زكری موسا
ماوەی چەند ڕۆژە ڕاپرسیەک بڵاو کراوەتە و بەپێی ڕاپرسیەکە ڕێژەیەکی بەشداربوان خوازیاری گەڕانەوەی هەرێمن بۆ سەر عێراق و ڕۆژنامەی الصباحیش وای بڵاوکردەوە کە خەڵکی هەرێم هەڵوەشانەوەی هەرێمی دەوێت. ڕەفتاری ڕۆژنامەی الصباح نادەستووری و ناپیشەیی و نایاسایی بوو، بەڵام لە ڕاستیدا ڕاپرسیەکەش ڕاپرسیەکی نامەسئولانە و عەوامفریوانە و نایاسایی بووە.
ئەویش بە هۆکاێکی زۆر سادە، مافی گەل و کیان کە موڵکی گەلە ناکەوێتە بەر پرسیار و ڕاپرسیەوە. دۆخی سیاسی و ئابووری هەر جۆرێک بێت وڵات وڵاتە و دەبێ بە پایەداری بمێنێتەوە و کەس بۆی نیە بیخاتە بەر پرسیاری نامەسئولانە و بێ مانا و ناقوڵا.
هەرچەندە بابەتەکەی ڕۆژنامەی الصباح تۆزێک دڵی جەماعەتی
ئیرهابی فکریی خۆش کردووە بەڵام باش دەبێ دیقەت بدەینە ئەم بابەتە:
عێراق لە گۆشەنیگای ئامارەكان بە داخەوە ئەو عێراقەی ئێمە بەپێی سیستەمی فیدڕاڵی و دەستوور
یەشێکین لێی، ئەمە حاڵیەتی:
۱. بەپێی ئاماری دامەزراوە نێودەوڵەتیەكانی كۆچ، حاڵیحازر یەك
ملیۆن و دووسەت هەزار ئاوارەی ناوخۆیی عێراقی هەن كە ۷۰۰ هەزاریان لە كوردستان دەژیین.
۲. بەپێی ئاماری لیژنەی دەولیی كاروباری بێسەروشوێنكراوان لە ۲۰۰۳ هەتا ئێستا ۲٥۰ هەزار هەتا یەك ملیۆن كەس بێسەروشوێن كراون و چارەنووسیان دیار نیە.
۳. بەپێی ئامارەكانی خودی حكوومەتی عێراقی لە ساڵی ۲۰۲۲ ڕێژەی هەژاری گەییشتووەتە ۲٥%ی دانیشتوانی عێراق.
٤. بەپێی ئاماری كۆمیسیۆنی باڵای پەنابەرانی سەر بە نەتەوە یەكگرتووەكان لە ۲۰۰۳ هەتا ئێستا ٤ ملیۆن و ۲۰۰ هەزار عێراقی وڵاتی خۆیان بەجێهێشتووە و لە وڵاتانی دراوسێ و ڕۆژئاوا دەژیین.
٥. بەپێی ئاماری وەزارەتی كاری عێراقی ٤ ملیۆن بێكار لە عێراق هەن و ڕێژەی بێكاری گەییشتووەتە ۱۳.۸%.
٦. بەپێی ئاماری یونسكۆ ٦ ملیۆن كەسی تەمەن سەرووی دە ساڵ لە عێراقدا نەخوێندەوارن و توانای خوێندن و نووسینیان نیە.
۷. بەپێ ئاماری نووسینگەی نەتەوە یەكگرتووەكان بۆ هەماهەنگیی كاروباری مرۆیی لە ژێنێڤ و ئاماری وەزارەتی كاروباری ژنانی عێراق، تەنیا لە بەغدا ۳۰۰ هەزار بێوەژن هەن و لە سەردەمی بەعس هەتا ئێستا ۸ ملیۆن ژن بە هۆكاری شەڕ و توندوتیژیی تایفی و تیرۆر و توندوتیژیی خێزانی بوونەتە بێوەژن و سەرپەرشتیی خانەوادەكانیانن.
۸. بەپێی ئامارەكانی نەتەوە یەكگرتووەكان ڕێژەی وشكبوون و
بەبیابانبوون لە عێراقدا خێرایەكی زۆری هەیە و ۷۳%ی ئاوی دیجلە و فورات كەمی كردووە و ناونجی گەرمبوونی كەشوهەوا لە عێراقدا ۷ قات زیاترە لە ناونجی گەرمبوونی كەشوهەوای جیهان.
۹. ئیعتباری پاسپۆرتی عێراق زۆر دابەزیوە و لە كۆتایی لیستی
وڵاتان دایە.
۱۰. بەپێی توێژینەوەكان ڕێژەی ئومێد بە ژیان لە عێراقدا ڕۆژ لەدوای
ڕۆژ لە دابەزیندایە و هۆكارەكانیشی دەگەڕێتەوە بۆ: پاشماوەی سیاساتی بەعس، سیاسەتی هەڵەی حكوومەتەكانی دوای ۲۰۰۳، دەستوەردانی دەرەكی، تیرۆر، نەمانی چینی ڕۆشنبیر لە عێراق، بێكاری، هەژاری، تایفەگەری، حوكمی میلیشیاكان، لاوازیی ئازادییە تاكەكەسیەكان، پاشەكشەی ئازادیی فكری و سیاسی و ئابووری، مۆنۆپۆلیزمی ئابووری، لاوازیی فەردانیەت و بەهێزی دابونەریت، گەشەكردنی بەدەویەت، دەستبەسەرداگرتنی كەرتی گشتی لە لایەن میلیشیات و گرووپە چەكدارەكان، پاشەكشەی ئازادیی ژنان، گەشەی فەرهەنگی تۆڵەسەندنەوە و قووڵبوونەوەی ڕقە تاییفی و قەومییەكان لە عێراق. ئەوە لە حاڵێكدایە داهاتی عێراق لەدوای ۲۰۰۳ لە فرۆشتنی نەوت زیاتر لە یەك تریلیۆن دۆلار بووە و ئێستا ئەو داهاتە مانگانە زیاتر لە ۱۰ ملیار دۆلارە. هەشتا ملیارد دۆلار بۆ کەرتی کارەبا سەرف کراوە، نە پارەکە دیارە نە کارەباکە.