توندوتیژبوون به‌رامبه‌ر ئافره‌ت و خێزان
ئەدیبا عیزەددین تاهیر
به‌ری نها ژی مه ئاماژه پێدایه كوو هه‌ر سال ل ڤی ده‌می بوو دەمێ 16 ڕوژان پروسه‌یا به‌رەنگار بوونا تووندوتیژی ل هەمبەر ئافره‌تان تێته ئه‌نجامدان، دڤی ماوه‌یدا هه‌ر داموو ده‌زگه‌هەكێ حكوومی و ڕێكخراوێن مه‌دەنی،جڤاكی ئوو ڕه‌وشنبیری كوو بەڕەڤانیا مافێ ئافره‌تێ دكەن و به‌رەنگارێ دژی تووندووتیژیا ئافره‌ت و خێزانێ دبن ب چالاكییێن جوراجور و هەمی ڕەنگ ب ڤی ئه‌ركی ڕادبن دا كوو بشێن ئه‌ڤێ تووندووتیژییێ به‌ره‌ڤ كێمبوون و یان ژی نەهێلان ببه‌ن.
ئه‌گه‌ر ب گشتی ئه‌م به‌حس ل تووندووتیژییێ بكه‌ین،ئه‌م هەمی باش دزانین كوو چەندین جورێن تووندوتیژی یێن هه‌ی مینا تووندوتیژیا جه‌ستەیی، ده‌روونی، جنسی،ئابوری و تا………هتد.
ئێك ژ وان تووندوتیژییێن هه‌ره به‌ربڵاڤ د ئیرۆدا كوو ئه‌م دبینین تووندوتیژیا ده‌رونییه كوو وه‌كوو چه‌ك یان ئاموور و كەرستەیەكێ كوشتنێ تێته بكار ئینان مینا هه‌ڕه‌شه كرن،شكاندن و بچووك كرن (تحقیر)ئوو ئیهانه كرن و ئاخفتنێت ناڕه‌وا و شكەستی،هه‌ر وەسا پیته نه‌دان و پشتگوھ هاڤێتن كوو ب دیتنا من گرنگترین و سه‌ره‌كیترین ئوو به‌ربڵاڤترین جورێ تووندوتیژیانە دناڤا كومەلگه‌هیدا ب تایبه‌ت ژی كومه‌لگه‌ھ و جڤاكا كورده‌واری.
تووندوتیژیا جنسی،ئه‌وژی جوره‌كه ژ جورێن به‌ربڵاڤ، وه‌كو ڕویدانا به‌ری چه‌نده‌كێ كوو ژ ئه‌گه‌رێ خوارن و ڤه‌خورن و ب كار ئانینا ماده‌یێن كحوولی و یان مادەیین هۆشبەر هه‌ڕه‌شه یان زوری ل كچه‌كا بێ خوەستنا وێ كرن داكوو دەستدرێژی بكەنەسەر ئوو ژبه‌ركوو كچكێ نەخوەستیە و نه‌هێلایه لەوما ل نهوما نەهێ یا شووقه‌یەكێ ئاڤێتینه خوار ئوو گه‌له‌ك نموونه‌یێن دی ب ڤی شێوه‌ی یان ی شێوەیین دن ب مخابنیڤه.
توندوتیژی ئابوری كوو ئه‌وژی جوره‌كه ژ جورێن تووندوتیژیان ده‌مێ كوو ئافره‌تێ ژ مال و ملك و میراتێ بی به‌هر دكەن یان سینوره‌كی ژبوو گەهاندنا ئابوریا دناف مالێدا ددانێت،هه‌روەسا ڕێگری كرن ژ مافێ ئافره‌تێ هه‌م ژ لایێ ماددی و دارایی و هه‌م ژی ده‌روونی كوو بێ به‌هر كرن ژ هه‌ر خه‌رجیه‌كا ئابورییه ژ بوو ئافره‌تێ و ده‌ستكه‌فتێن وێ خوە ڕێگری كرن ل به‌هره‌یا وێ د داهینانێ ژی، هه‌لبه‌ت ب خوشحالیڤه كوو تا ڕاده‌یه‌ك ئه‌ڤ دیارده بەرەڤ نەمانێڤە چوویە، ئیڕۆ ئافره‌ت شیایه تا رادیه‌ك باش ڕولێ خەو دناڤا كه‌رتێ پیشه سازی و كارین ده‌ستیدا ببینت .
ئه‌ڤ بابەتە من به‌حس كر ئوو من دیار كرن كوو زه‌لام ب ڤێ چه‌ندێ خوە ده‌ستهه‌لاتدار دبینیت و ل دەڤ خوە زه‌لامینیێ دكەت ئوو شانازی ژی ب ڤان كار و ڕەفتارێن خوە دكەت هه‌لبه‌ت دگەل رێزا من، مەبەستا من نە هەر زەلامەكە، ژبەر كوو ئه‌ز ئاماژه ب كه‌سێن بێ ویژدان دده‌م ئه‌وێن كوو ئاستێ ڕه‌وشنبیریا وان پڕ لاوازە و ئه‌وێن كوو لدویڤ دابو نه‌ریت و كلتوورا عه‌شیره‌تگه‌رییێ دچن ئەوی ژی بێ پرس و بێ بەرسڤ ئوو ئه‌وا ئەو بخوازن وێ دكه‌ن ژ به‌ر هندێ من ئه‌ڤ ناڤە ل سه‌ربابه‌تێ خوە دەینا ب مخابنیڤه.هه‌مووئه‌گه‌رێن كوو دبیته تووندوتیژی دناڤ جڤاكیدا نه‌بوونا ئاستەكێ ڕه‌وشنبیریەكا باشە، نەبوونا ئاستەكێ باشێ خویندەوارییە و نەبوونا دادپه‌روه‌ری و تا…….هتد
ڤێجا ژبووی كوو مە كومه‌لگه‌هه‌ك تەندروست و ساخله‌م هه‌بیت دڤێت كوو ئەم ئێك ب ئێك ده‌ستێ هه‌ڤ بگرین هەیا كوو ب هەڤڕە ڕێز ل مافێ ڕه‌وایێ هه‌ر ئافره‌ته‌ك و هه‌ر خێزانه‌ك بێته گرتن .هه‌روه‌سا ئه‌م هه‌موو پێكڤه به‌رەنگارێ تووندوتیژیا ل هەمبەر هه‌ر مروڤه‌ك ڕاوەستین دا كوو ئه‌ڤ كاودانێن خراب و نه‌چاڤه‌ڕێكری چینەبن و بهێنە كێمكرن ئوو تا ڕاده‌یه‌كی نه‌مینن،ئه‌م هه‌موو تمامكه‌رێن ئێكدوونه و ب لاساییكرن ژ په‌یڕه‌و پروگرامێن باش ئوو داڕشتنا مافێ ئێكسان دناڤبه‌را هه‌ردوو ڕه‌گه‌زاندا ئوو ب تایبه‌ت ڕەگەزێ ئافره‌ت ژبەركوو ئافره‌ت كومه‌لگەھ و جڤاكی ئاڤا دكه‌ت و به‌ره‌ڤ پێش دبەت .هیڤیا وێ چه‌ندێ دخوازم و ب هیڤیمە كوو ئەم بكارین مافێ به‌رامبه‌ری و ئێكسانییێ بكار بینین و چێكەین ژ بووی پاشەڕۆژەكا گەشتر.