ئەمڕۆ سۆشیال میدیا زەمینەی بۆ پۆپۆلیزم خۆش کردووە لە بەرەنگاربوونەوەی ئەو پرەنسیپە دیموکراسیانەی کە کاریگەرییان لەسەر ئەدای حکومەتەکان و سیاسەتی وڵاتاندا هەیە، بەتایبەت لە کاتی هەڵبژاردنەکاندا. ئەمڕۆ هەمووان بۆچوونێان هەیە لەسەر ئەوەی چی لە وڵاتدا دەگوزەرێت کە کاریگەری لەسەر ڕۆڵی لایەنە سیاسییەکان هەبێت. ئەمەش دەبێتە هۆی ئەوەی سیاسەتمەداران هەندێک بەڵێن بدەن کە ناتوانن جێبەجێی بکەن.
ڕەگ و ڕیشەی پۆپۆلیزم چییە؟
پۆپۆلیزم ئایدۆلۆژیایەکی سیاسییە کە تیشک دەخاتە سەر پێداویستی و بەرژەوەندییەکانی خەڵکی ئاسایی، زۆرجار دژایەتی لەگەڵ پێداویستییەکانی نوخبە یان دامەزراوەکان دەکات. ڕەگ و ڕیشەی پۆپۆلیزم ئاڵۆز و فرەلایەنە، بەڵام هەندێک لەو هۆکارە سەرەکیانەی کە بوونەتە هۆی سەرهەڵدانی پۆپۆلیزم بریتین لە:
1- نایەکسانی ئابووری: زۆرجار پۆپۆلیزم لەو کۆمەڵگایانەدا سەرهەڵدەدات کە کەلێنێکی بەرچاو لە نێوان دەوڵەمەند و هەژارەکاندا هەیە، هەروەها چینی کرێکار واهەست دەکەن کە لە گەشەسەندن و خۆشگوزەرانی ئابوورییەوە بەجێهێڵراون. زۆرجار سەرکردە پۆپۆلیستەکان بەڵێن دەدەن بە وەرگرتنی نوخبە و جێبەجێکردنی ئەو سیاسەتانەی کە سوود بە چینی کرێکار دەگەیەنن تا چارەسەری ئەم نایەکسانییانە بکەن.
2- دڵەڕاوکێی کولتووری: هەروەها دەکرێت پۆپۆلیزم بەهۆی دڵەڕاوکێی کولتوورییەوە ببزوێنرێت، وەک ترس لە کۆچکردن، لەدەستدانی ناسنامەی نەتەوەیی، یان هەستکردن بەوەی بەها نەریتییەکان لەژێر هەڕەشەدان. ڕەنگە سەرکردە پۆپۆلیستەکان ئەم دڵەڕاوکێیانە بقۆزنەوە بۆ کۆکردنەوەی پشتیوانی و دروستکردنی ئەو هەستەی “ئێمە لە بەرامبەر ئەوان”.
3- نائومێدی سیاسی: لەوانەیە بزووتنەوە پۆپۆلیستیەکان کاتێک سەرهەڵبدەن کە خەڵک هەست بکەن بەوەی پارت و دامەزراوە سیاسییە سەرەکییەکانیان وەڵامدەرەوەی پێداویستییەکانیان یان نیگەرانییەکانیان نین. ئەمەش دەتوانێت ببێتە هۆی هەستکردن بە بێزاری و بێهیوایی لە سیستەمی سیاسی، کە دەتوانرێت لەلایەن سەرکردە پۆپۆلیستەکانەوە کە خۆیان وەک کەسانی دەرەکی یان کەسایەتی دژە دامەزراوەییەکان بەکاربهێنن.
4- پارچەپارچەبوونی میدیا: سەرهەڵدانی سۆشیال میدیا و تەکنەلۆژیا دیجیتاڵییەکانی تر دیمەنێکی پەرتەوازەی میدیایی دروستکردووە کە مرۆڤەکان دەتوانن هەڵیبژێرن، و تەنها هەواڵ و زانیارییەکانی ئەوانە بەکاربهێنن کە بیروباوەڕ و لایەنگرییەکانی ئێستایان پشتڕاستی دەکەنەوە. ئەمەش دەتوانێت ژووری دەنگدانەوە دروست بکات و گێڕانەوەی پۆپۆلیستی بەهێز بکات کە لەسەر بنەمای نیوە ڕاستی یان زانیاری هەڵە دامەزراوە.
بە گشتی پۆپۆلیزم دیاردەیەکی ئاڵۆزە و تێکەڵەیەکە لە فاکتەرە ئابووری و کۆمەڵایەتی و سیاسییەکان، کە سەرهەڵدەدات و زۆرجار هەستکردن بە بێزاری و بێهیوایی لە دۆخی ئێستا پاڵنەردەبێت.
چۆن ترسی پۆپۆلیزم نەهێڵین؟
نەهێشتنی ترس لە پۆپۆلیزم پرسێکی ئاڵۆزە چونکە بریتییە لە چارەسەرکردنی ئەو هۆکارە بنەڕەتیانەی کە یەکەمجار دەبنە هۆی سەرهەڵدانی پۆپۆلیزم. بەڵام لێرەدا چەند ستراتیژییەکی ئەگەری دەخەینەڕوو کە دەتوانن یارمەتیدەر بن بۆ کەمکردنەوەی ترسەکە و چارەسەرکردنی ڕەگ و ڕیشەی هۆکارەکانی:
1- پەرەپێدانی شەفافیەت و لێپرسینەوە: زۆرجار سەرکردە پۆپۆلیستەکان سەرمایەگوزاری لە ناڕازیبوونی خەڵک لە سیستەمی سیاسی و نەبوونی متمانە بە دامەزراوەکانی حکومەت وەردەگرن. بۆ بەرپەرچدانەوەی ئەمە، پێشخستنی شەفافیەت و لێپرسینەوە دەتوانێت یارمەتیدەر بێت بۆ دووبارە بونیادنانەوەی متمانە بە سیستەمی سیاسی.
2- پتەوکردنی دامەزراوە دیموکراسیەکان: دامەزراوە دیموکراسییە بەهێزەکان دەتوانن یارمەتیدەر بن بۆ ڕێگریکردن لە خراپ بەکارهێنانی دەسەڵات لەلایەن سەرکردە پۆپۆلیستەکان و دڵنیابوون لەوەی ڕێز لە سەروەری یاسا دەگیرێت.
- پەرەپێدانی یەکگرتوویی کۆمەڵایەتی: بزووتنەوە پۆپۆلیستیەکان زۆرجار دابەشبوونە کۆمەڵایەتییەکان دەقۆزنەوە و عەقڵیەتی “ئێمە بەرامبەر ئەوان” بەرەوپێش دەبەن. پەرەپێدانی یەکگرتوویی کۆمەڵایەتی لە ڕێگەی پێشخستنی هەمەجۆریی، گشتگیری و لێبوردەیی دەتوانێت یارمەتیدەر بێت بۆ بەرپەرچدانەوەی ئەمە.
- بەرەنگاربوونەوەی زانیاری ناڕاست: زۆرجار بزووتنەوە پۆپۆلیستەکان پشت بە زانیاری ناڕاست دەبەستن بۆ بڵاوکردنەوەی پەیامەکەیان و دەستکاریکردنی ڕای گشتی. پێشخستنی خوێندەواری میدیا و پشکنینی ڕاستییەکان دەتوانێت یارمەتیدەر بێت بۆ بەرەنگاربوونەوەی زانیاری ناڕاست و پێشخستنی بڕیاردانی ئاگادارانە.
5- چارەسەرکردنی نایەکسانی ئابووری: زۆرجار بزووتنەوە پۆپۆلیستیەکان لە وەڵامی نایەکسانی ئابووری و هەستکردن بە بێمافیدا سەرهەڵدەدەن. چارەسەرکردنی نایەکسانی ئابووری لە ڕێگەی سیاسەتەکانی وەک باجدانی پێشکەوتنخوازانە و بەرنامەکانی چاودێری کۆمەڵایەتی دەتوانێت یارمەتیدەر بێت بۆ کەمکردنەوەی سەرنجڕاکێشی پەیامە پۆپۆلیستیەکان.
بە گشتی نەهێشتنی ترس لە پۆپۆلیزم پێویستی بە ڕێبازێکی فرەلایەن هەیە کە هۆکارە بنەڕەتییەکانی بزووتنەوە پۆپۆلیستیەکان بخاتەڕوو و شەفافیەت و لێپرسینەوە و یەکگرتوویی کۆمەڵایەتی و یەکسانی ئابووری بەرەوپێش ببات.
کاریگەری پۆپۆلیزم لەسەر ئەدای حکومەت چییە؟
کاریگەری پۆپۆلیزم لەسەر ئەدای حکومەت بابەتێکی مشتومڕی زۆری زانایان و داڕێژەرانی سیاسەتە. بزووتنەوە پۆپۆلیستیەکان دەتوانن هەم کاریگەری ئەرێنی و هەم کاریگەری نەرێنییان هەبێت لەسەر ئەدای حکومەت، ئەمەش بەندە بەو سیاسەت و پراکتیکە تایبەتانەی کە جێبەجێی دەکەن.
لە لایەنی ئەرێنیدا، پۆپۆلیزم دەتوانێت یارمەتیدەر بێت بۆ زیادکردنی بەشداریکردن و بەشداریکردنی سیاسی، بەتایبەتی لەنێو ئەو گروپانەی کە بە شێوەیەکی نەریتی پەراوێزخراون یان لە پرۆسەی سیاسی دوورخراونەتەوە. ڕەنگە سەرکردە پۆپۆلیستەکان زیاتر وەڵامدەرەوەی پێداویستی و نیگەرانییەکانی هاووڵاتیانی ئاسایی بن و زیاتر ئەگەری جێبەجێکردنی ئەو سیاسەتانەیان هەبێت کە سوودی بۆ چینی کرێکار هەبێت.
بەڵام پۆپۆلیزم دەتوانێت کاریگەری نەرێنی لەسەر ئەدای حکومەتیش هەبێت، بەتایبەتی کاتێک سەرکردە پۆپۆلیستەکان دەستکەوتە کورتخایەنەکان لە پێشینەیان دادەنێن لەبری پلاندانان و بەردەوامیی درێژخایەن. ڕەنگە سەرکردە پۆپۆلیستەکان بەڵێنێک بدەن کە ناڕاستەقینە بێت یان جێبەجێکردنی قورس بێت، ئەمەش دەبێتە هۆی نائومێدی و بێهیوایی لای لایەنگرانیان. هەروەها ڕەنگە بزووتنەوە پۆپۆلیستەکان زیاتر تووشی گەندەڵی و هاوڕێیەتی و خزمایەتی بن، چونکە زۆرجار پشت بە کۆمەڵەیەکی بچووکی دڵسۆز دەبەستن بۆ پاراستنی دەسەڵات.
لە هەندێک حاڵەتدا پۆپۆلیزم دەتوانێت ببێتە هۆی وەرینی دامەزراوە و نۆرمەکانی دیموکراسیش، چونکە سەرکردە پۆپۆلیستەکان ڕەنگە هەوڵی چەسپاندنی دەسەڵات و سنووردارکردنی ناڕەزایەتییەکان بدەن. ئەمەش دەتوانێت ببێتە هۆی دابەزینی ئازادییە سیاسییەکان و لاوازبوونی سەروەری یاسا، ئەمەش دەتوانێت ئەدای حکومەت لە درێژخایەندا تێکبدات.
بە گشتی کاریگەری پۆپۆلیزم لەسەر ئەدای حکومەت ئاڵۆز و فرەلایەنە و پەیوەستە بە چەندین فاکتەرەوە، لەوانە ئەو سیاسەت و پراکتیزە تایبەتانەی کە سەرکردە پۆپۆلیستەکان جێبەجێی دەکەن بەهێزی دامەزراوە و نۆرمەکانی دیموکراسی و ئەو بەستێنە سیاسی و ئابوورییە فراوانترەی کە بزووتنەوە پۆپۆلیستیەکان تێیدایە بەرز بوونەوە.