د. سامان شاڵی
نەتەوە یەکگرتووەکان وەک ڕێکخراوێکی نێوان حکومەتەکان دەتوانێ لە ڕێگای ئاســـانکاری دیالۆگ و بەرەوپێشبردنی مافەکانی مرۆڤ و پاڵپشـــتی لە هەوڵەکانی چارەسەرکردنی ململانێکان و داکۆکیکردن لە چارەســـەری گشتگیر و بەردەوام ڕۆڵ ببینێت لە چارەسەرکردنی کێشـــەکانی کورد. لێرەدا چەند ڕێگایـــەک دەخەینەڕوو کە نەتەوە
یەکگرتووەکان دەتوانێت بە ئەگەرێکی زۆرەوە بەشداری بکات: • ئاسانکاری بۆ گفتوگۆ: نەتەوە یەکگرتووەکان دەتوانێت ئاسانکاری بـــکات بۆ گفتوگۆ و دانوســـتان لە نێوان لایەنـــە پەیوەندیدارەکان، لەوانـــەش حکومەتەکان، نوێنەری کورد، و لایەنە پەیوەندیدارەکانی تر، بۆ بەرەوپێشـــبردنی چارەسەری ئاشـــتیانەی کێشەکانی کورد. گفتوگۆ دەتوانێت هەوڵی دیپلۆماســـی و نێوەندگیری و ئاســـانکاری گفتوگـــۆ لەخۆبگرێت بۆ هێنانی لایەنە جیاوازەکان بۆ ســـەر مێز و
دروستکردنی دەرفەت بۆ بەشداریکردنی بنیاتنەر. • بەرەوپێشـــبردنی مافی مرۆڤ: نەتـــەوە یەکگرتووەکان دەتوانێت لـــە ڕێگەی چاودێریکردن و ڕاپۆرتکـــردن و داکۆکیکردنەوە داکۆکی لە پاراســـتنی مافەکانـــی مرۆڤ بکات، لەوانـــەش مافەکانی کورد. داکۆکیکردن دەتوانێت بریتی بێت لە هۆشـــیارکردنەوەی خەڵک لە پێشـــێلکارییەکانی مافی مرۆڤ، هاندانـــی حکومەتەکان بۆ ڕێزگرتن لە پێوەرەکانـــی مافی مرۆڤ، هەروەها پاڵپشـــتیکردنی هەوڵەکان بـــۆ دڵنیابوون لـــەوەی مافەکانی کورد بپارێزرێـــن، لەوانەش مافە کولتووری، زمانەوانی و سیاسییەکانی. • پشتگیری لە هەوڵەکانی چارەســـەرکردنی ناکۆکییەکان: نەتەوە یەکگرتـــووەکان دەتوانێت پشـــتگیری لە هەوڵەکان بـــکات بەرەو چارەســـەرکردنی ناکۆکی، لەوانەش لە ڕێگـــەی نوێنەرایەتییەکانی ئاشـــتیپارێزی، دەستپێشـــخەرییەکانی بنیاتنانـــی ئاشـــتی و میکانیزمەکانی دیکەی چارەســـەرکردنی ناکۆکـــی. ئەم بڕیارنامەیە دەتوانێ پشـــتیوانیکردن لە ڕێوشـــوێنەکانی دروســـتکردنی متمانە و پەرەپێدانـــی ئاشـــتەوایی و هاوکاریکـــردن لـــە جێبەجێکردنـــی ڕێککەوتننامەکانی ئاشـــتی کە باس لە ناڕەزایەتی و خواســـتەکانی دانیشتوانی کورد دەکات. • داکۆکی لە گشـــتگیری: نەتەوە یەکگرتووەکان دەتوانێت داکۆکی لە پرۆســـەی سیاسی گشتگیر بکات کە بەشـــداریی ماناداری کورد و کەمینەکانی دیکە لە پرۆســـەکانی بڕیاردان مســـۆگەر بکات. ئەم پرۆســـەیە دەتوانێت بریتی بێت لە پێشخستنی حوکمڕانی گشتگیر و داکۆکیکـــردن لـــە چاکســـازییە سیاســـییەکان کە چارەســـەری
ناڕەزایەتییەکانی کورد بکەن و پشتیوانی لە هەوڵەکان بۆ دڵنیابوون لە
ڕێزگرتن و پاراستنی مافە سیاسی و کۆمەڵایەتییەکانی کورد.
• پێشکەشکردنی هاوکاری مرۆیی: نەتەوە یەکگرتووەکان دەتوانێت هاوکاری مرۆیی پێشـــکەش بەو کەسانە بکات کە بەهۆی کێشەکانی کـــوردەوە زیانیـــان بەرکەوتـــووە، لەوانە ئـــاوارەکان، پەنابەران و
دانیشتوانی دیکەی بێبەش. • پشـــتیوانی لە ئاشـــتەوایی و یەکگرتنەوە: نەتەوە یەکگرتووەکان دەتوانێت پشـــتگیری لـــە هەوڵەکان بـــکات بەرەو ئاشـــتەوایی و یەکخستنەوەی پێکهاتە جیاوازەکان کە بەهۆی کێشەکانی کوردەوە زیانیـــان بەرکەوتووە. یەکگرتنـــەوە دەتوانێت پشـــتگیریکردن لە دەستپێشـــخەرییە کۆمەڵایەتییەکان، پێشخســـتنی لێکتێگەیشـــتن و لێبوردەیـــی لـــە نێوان گروپـــە جیاوازەکاندا، و ئاســـانکاریکردن بـــۆ هەوڵەکان بۆ ســـاڕێژکردنی برینەکانی ململانێ و پێشخســـتنی پێکەوەژیانی ئاشتیانە لەخۆبگرێت. • دەســـتووری عێراق: نەتـــەوە یەکگرتـــووەکان دەتوانێت هاوکار بێت بۆ چارەســـەرکردنی ناکۆکییەکانی جێبەجێکردنی دەستوور بە پشتبەســـتن بە یاســـا نێودەوڵەتییەکان بۆ پاراستنی مافی کورد و کەمینەکان. • داکۆکی لە چارەسەری بەردەوام: نەتەوە یەکگرتووەکان دەتوانێت بانگەشـــە بۆ چارەسەری بەردەوام بۆ کێشەکانی کورد بکات، لەوانە پێکهاتەکانی حوکمڕانی گشتگیر و بەشدارانە، ڕێزگرتن لە مافەکانی مرۆڤ، گەشەپێدانی ئابووری کۆمەڵایەتی دادپەروەرانە. داکۆکیکاران دەتوانن بریتی بن لە پێشخستنی گەشەپێدانی بەردەوام، دیموکراسی و ســـەروەری یاسا بۆ چارەســـەرکردنی ناڕەزایەتی و خواستەکانی دانیشتوانی کورد. گرنگـــە بزانیـــن ڕۆڵی نەتـــەوە یەکگرتووەکان لە چارەســـەرکردنی کێشـــەکانی کورددا بە پێی بەســـتێنی تایبـــەت و داینامیکی هەر بارودۆخێک دەگۆڕێت. بەشداریکردنی نەتەوە یەکگرتووەکان لەوانەیە لە ڕێگەی هەوڵی دیپلۆماسی، نێوەندگیری، ئاشتیپارێزی، هاوکاری مرۆیـــی، یان ڕێگـــەی دیکە بێت و ڕەنگە پێویســـتی بە هاوکاری و هەماهەنگـــی لەگەڵ لایەنە پەیوەندیدارەکانـــی دیکەی نێودەوڵەتی، ناوچەیی و ناوخۆیی هەبێت. چارەســـەری بەردەوامی کێشـــەکانی کورد پێویســـتی بە ڕێبازێکی هەمەلایەنە دەبێت بۆ چارەسەرکردنی ناڕەزایەتییـــە بنەڕەتییـــەکان، پێشخســـتنی حوکمڕانی گشـــتگیر، بەرزڕاگرتنی مافەکانی مرۆڤ و پەرەپێدانی پێکەوەژیانی ئاشـــتیانە
لە نێوان پێکهاتە جیاوازەکاندا