مرداركردنەوەی دیموكراسی و بەلوبنان كردنی ئێراق

مەشخەڵ كەوڵۆسی

ڕەنگە لەسەرەتای پرۆسەی ڕزگاری ئێراقەوە، بەندە یەكێك بووبم لەو دەنگە تاك و تەنهایانەی كە پێمان وابوو، دیموكراسی وەك پرۆسە و وەك فەرهەنگ و وەك سیاسەتیش بۆ كۆمەڵگەی ئێراق ناگونجێت و هیچ دەرچەیەكی سەركەوتنی نیە. دروست وەك چۆن تۆوێك لەژینگەیەك ناڕوێت كە ئاوو هەواكەی یاریدەدەرنەبێت.
ئەو دەم مۆری ڕەشبینی لەهەر نوسەر وچاودێرێك دەدرا كەبەم تەرزە بینوسیایە. بەڵام لەگەڵ تێپەڕینی كات و، شكستە یەك لەدوای یەكەكانی دیموكراسی و بڵاوبوونەوەی گەندەڵی بەڕێژەیەكی یەكجار زۆر لەهەموو كون وقوژبنەكانی ئێراقدا، ئیدی دەركەوت دیموكراسی ئەو تۆوەیە كە لەئێراقدا ناڕوێت و، خۆ سەرقاڵكردن بەم پرسەوە، لەڕاستیدا كات كوشتنە.
دوایەمین شكستی دیموكراسی كە دەبێتە بەڵگەیەكی تر لەسەر ئەوەی گوتمان، پەكخستنی ئەنجامەكانی هەڵبژاردنە. ئەمجارەیان لەكاتی دەركەوتنی ئەنجامەكانی هەڵبژاردنەكەوە دیاربوو كە بەكردەوەكردنی ئەو ئەنجامانە و ڕەنگدانەوەی لەژیانی سیاسی ئێراق، ئەستەمەو نایەتە دی.
هەربۆیە، پرۆسەكە كەوتە بەردەم زنجیرەیەك كۆت و بەندی سیاسی و ئەمنی و ئابووری، بەجۆرێك، پرۆسەكە خاڵی خاڵی كرایەوە لەهەموو ماناكانی. جەرگ و دڵی دیموكراسییان دەرهێنا و، قەباغە بەتاڵەكەی مایەوە كە نە سك تێردەكات و نە گیرفانێك پڕ دەكات.
ئەوەی كە ئیستا دەگوزەرێت، لەناوبردنی ئەو قەباغە بەتاڵەیە كە لەمێژە جەرگ ودڵەكەی دەرهێنراوە، ئیستا قۆناغی مرداركردنەوەی دیموكراسییە. چونكە ئەوەی ناونراوە “سێ یەكی پەكخەر – الپلپ المعگل” هیچ مانا و بەها و جێگایەك تەنانەت بۆ ناشتنی تەرمەكەی دیموكراسی ناهێڵێتەوە.
سێیەكی پەكخەر، ناشرینترین دەستەواژەیە لەناو ئەدەبیات و پرۆسەی سیاسی ئێراقدا دەماودەمی پێدەكرێت. هەروەها لەنێو كۆی كایەكەشدا، دەبێتە دوا فیشەكی سەردڵی دیموكراسی و بۆ هەتا هەتایە ئەو پرۆسەیە لەناودەبات.
ئەگەر سێیەكی پەكخەر بتوانێت پرۆسەكە بەلاڕێدا بەرێت، ئەوا درگای بەلوبنان كردنی ئێراق دەكەوێتە سەرپشت و، ئیدی بۆ هەتاهەتایە، شتێك نامێنێت بەناوی ژیانی سیاسی و مەدەنی، ئەگەرچی لەبنەڕەتەوە ئەو دوو چەمكە لاوازترین ئامادەگییان هەبووە.
لێرەدا ئەوەی پێویستە ئاماژەی پێ بدرێت، ئەوەیە كە مادەم دیموكراسی و ئەنجامەكانی دەنگدان ببنە بارمتەی سێیەكی پەكخەر، ئیتر بۆچی دەنگدان بكرێت؟ بۆچی ملیۆنان دۆلار لەبودجەی وڵات خەرج بكرێت بۆ ئەنجامدانی پرۆسەیەك، كە هیچ ئاسەوارێكی كردەیی دروست نەكات؟ بۆچی هاووڵاتییان سەرقاڵ بكرێن و ماندوو بكرێن لە گاڵتەجاڕی دەنگداندا؟.
كاتێ سێیەكی پەكخەر دەبێتە لەمپەری كردەیی لەبەردەم ئاڵوگۆڕی سیاسیدا، ئیتر پاشەكشەی كایەكانی تر، بەتەواوی دەستپێدەكات. حیزبەكان لەڕكابەریكردن و پێشبڕكێ دەوەستن و بێمنەت دەبن لەدەنگی خەڵك. سندوقەكانی دەنگدان مانایەكیان نامێنێت. ئەوكاتە هەموو جۆرە مونافەسەیەك بۆ كاری باشتر دەوەستێت و، سێیەكی پەكخەر هەموو كایەكانی تری بەڕێوەبردن لە وڵاتدا دەوەستێنێت.
تاچەندە سێیەكی پەكخەر لەپەرلەمان كاراتر بێت، بەو ئەندازەیە درگای بەلوبنانكردنی ئێراق دەكرێتەوە. هەموو ئێراق دەبێتە بارمتەی بەرژەوەندی و مەزاجی چەند گروپێكی كەمی وەلائی و حەشدی شەعبی.
ئەوانەی هانی بەردەوام بوونی سێیەكی پەكخەر دەدەن، ڕێگەنادەن ئەنجامەكانی دەنگدان لەژیانی سیاسیدا ڕەنگ بدەنەوە، ئەوانە پەتێكیان كردۆتە ملی دیموكراسی و خەریكن مرداری دەكەنەوە. ڕەنگە مەرامە سیاسییەكانی خۆیان، بەرژەوەندییە ئابووری و هەواڵگرییەكانیان ببەنەوە و مسۆگەریان بكەن، بەڵام بۆ هەتاهەتایە دیموكراسی دەدۆڕێت و ئێراق نوقمی ناو گێژاوێك دەكەن كە دەرهاتنەوەی زۆر ئەستەم دەبێت!.