فازڵ میرانی
تاوانبارانی ئەنفال هیچ سووچ و گۆشەیەكی دیکتاتۆریەتیان لە كیس خۆیان نەدا، بەڵكوو لەمەیش زیاتریان خستەسەرەوە، ڕژێم و زمكانی خۆیان بە پێشكێشكردنی مۆدیلێك جیاكردەوە، كە قابیلەتی گۆڕینی فكری هەیە بۆ كۆكردنەوەی خراپترین ئێستا و كولتوور. ئێستای ئەوسایان، هەروەها ئەو توراس و كولتوورەی هێشتا لەوێوە ئیلهمام وەردەگرن، هەر وەك لەبارەیانەوە گوتراوە: ” گەل وەچەی گەلە.”
لەوساوەی كودەتاكان ڕێگەی بە هەڕمكردنیان گرتبەر، بە جۆرێك كەسێك حوكمی هەمووشتێك بكات و هەموو كایەكان قۆرخ بكات، ئەوە كاریكی لۆژیكیش دەبێت وێنای ڕووداوێكی لەم چەشنە بكرێت. سڕینەوەی تاك لە ئەرزی واقیعی ئەم ڕژێمەدا بەدەر لە بڕیارێك کە دەبوو جێبەجێ بکرێت، هیچی دیكە نەبوو، كە دەبووا بە شەرعیەتی بڕیاری شۆرشگێرانە وەسفی بكات، هەڵبەت ئەمەیش بە گوێرەی تێگەیشتن و بانگەشەی خۆیان.
دواتر دەزگاکانی حکومەت بە ئایدۆلۆژیایەکی حزبییەوە كاری خۆیان دەكرد، ئەرکی ئەوان گۆڕینی فكرەكە/ بڕیارەكە بوو بۆ جێبەجێ كردن.
زۆر بە داخەوە، بەشێوەیەكی سادە و سێنا مافی ژیان لە خەڵكی سڤیل سەندرایەوە و بە مردوویی و زیندوویی خەڵكیان لە گۆڕە بە كۆمەڵەكان ئاخنی. ئەو ڕژێمە بە گوێرەی یاسا ئارەزووكردەكانی، سزای سیاسی خەڵكی دەدا، سەری هاووڵاتیانی بە تاوانی قەومیبوون دەبڕی.
پرۆسەی ئەمنی سەربازی بەناوی سوڕەتێكی قورئان ناونرا، ئەنفال “ناوی پرۆسەكەیە”، وەك ئاشكرایە ئەنفال هەشتەم سوڕەتی قورئانە. بەكارهێنانی دین لە پڕوپاگەندەی دیكتاتۆریەتدا بابەتێكی مێژوویی دووبارەیە، مەبەست لێی شێواندن و چەواشەكردنی هەقیقەتە، هەڵاتنە لە مێژوو، پەخشکردنی پێشینەی خراپە بۆ عەقڵی دەسەڵاتدار و تەنانەت بۆ تاک و گروپە دژبەرەکان، تاكوو كارێك بكەن تاوانبار ئیماندار بێت و قوربانییەكانیش شایانی سزان بن. ئەو ڕژێمانەی لەو تاوانانەدا گلاون، زانیارییەكان سنووردار دەكەن، ڕاگەیاندنەكانیان دەستەمۆ و ئیستیغلال كراون. شتێك دەخەنەڕوو دوور لە واقیع و حەقیقەت، ئەرشیفێكی زارەكی هەڵدەگرن تەنیا كەمێك لە سەرۆكەكانیان ئاگایان لێیە.
ناكرێ ئەمە ڕووبدات ئەگەر دەستەڵاتداران خەسڵەتی درۆكردنیان نەبێت، هەر لە دروشمەوە بگرە، تاكوو پڕوپاگەندەی بە ئەنقەستیان بۆ شەقام و دەرەوە، ئەمەیش بۆ پێشكەشكردنی پرۆژەكەیان بە پێودانگی خەیاڵی سڕكەری كۆمەڵگە، كە بەدوای پاڵەوان و چەتەگەردا بگەڕێت، یان وەك هێندێك بەناوی : ” دادگەری ستەمكار” ناوزەدی دەكەن، یان ” سیحری كاریگەر”، بۆ برەودان بە گومڕاكردن و سەرلێشواندن، دواتر ئەنجامدانی تاوان و پاشان هێنانەپێشی شتێكی دیكە بۆ زایەكردنی كاری یەكەم، ئا بەم جۆرەـبەردەوام بێت لە تاوانێكەوە بۆ تاوانێكی دیكە.
مەسەلەکە لێرەدا کۆتایی نایەت، بەڵكوو ئەگەر ژمارەیەكی زۆری مرۆڤەكان پارێزبەندی لە دەستەڵاتدار نەكەن و بەگوێرەی فیتی ئەو نەكەونە گەڕ، كارەكە بە ناتەواوی دەمێنێتەوە. ئەگەر دەستەڵاتدار گوتی: چەكی كیمیاوی چارەسەری مەترسییەكانم دەكات، ئەوە كیمیایان بەسەردا دەڕێژیت، ئەگەر ویستی بە بێدەنگی بیانكوژێت، ئەوە دارودەستە تەنگیان پێ هەڵدەچنن و با هەر چەند ژمارەشیان زۆر بێت، لە وجوود دەیانسڕنەوە.
تاوانباران تاوانی خۆیان بە ڕاشكاوی ناسەلمێنن، بەڵكوو داوا دەكەن لەبەردەم داگەیەكی بێلایەندا ئامادەبن، بۆ ئەوەی بەرچنی خەیاڵیان هەڵڕێژن و بە جۆرێك بیگونجێنن پایەی تاوانەكانیان بڕمێنن و خۆیان پاك لێی دەرچن، واخۆیان دەرخەن كە نەدەبوو
لەبەرانبەر نیشتماندا درێغی بكەن. ئەرێ ئەو جۆرە عەقڵ و هێزانە توانییان لە تاوانێكی وەها خۆیان ببوێرن؟ ئەوان كوردانی و فەیلی و بارزانییەكانیان ئەنفال كرد، بە هەزاران كەسیشان بە تەنیا و بە كۆمەڵ لە ناوچەكانی كوردستان ئەنفال كرد. ئێمە دەزانین بۆچی وایان كرد، بەڵێ بەگوێرەی سەردەمی خۆمان دەزانین كێ بوون ئەو كارەیان كرد، باش دەزانین و لە پاشماوەی فكری و ئەگەری دەركەوتنەوەیان بۆ جارێكی تر دەترسین، ئەو عەقڵەی لە واتای حوكمڕانیی ناگات، تەنیا كاری ئەنفالچییەكان
پێشكەش دەكات.
* بەرپرسی دەستەی كارگێڕیی مەكتەبی سیاسیی
پارتی دیموكراتی كوردستان