بە كورتی بە كوردی
هۆشیار سیوەیلی
متمانە و سەرمایەی کۆمەڵایەتی
ئـــەوەی لـــە عێراقـــدا قەومـــاوە ئاکامێکـــی حەتمیـــی حوکمڕانییە خراپەکەی ناوخۆ و دەســـتێوەردانە دەرەکییەکەیە. ماوەی 20 ســـاڵ بۆ دامەزراندنـــی دەزگاکانی حوکمڕانـــی و بەڕێوەبردنی دەوڵەت کەم نییە. ئەم دۆخە ئاســـتی متمانەی گەلی بە دەوڵەت هێناوەتە نزمترین ئاســـت. بێمتمانەییش تێزابی بنیادی حوکمڕانی و مۆریانەی جەستەی
خۆشگوزەرانیی کۆمەڵگایە. لـــە نوێتریـــن راپرســـییەکەی (گالـــۆپ-GALLUP POLL)دا، کە دەزگایەکـــی ناســـراوی جیهانییـــە لە بـــواری ڕاپرســـی و ڕووپێودا، ڕاپرسییەکی لە عێراقدا کردووە دەربارەی متمانەی خەڵک بە حکومەتی فیـــدراڵ. ئەنجامەکان، هەرچەندە بۆ ئێمە جێگەی سەرســـوڕمان نین، بەڵام ئاماژەیەکی ڕوونە گەلانی عێـــراق متمانەیان بە حوکمڕانەکانیان نەماوە. بە پێی ئەو ڕاپرسییە لە باشووری عێراقدا ٪28 و لە هەندێک شـــوێنی ناوەڕاســـتی عێراقدا تەنیـــا ٪20ی بەشـــداران متمانەیان بە حکوومەت هەیە. لە ژیان و پەیوەندیی سیاســـی و ئابووری و کۆمەڵایەتیدا، سەرمایەی کۆمەڵایەتی کە متمانە بەشـــێکی گرنگە لێی، پێویستە. ئەم متمانەیە لەسەر ئاستی مایکرۆ و ماکرۆیشدا زەخیرەی پێشکەوتن و گەشەکردن و بنیاتنانی کۆمەڵگایەکی خۆشـــگوزەرانە. متمانـــەی نێوان تاکەکان و نێـــوان تاکـــەکان و دەزگاکان و نێوان خـــودی دەزگاکانی دەوڵەت کاریگەرترین سەرمایەی کۆمەڵایەتی پێک دەهێنن. حوکمڕانەکانی ئەمڕۆی عێراق لەبری ئەوەی پشت بە هێزی گەل ببەسن و بگەڕێنەوە بۆ گەل، پشـــتیان بە دوو هێزی تر بەستووە؛ واتە هێزی پـــارە و چەک. کەم حوکمڕانی دەسڕۆیشـــتوو هەیە لە عێراقدا خاوەن بانکی تایبەتی خۆی نەبێت و هەموو حیزبەکانیش خاوەن میلیشـــیای خۆیانن. بانک پارەی دزراویان بۆ سپی دەکاتەوە و ڕەوانەی دەرەوەی دەکەن و پارەی میلیشیا و چەکدارەکانی پێ دەدەن و میلیشیاکانیش بانک و دەسەڵاتیان دەپارێزن. بۆیە جێگەی سەرســـوڕمان نییە کـــە متمانەی خەڵک بە حکوومەت و حیزبەکان و پرۆسەی سیاسی لەوپەڕی نزمیدایە و رێژەی بەشداریکردنی دەنگدەرانی عێراقی لە هەڵبژاردنەکاندا لەوپەڕی کەمیدایە. ئەوەی لەو دوو ڕۆژەدا و پێشـــتریش لە بەغدا و شارەکانی تر ڕووی داوە ئەنجامی شکســـتی کەڵەکەبووی چەندین ســـاڵەی حوکمڕانی و بێئومێدکەوتنی
هاوڵاتیانی ئاساییە بەرامبەر ئەدا و بەڕێوەبردنی دەوڵەت