پ.د.ئاریانا ئیبراهیم*
گوتاری میدیایی بریتییە لە پیشەسازییەكی كولتووری و رۆشنبیری كە چەند هۆكارێك یارمەتی دامەزراندنی دەدەن، ئەوەش لە سروشتی ئەو پەیامانە دەردەكەوێ كە لەڕێی ئەم گوتارە و خێراییەكەی و ڕێگاكانی دابەشكردنی و چۆنییەتی وەرگرتنییەوە دەردەچێت كە لە ناواخنیدا زمان و زانیاری و ناوەڕۆكی رۆشنبیری و هۆكارە تەكنیكییەكانی ناردنی لەڕێی كات و شوێنەوە كۆكردۆتەوە.
بەشێكی جیانەكراوەیە لە تێڕوانینی رۆشنبیریی مرۆیی. ئەوەی گومانی تێدا نییە ئەوەیە زۆربەی گوتاری میدیایی ئامانجێكی خۆی هەیە جا ئاشكرا بێتیان نائاشكرا، ئەوەش لە میانەی باسكردنی ئەو پرس و بابەتانەی بە لای جەماوەرەوە گرینگە و پەیوەستە بە پێویستییەكانیان. دەشێ كولتوور و رۆشنبیرییەكان لەیەك ناسنامەدا فرە بن هەروەك دەكرێ ناسنامەكان لەیەك كولتووردا فرە بن، ئەوەش لە ئاكامدا سەردەكێشێ بۆ چێبوونی ئەو روخسار و شێوانەی كە تەنها گوزارشت لە خەم و ئاواتەكانی گەلێكی دیاریكراو لە قۆناغێكی دیاریكراودا دەكات، تەنها ئەوە رەنگدانەوەی میزاجی دەروونی و ئاراستە راستەقینەكان، بەشداری دەكات لە كارتێكردن لەسەر بیری سیاسیی گشتی لە وڵاتان.
ئینتیمای نیشتمانی لە هەموو پرسەكان زیاتر پەیوەستە بە كولتووری نیشتمانی، چونكه گوتاری میدیایی ئەگەر یەكگرتوو و وردەكار نەبێ ئەوا سەردەكێشێ بۆ هەڵوەشانەوە و لاوازیی ئینتیمای نیشتمانی بە هەموو رەهەندەكانییەوە تەنانەت لە حاڵەتی بوونی ئاوێتەیی لە نێوان شوێن و بەهاكان و كولتووریش، هەروەها گوتاری میدیایی كار لەو زمانەش دەكات كە كولتووری نیشتمانی پێوەی پەیوەستە كەوا ناسنامەی رۆڵەكانی وڵات دروست دەكات، زێدەباری ئەوەی پێشوو گوتاری میدیایی شوێنەواری روونی بەسەر سیستمی بەهاكان و ئاكار و بیروباوەڕەوە هەیە، ئەم سیستمە كاریگەر دەبێ بەوەی گوتاری میدیایی بناغەی بۆ دادەنێ و هەوڵ دەدات بۆ بڵاوكردنەوەی لەناو خەڵكدا.
دیاریكردنی جەماوەریان گروپی بەئامانجگیراو، لە ئەولەوییاتی گوتاری ئاراستەكراوە لەگەڵ دیاریكردنی زمان و شێوازی گونجاوی گوتار بە گوێرەی ئاستی رۆشنبیریی جەماوەری قسەبۆكراو، بە جۆرێك شێوازی گوتار ئامانجداری خەست بێت لەگەڵ دیاریكردنی ئەو كاتەی پێویستە گوتارەكەبیخایەنێ. هه‌روه‌ك گوتاری سیاسی وەها پێناسە دەكرێ كە شێوەیەكە لە شێوەكانی گوتارە هەمەچەشنەكان و لەلایەن تاك یان گروپ یان حیزبێكی سیاسیی دیاریكراو بەكاردێت لە پێناو دەسكەوتنی دەسەڵاتێكی دیاریكراو لە كاتی روودانی هەر ململانێیان ناكۆكییەكی سیاسی، یان كێبەركێ، وە گرینگییەكی زۆری هەیە كە سوودەكەی دەگەڕێتەوە بۆ لایەنی بەكارهێنەری، گرینگییەكەی لەوەدایە كە وەك ئامرازێكی پێویستە بۆ بەدەسهێنانی دەسەڵات كە لە لایەن هێزە سیاسییە جیاوازەكان پەنای بۆ دەبرێ، بۆیە دامەزراوە لەسەر كردەی قەناعەتپێكردن و گرتنەدەستی ئەو لایەنەی گوتارەكە ئاراستە دەكات، زێدەباری وەرگرتنی پەسندكردن و قەناعەتكردنی بە راستگۆییی پەیامی ئاراستەكراو لە میانەی ژمارەیەك هۆكار و ڕێگا و هۆكاری پاڵپشتیكار بە بەڵگە و دەستاوێژ كەوا هۆكارە زمانەوانی و لۆجیكییە دروستەكان و رستەی گوزارشتكارانە بەكاردێنێت كە بگونجێت لەگەڵ رێگای پەیوەندی و پەیوەندی پێوەكردنی بەردەوام، كه لەگەڵ ئەو هەڵوێست و ئامانجە تەبا بێت كە گوتارەكە لەسەر ئەو بنچینەیە دەدرێت. بۆ ئەوەی لەسەر كردەی قەناعەتپێكردنی ئەو لایەنەی گوتارەكەی ئاراستە دەكرێ دامەزرێت، جا یان ستایش و پیاهەڵدانە بەسەر سیاسەتێكی دیاریكراو و پیادەكراویان بەرهەڵستی و ناڕەزایی و رەخنەگرتن لەم سیاسەتە، بە هیوای هێنانەبوونی روانینێكی سیاسیی دیاریكراو كە بناغەكەی پتەو و یەكگرتوو بێت، كە پشت بە ئایدۆلۆجیایەكی دیاریكراو دەبەستێ. چونكە ئامانجی بنەڕەتی لێی كارتێكردنی سۆزدارییە بەسەر گوێگرانەوە. وەكوو سیفەتی درێژی و دووبارەكردنەوەی ژمارەیەك وشە و رستە لە پێناو گەیشتنی ئەو بیرۆكەیەی ئامانجی گەیاندنیەتی بە جەماوەر.
وردە وردە پەلكێشكردنی قسە بۆكراو و لاساییكردنەوەی ویژدان و هۆشی بە گوێرەی بارودۆخ بریتییە لە ئەندازیارییەكی سیاسی كە ناكرێ بە كەم بگیرێت. ئەو قسەیە راستە كە دەڵێ مافێك ون نابێ كە ئەگەر داواكارێكی لە دواوە بێت. بەڵام شێوەی داواكردن دەگۆڕێت بۆ فاكتەرێكی گرینگ لە بەسەردابڕینی شەرعییەت بەسەر داواكارییەكەیان لێ كێشانەوەی چونكە شێوازەكە رەنگە بگۆڕێت بۆ فاكتەرێكی سەربەخۆ كە نیشانه‌یه‌كی روون بخاتە سەر ناوەڕۆكی داواكارییەكە و رادەی راستەقینە و راستگۆییەكەی. ناوەڕۆكی گوتار بەشێك لە واتاكەی لە میانەی شێوازەكەیەوە وەدەست دێنێ و، جیاكردنەوەی نێوان ئەم دووانەیارییەكی پاساودەرانەیە و هیچیتر. هەموو فەیلەسووفەكانی گوتار بانگەشەیان كردووە كە هاوڕەوتیی ناوەڕۆك و شێواز گوتار بەهێز دەكات لە رووی تێگەیشتن و ئاكار و هۆشەوە.
ئەم كارە گوتارییە بەو ئومێدەوە دێت بڕیاردەران قەناعەت پێ بكات پاشەكشێ لە نیازەكانیان بكەن و ملكەچی پرەنسیپە ئامانجگیراوەكانی گوتار بن كە پێویستە قیبلەنما و ئاماژەی بنەڕەتیی كردەكانی بڕیاردان بن. قەناعەتپێكردن و كارتێكردن گرینگن ئەگەرنا لە بنەڕەتدا هیچ لۆجیكێك لە كاركردندا نییە. لە پێناو قەناعەتپێكردن پێویستە میكانیزمی گوتار و زاڵبوون بەسەر حاڵەتی دەروونیی سەركوتكراو كە هەموو جارێك لە هەوڵی گەیاندنی پەیامەكەی دەتەقێتەوە پێویستە تەنها زمانێكی توانادار بەسەر سمینی عەقڵ و لۆجیك بۆ گوتاری زاڵ بەكارنەهێنرێ بەڵكوو جێگرەوەی ئەرێنیی ئامانجدار و روونی باشتر بخرێتەڕوو.
لێرەدا باسی هاوكێشەیەكی جادووییی تاكلایەن ناكەین بەڵكو باسی ئاراستەیەك دەكەین كە لە گوتاری سیاسیی كوردیدا هەیە و هێشتا لای هەندێ لەوانە بەردەستە كە وێڕای ئەوەی هەندێ كات ئامانجیان وروژاندن بوو لە پێناو دەسكەوتنی وێنەیەكی میدیایی به‌ڵام كاریان كرد بۆ پێشكەشكردنی تێڕوانینێكی جێگرەوە بۆ تێڕوانینی دەسەڵات بە هۆی گوتارێكی دانا و قایلكەر، ئەوەیان لەبەرچاو گرت كە سەركردە زاڵەكان لە دەسەڵاتی فیدراڵی ویستی گوێگرتن لێیان نییە. زمانی مەبدەئی – تیۆرییان مێژووییەكەی – توانای بەرزبوونەوە و زاڵبوونی هەیە بەسەر واقیعی واتایی و بەرجەستەیی بۆ ئەوەی ئاڵنگاریی ئاكاری و هۆشی و تێگەیشتنیی گشتی بخاتەڕوو كە لە میانەیدا پەیامە گرینگەكان بگەیەنێت لەوەشدا پشت ببەستێتە سەر زیرەكیی ئەو گوێگرانەی توانای پیادەكردنی ئەو پرەنسیپەی لەبارەی حاڵەتە مەبەستدارەكە قسەی لەبارەوە دەكرێ، ئەم زمانەلە حاڵەتەكانی خەباتدا باشترینە و نموونەكانی مێژووش بەڵگە و نموونەن لەسەر ئەوە وەكو حاڵی مارتن لۆسەر كینگ جۆنیور و نیلسۆن ماندێلا و مەهاتما گاندی..
تەنها وەك نموونەیەكی مێژوویی بۆ گۆڕانكاریی سەركەوتووی سیاسی وێڕای دژواریی بارودۆخەكە و سەختیی كاریگەرییەكەی، بۆمان هەیە ئاماژە بۆ ئەو كەسایەتییانە بكەین. ئێمە پێویستمانە و تواناشمان هەیە شارەزای زمانی كینگ و ماندێلا و گاندی بین بێ ئەوەی بكەوینە ناو یارییەپاڵەوانییەكان كە بەڕاستی زیان دەگەیەنێ بە جیددییەتی خەباتی مرۆییمان وەك خاوەن ماف كە مافمان هەیەیان نەكەوینە ناو وروژاندن و گێچەڵپێكردنێك كە پێویستمان پێی نییە. گەیاندنی پەیام بە شێوازێك كە بەربەستەكانی بیستن لە كن دامەزراوەی فەرمانڕەوا و لە لای زۆرینەی دەسەڵاتدار كە لە دامەزراوە نێودەوڵەتییەكان گرینگی كەمتر نییە بسمێت ئەوا ئەوە لە كرۆك و كاكڵەی كاری سیاسیی نیشتمانییە بە میكانیزمی شارستانی كە ئەمڕۆ ئێمە زۆر پێویستمان پێیەتی.
گوتاری میدیایی ئاراستەكراو
