حوكمڕانیی كورد و پرسی ئازادی

شاهۆ حەسەنی

یوتۆپیا و خەونەشاری حوكمڕانی لە هیچ وێستگەیەكی مێژوودا نەبووە. هیچ دەوڵەتێك نەبووە بەبێ كەمایەسی دامەزرابێ و بەبێ كەمایەسی ژیانی سیاسی و دەوڵەتداریی خۆی بردبێتە سەر. لەو نێوەدا حكوومەتی هەرێمی كوردستان، كە لە نێڵەنێڵی گڕكان و گڤەی باهۆز و گەردەلوولەكانەوە هاتە دەرێ، چۆن دەبێ كەموكووڕیی نەبێ؟ بەڵام سەرەڕای هەموو كەموكووڕییەكان، با لەبیرمان بێ خاڵە بەهێزەكانیشی ببینین. بەدیكردنی خاڵە بەهێزەكانی ئەم ئەزموونە نابێ بۆ شاردنەوەی كێماسییەكانی بێت، بەڵكوو دەبێت لەسەر بنەمای ئەو خاڵە بەهێزانە هەوڵی چارەسەركردنی كەموكووڕییەكانی بدەین و بەرەو داهاتوویەكی باشتر هەنگاو بنێین.
گرینگترین و بنەماییترین فاكتەرەكان كە وەكوو خاڵی بەهێز دەكرێ لێیان بڕوانین، هەبوونی ئازادی و دیموكراسییە. دیموكراسی لە سەر چەند كۆڵەكەیەك خۆی ڕاگرتووە، كە سێ كۆڵەكەی هەر گرینگی دیموكراسی هەڵبژاردن و ڕاگەیاندنی ئازاد و ئازادی بیروڕادەربڕینن. لە زۆر وڵاتی دەوروبەرماندا كە بانگەشەی دیموكراسی دەكەن و خۆیان بە وڵاتێكی دیموكرات دەزانن، تەنیا هەڵبژاردنەكەیان وەكوو هێمای دیموكراسی هەیە، كە لە نەبوونی دوو فاكتەرەكەی دیكەدا ئەوەیان پووچەڵ دەبێتەوە. چونكە ڕاگەیاندنی ئازاد و ئازادیی بیروڕا دەبنە چاودێر بە سەر هەموو جومگەكانی دەسەڵات و لەوانیش گرینگتر بەسەر میكانیزمەكان و پرۆسەی هەڵبژاردنیشدا. زۆر ڕەخنەگر بانگەشەی ئەوە دەكەن بیروڕای ئازاد و ئازادیی ڕۆژنامەنووسی هەر نییە. ئیدی ئەوە ئەوپەڕی بێ ئینسافییە. دەكرێ لەوەشدا كەموكووڕیمان هەبووبێ و هەر هەشبێ، بەڵام باسكردن لە نەبوونی ئازادی، غەدرێكە نەك هەر لە ئەزموونی حوكمڕانیی كورد بگرە لە خودی ئازادییش دەكرێت. هەبوونی دەیان تەلەفزیۆن و ڕادیۆ و گۆڤار و ڕۆژنامە و پێگەی ئینتەرنێتی كە هیچ كامەیان سەر بە حكوومەت و دەسەڵات نین، نیشانەی ئازادییە. بەڵام كە ئەوان خۆیان بە دروستی مومارەسەی ئازادی ناكەن و ناتوانن سەربەخۆیانە هەڵسوكەوت بكەن و بەشێكیان لە ژێر سێبەری ئەم و ئەودا خۆیان بەرتەسك كردووەتەوە، ئەوە ئیتر خەتای حكوومەت و ئەزموونی دەسەڵاتداریی كوردی نییە، بەڵكوو شانازییە بۆ حكوومەتی هەرێمی كوردستان كە لەسەر ڕەخنە هیچ دەزگایەكی میدیایی دانەخستووە و گوشاری نەخستووەتە سەر هیچ ڕۆژنامە و ڕۆژنامەنووسێك. خۆ ئەگەر كەسانێك لە دادگا توند كرابێتن، ئەوە لە وڵاتانی وەكوو ئەمریكا و فەڕەنساش هەیە، كەسانێك هێڵی سووری نیشتمانی دەبەزێنن یان جار هەیە دەزگایەك، لایەنێك یان كەسێك سكاڵایان لەسەر تۆمار دەكا، لەوەشدا دەرفەتی هەبوونی بەرگری و پارێزەر بەو كەسانە دەدرێت و، غەدر ناكرێت. ئیتر هیچ سزادراوێك نییە لەم جیهانەدا خۆی بە مەغدوور نەزانێت، تەنانەت سەددام حوسێنیش لە دادگادا پێی وابوو ئەوەی كردوویەتی خزمەت بووە و دادگاكان پێوەری دادپەروەرانەیان نییە.
ئەوەی گرینگە ئەوەیە ئێستا حكوومەتی هەرێم بە سینگفرەوانییەوە گۆڕەپانی ڕاگەیاندنی ئازاد و ئازادیی بیروڕای دەربڕیوە و، تەناهی و ئەمنیەتی پاش دەربڕینی بیروڕاش مسۆگەرە و كەس لەسەر ئەو شتانە لەگوڵ كاڵتری پێ نەگوتراوە. بەڵام ڕۆژنامەنووس و ڕووناكبیری كوردیش پێویستە تەمرینی سەربەخۆبوون بكەن و، لە پێناو نیشتمان و میڵەتەكەیادا قەڵەمیان بگەڕێ، ئەوەش بەو واتایەیە چاو لە هیچ گەندەڵی و كەموكووڕییەك نەپۆشن، بەڵام هاوكات لەگەڵ ئەوەدا ڕێگەچارەش بۆ حكوومەت بخەنە ڕوو. چونكە لە ئەگەری خستنەڕووی چارەسەردا دەسەڵات و دەسەڵاتدارانیش متمانەیان پێ دەكەن و پشت .