
*بەدەستهێنانی چەک و ئامێر و پشتگیری لۆجستی گونجاو.
*دانانی سیستەمێکی بەردەوام بۆ پاراستن و نوێکردنەوەی ئامێرەکان.
٨-پیشەسازیی سەربازی:
*لە ماوەی 32 ساڵی ڕابردوودا حکوومەتی هەرێم دەسەڵاتی پیشەسازیی سەربازی بۆ دابینکردنی پێداویستییە سەرەتاییەکانی هێزی پێشمەرگە پێکنەهێناوە.
*پێویستە حکوومەت کار بکات بۆ دامەزراندنی دەسەڵاتی پیشەسازی سەربازی و سود لە شارەزایی ناوخۆیی و نێودەوڵەتی بۆ ئەو مەبەستە بەتایبەت تەکنەلۆجیای سەردەمیانە (چەکی زیرەک).
٩-هەواڵگری و چاودێری:
*پەرەپێدانی توانا هەواڵگرییەکان بۆ چاودێریکردنی هەڕەشە ئەگەرییەکان.
*وەبەرهێنان لە تەکنەلۆژیای چاودێری و تۆڕەکانی هاوبەشکردنی زانیاری.
١٠-پەیوەندی:
*دامەزراندنی کەناڵی پەیوەندی کارا لەناو هێزی بەرگریدا.
*پەرەپێدانی ستراتیژی پەیوەندیکردن بۆ پەیوەندییە گشتییەکان و بڵاوکردنەوەی زانیاری.
١١- بەشداریکردنی کۆمەڵگا:
*پەرەپێدانی پەیوەندی ئەرێنی لە نێوان هێزی بەرگری و کۆمەڵگا ناوخۆییەکان.
*جێبەجێکردنی بەرنامەکانی گەیاندنی کۆمەڵگا بۆ چارەسەرکردنی نیگەرانییەکان و دروستکردنی متمانە.
١٢-مافی مرۆڤ و سەروەری یاسا:
*جەختکردنەوە لەسەر پابەندبوون بە بنەماکانی مافی مرۆڤ و سەروەری یاسا.
*دانانی میکانیزم بۆ لێپرسینەوە و چاودێریکردن بۆ ڕێگریکردن لە خراپ بەکارهێنان.
١٣-گونجاندن و نەرمی و نەرمی:
*بە بەردەوامی پێداچوونەوە و نوێکردنەوەی ستراتیژی و تاکتیکەکان لەسەر بنەمای هەڕەشە پەرەسەندووەکان.
*خۆگونجاندن لەگەڵ گۆڕانی داینامیکی جیۆپۆلەتیکی و پێشهاتە ناوچەییەکان.
١٤-هاوکاری نێودەوڵەتی:
*هاوکاری لەگەڵ وڵاتانی دراوسێ و دۆست بۆ چارەسەرکردنی نیگەرانییەکانی ئاسایشی سنوور بەزاندن.
*بەشداریکردن لە دەستپێشخەرییە ئەمنییەکانی ناوچەکە و هاوپەیمانییەکان.
سیستەمی بەرگری پێشمەرگە
١- هەڵسەنگاندنی ستراتیژی:
*ئەنجامدانی هەڵسەنگاندنێکی ورد بۆ هەڕەشە و تەحەددیاتی ئەمنی تایبەت بە هەرێمی کوردستان.
*دەستنیشانکردنی لاوازییەکان و یەکەمایەتیدان بەو بوارانەی کە پێویستیان بە سەرنجی خێرا هەیە.
٢-ستراتیژی ئاسایشی نیشتمانی:
*پەرەپێدانی ستراتیژییەکی ڕوون و گشتگیری ئاسایشی نیشتمانی کە ئامانج و ئەولەویەت و بنەماکانی سیستەمی بەرگری بخاتەڕوو.
*دڵنیابوون لە هاوئاهەنگی لەگەڵ نۆرم و ڕێککەوتنە نێودەوڵەتییەکان.
٣- توانا سەربازییەکان:
*وەبەرهێنان لە توانا سەربازییە مۆدێرن و کاریگەرەکان، لەوانەش کارمەند و ئامێر و تەکنەلۆژیا مۆدێرن زیرەک.
*پەرەپێدانی هێزێکی سەربازی ڕاهێنراو بەرزی هەیە و دیسپلینکراو کە سەرنجی لەسەر شەڕی ئاسایی و ناهاوسەنگ بێت.
٤- هەواڵگری و چاودێری:
*بەرزکردنەوەی تواناکانی کۆکردنەوەی زانیاری هەواڵگری بۆ چاودێریکردن و شیکردنەوەی هەڕەشە ئەگەرییەکان.
*وەبەرهێنان لە تەکنەلۆژیای چاودێری و سیخوڕی وەک فڕۆکەی بێفڕۆکەوان و سیستەمی ئاڵوگۆڕی زانیاری.
٥- ئاسایشی سنوورەکان:
*بەهێزکردنی ڕێوشوێنی ئاسایشی سنوورەکان بۆ کۆنترۆڵکردن و چاودێریکردنی خاڵەکانی چوونە ژوورەوە و دەرچوون.
*دامەزراندنی سیستەمێکی بەهێزی دەوریەی سنوور و جێبەجێکردنی گومرگی.
٦- پاراستنی ژێرخانی گرینگ:
*دەستنیشانکردن و پاراستنی ژێرخانی گرنگ وەک وزە، سەرچاوەکانی ئاو، کارەبا، و تۆڕەکانی پەیوەندی.
*جێبەجێکردنی ڕێوشوێنی پاراستن لە هەڕەشە و هێرشی ئەلیکترۆنی.
٧-هاوکاری نێودەوڵەتی:
*پەرەپێدانی پەیوەندی دیپلۆماسی و داوای پاڵپشتی نێودەوڵەتی بۆ بەرگری لە هەرێمی کوردستان.
*دامەزراندنی هاوبەشی لەگەڵ وڵاتانی دراوسێ و ڕێکخراوە ناوچەییەکان و هاوپەیمانە نێودەوڵەتییەکان بەپێی یاساکانی دەوڵەتی فیدراڵی.
٨- هاوپەیمانی بەرگری:
*بەدواداچوون بۆ ئەگەری پەیوەستبوون بەو هاوپەیمانێتییە بەرگرییە ناوچەییانەی کە هاوتەریبن لەگەڵ بەرژەوەندییە ئەمنییەکانی هەرێمی کوردستان بەپێی یاساکانی دەوڵەتی فیدراڵی.
*بەشداریکردن لە مانۆڕە سەربازییە هاوبەشەکان و بەرنامەکانی مەشقکردن لەگەڵ گەلانی هاوپەیمان.
٩-ڕێوشوێنەکانی بەرەنگاربوونەوەی تیرۆر:
*پەرەپێدانی یەکە و ستراتیژی تایبەتمەند بۆ بەرەنگاربوونەوەی تیرۆر.
*هاوکاری لەگەڵ هاوبەشە ناوخۆیی و نێودەوڵەتییەکان بۆ هاوبەشکردنی زانیاری هەواڵگری و هەماهەنگی هەوڵەکان لە دژی هەڕەشە نێودەوڵەتییەکان.
١٠-هۆشیاری گشتی و بەرگری شارستانی:
*پەروەردەکردنی خەڵک لەسەر مەترسییە ئەمنییەکان و هاندانی کولتوری وریایی.
*دانانی میکانیزمی بەرگری شارستانی بۆ وەڵامدانەوەی حاڵەتە نائاسایی و کارەساتە سروشتییەکان.
١١-چوارچێوەی یاسایی:
*دڵنیابوون لەوەی سیستەمی بەرگری لە چوارچێوەی یاسا ناوخۆیی و نێودەوڵەتییەکان کاردەکات.
*دانانی بڕگەی یاسایی بۆ بەکارهێنانی هێز و ڕێساکانی بەشداریکردن و پاراستنی مافەکانی مرۆڤ.
١٢-یەکەکانی وەڵامدانەوەی خێرا:
*پەرەپێدانی یەکەکانی وەڵامدانەوەی خێرا کە توانای بڵاوکردنەوەی خێرایان هەبێت بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی هەڕەشە سەرهەڵداوەکانی هەر لایەنێکی ناوخۆیی یان ناوچەیی.
*ئەنجامدانی مەشق و ڕاهێنان بە شێوەیەکی ڕێکوپێک بۆ پاراستنی ئامادەیی.
١٣-ڕێگریکردن:
توانای ڕێگریکردنێکی باوەڕپێکراو نیشان بدە بۆ بێهیواکردنی نەیارانی ئەگەری.
*گەیاندنی هەڵوێستێکی ڕوون و پتەو لەسەر بەرگری لە هەرێمی کوردستان.
١٤-گونجاندن و داهێنان:
*ئاگاداری پێشکەوتنە تەکنەلۆژییەکان بن و بەردەوام تواناکانی بەرگری بەرز بکەنەوە.
*پەروەردەکردنی کلتوری داهێنان لەناو کەرتی بەرگریدا.
١٥-پلاندانانی بودجە:
*تەرخانکردنی سەرچاوەی پێویست بۆ دابینکردنی بودجە بۆ دەستپێشخەرییەکانی بەرگری و پاراستنی بودجەیەکی بەردەوام.
*ئەولەویەتدان بە وەبەرهێنانەکان لەسەر بنەمای پێداویستییە ئەمنییەکانی دەستنیشانکراو.
خاڵێکی گرنگ هەیە کە دەبێت ئاماژەی پێبکرێت، ئەویش عەقیدەی سەربازییە. عەقیدەی سەربازی ئەو عەقیدەییه سەربازییە کە دەوڵەت بۆ بنیاتنانی سوپاکەی و دامەزراندنی هەموو بوارە سەربازییەکانی پەسەندی دەکات. هەروەها دەستەواژەی ” عەقیدەی سەربازی” بە گشتی بۆ ئاماژەدان بە ئاستی ستراتیژی بەکاردێت کە چوارچێوەی هەموو ئاستەکانی عەقیدەی سەربازییە. ناتۆ پێناسەیەکی بۆ عەقیدەی سەربازی پەرەپێداوە، کە هەمان ئەو پێناسەیە کە زۆرێک لە وڵاتانی ئەندام بەبێ دەستکاریکردن بەکاریدەهێنن: (عەقیدەی سەربازی بریتییە لە کۆی ئەو بنەما بنەڕەتیانەی کە هێزە سەربازییەکان بۆ بەجێگەیاندنی ئەرکەکانیان دەیگرنەبەر، و یاسای پابەندکەرن، تەنانەت ئەگەر شەڕی جیاوازیش بێت دۆخەکان ڕێسای بنەڕەتین بۆ پەیڕەوکردنی هەر یەکێک لە ڕێساکانی عەقیدەی سەربازییەوە.) لەگەڵ بنیاتنانی هێزی بەرگریی پێشمەرگە، دەبێت عەقیدەی سەربازی بەهێزتر بکرێت بۆ ئەوەی ببێتە هێزێکی بەرگری ئایدیۆلۆژی، جگە لە مەشق و ڕاهێنانی باڵا.
بنیادنانه وه ی سیسته می به هێز و به رگری هه رێمی کوردستان ته واو نابێت و به ده ست ناهێت ئه گه ر هێزی پێشمه رگه یه کگرتوو نه بێت وه ک بناغه یه ک بۆ بنیاتنانه وه و کردنیان به هێزێکی پیشهیی نیشتمانی یه کگرتوو و دوور له کاریگه ری لایه نه سیاسییه کان. ئەم بەرپرسیارێتییە نەتەوەییە دەکەوێتە ئەستۆی ئەم لایەنانە بۆ بەدیهێنانی ئەم ئامانجە نەتەوەییەی پاراستنی هەرێمی کوردستان لە هەر هەڕەشەیەکی ناوخۆیی و دەرەکی.
لە دەرئەنجامدا بنیاتنانی هێز و سیستەمێکی بەرگری بەهێز پرۆسەیەکی ئاڵۆز و فرەلایەنەیە کە پێویستی بە پلانی ورد و هاوکاری و پابەندبوونی بەردەوام هەیە. پێداچوونەوە و دەستکاریکردنی بەردەوامی ستراتیژی بەرگری یارمەتیدەر دەبێت بۆ دڵنیابوون لە کاریگەرییەکەی لە ژینگەیەکی ئەمنی هەمیشە گۆڕاودا. بۆ پەرەپێدانی سەقامگیری و خۆشگوزەرانی درێژخایەن لە هەرێمی کوردستاندا، هاوسەنگی لە نێوان پێداویستییە ئەمنییەکان و ڕێزگرتن لە مافەکانی مرۆڤدا زۆر گرنگە. ئەم ئاوەدانکردنەوە لە کۆتاییدا سەقامگیری زیاتر بۆ عێراق بە گشتی و وەک بەشێک لە سیستەمی بەرگری عێراق دەهێنێت.