كتێب بۆ مناڵەكەت بخوێننەوە،لایلایەی بۆ مەكەن بۆ ئەوەی بخەوێ!
شاخەوان‌عەلی‌حەمەدمامۆكی
(مارك تواین) وتەیەكی جوان و پڕ بەهاداری هەیە، دەڵێت:(ئەو كەسەی ناخوێنێتەوە هیچی زیاتر نییە لەو كەسەی خوێندەواری نییە). خوێندنەوە خۆراكی گەشەسەندنی كەلكەلەو بیر و مێشكی مرۆڤە، ئەگەر جەستە پێویستی بە خۆراكی ماددی بێت، ئەوە بێگومان ئەقڵ و ژیری، پێویستی بەخۆراكی مەعنەوییە. خوێندنەوە دەرگایەكی واڵاو كراوەیەزانست و زانیاری مەردوم زیاد دەكات، دەلاقەیەكە بۆ جوانبینی بەڕووی جیهانی دەوروبەردا،ئەوەش لەوەدا سەرچاوە دەگرێ كە تێڕامان و دیدگاو ئاسۆی بیردانی بەخوێندنەوە فراوان بكات. خۆشترین شت لای منداڵ خوێندنەوەی چیڕۆك و بەسەرهاتی گیانلەبەرانە لەبەرگ و پێستی ژیانی مرۆڤ، ئەگەر دەتەوێ دڵ و دەروونی مناڵەكەت چاك و باش و تەندروستبێ، بەزمانێكی هێمن و لەسەرخۆ بانگی لای خۆتی بكەو لەتەنیشت خۆتەوە داینێ و چیڕۆكی خۆش خۆشی بۆبگێڕەوە.
هەر كاتێك دایك و باوك خوو و خدەیان بەخوێندنەوە گرت، تامەزرۆی خوێندنەوە بوون، ئەودیمەنە سەرنجی منداڵ بەلای خۆیان بەكێش دەكەن كە ئەویش حەزو ئارەزووی بۆ خوێندنەوەی هەبێ و وەكو شتەكانی دیكە لاساییان بكاتەوە، بەتایبەت ئەو دەمانەی بەخولیاو پەرۆشەوە ڕوو دەمی خۆیان دەكەنە دایك و باوكیان و داوای خوێندنەوەیان لێ دەكەن، بۆیە گرنگترین شت ئەوەیە دایك و باوك بزانن چ جۆرە كتێبێك بۆخوێندنەوە هەڵبژێرن؟ چ جۆرە چیڕۆكێكی كاریگەریان بۆبخوێننەوە؟ چونكە مەرج نیە هەموو كتێبێك شیاوی خوێندنەوە بێت، نەخاسمە ئەو كتێبانەی لە ڕێچكەی پەروەردەو پێگەیاندن دەردەچن و دەبنە سەرەتاو بنەمایەك بۆ سەرهەڵدانی رق و كینە و دروستبوونی كەسایەتی شەڕانگێز.
ئەگەر باس لەمێژووی خوێندنەوەی چیڕۆكی منداڵان بكەین، دەبینین كاتێ دایك نەیتوانیوە ڕۆڵەكەی بەلایلایە لە گریان و فیغان كڕو كپ و هێور بكاتەوە، ئەوە دەستی بۆ كتێبێك بردوە بۆی خوێندۆتەوە.. یان ئەوەتا بەخەیاڵی خۆی چیڕۆكێكی خەیاڵ ئامێزی لەمێشكی خۆی بۆ داتاشیوەو دەستی كردووە بەگێڕانەوەی چیڕۆكێكی خۆش. یاخود چیڕۆكێكی جوان و سەرنڕاكێشی لێرەو لەوێ بیستوە، هاتووە
وەك كەرەستەیەك بۆ دڵنەوایی و ئارامكردنەوەی مناڵەكەی، دەستی بەگێڕانەوە كردووە. توێژەرانی بواری منداڵان جەخت لەوە دەكەنەوە: چیڕۆك خوێندنەوە رەنگە لەسەدان ساڵەوە سەری هەڵدابێ و كاریگەری ئەو حاڵەتە بەجۆرێ ڕەنگی داوەتەوە كە دواجار ببێتە كۆڵەگەیەكی بایەخدار بۆ پرۆسەی پەروەردەو فێركردن و ئەو هەنگاوە ببێتە دەروازەیەك بۆ كۆكردنەوەی منداڵان لەشوێنێكی
دیاریكراو كە دواتر ئەو شوێنە ناونرا قوتابخانە. لەڕووی زانستیشەوە ئەوە سەلمێندراوە، خوێندنەوەی كتێب بۆ منداڵ كۆمەڵێك سوودو كەڵكی هەیە، لەو سوودانە: *خوێندنەوە هۆكارێكە بۆبەهێزكردنی بیرەوەری منداڵ.
*خوێندنەوە هۆكارێكە بۆ بەهێزكردنی زمانەوانی بۆئەوەی كەسێكی زمان تەڕو پاراوی لێ دەرچێ.
*خوێندنەوە پەرە بەهەستی داهێنان لای منداڵ بڕسكێنێ، چونكە خوێندنەوە ڕاهێنانی ئەقڵەو هۆكارێكە بۆ كەمكردنەوەی دوو دڵی و ڕاڕایی، تەنانەت كەشێكی هێدی و ئارامی بۆ دەڕەخسێنێ و
بەبێ بەرامبەر خۆشیەكی بێ سنووری پێ دەدات.
هەر بۆیە توێژینەوەكان تیشك دەخەنە سەر ئەوەی هەر منداڵێك بە بچووكی بخوێنێتەوە، خۆشەویستی خوێندنەوەی لەلا دەچەسپێ و كاتێك تەمەنی بۆسەرەوە هەڵدەكشێ، دەبێتە خاوەن هۆشیاریەكی باش و مەعریفیەكی چالاك، چونكەگەشە بەخەیاڵ و ئەندێشەی دەدات كە ئەگەرەكانی بەرەو پێش چوونی بۆ ژینگەو دەوروبەرو كۆمەڵگا زیاد بكات.
خوێندنەوە دژە ژەهرە لە بابەتە زیانبەخشەكان دەیپارێزێ و دەتوانێ بەراوردی خۆی بەشتەكانی تر بكات، ئەو شتانەی خزمەت بەمرۆڤایەتی ناگەیەنن و هۆكارن بۆ داڕوخانی كۆمەڵگا .
+دەشێ كتێبێك بخوێنینەوە، دواتر بەكەم پارەیەك بیفرۆشین و كەم پارەیەكی بخەینە سەر تا كتێبێكی دیكەو جیاوازی پێ بكرین.
+دەشێ پارەی خواردنەوەی شەبەتێكی كۆكتێل كە بەچەند فڕێك دەیخۆینەوەو تەواو دەبێت، هەر بەو پارەیە كتێبێكی جوان و دانسقەی منداڵانی پێ بكڕین.
+دەشێ لەناوەندەكانی خوێندن بۆ هاندانی قوتابی، چیڕۆكی منداڵان لەهەموو بابەتەكانی خوێندن جێگەیەكی بۆ بكەینەوە تاوەكو خوێندنەوەیان لەلا پیرۆز بكەین .
+دەشێ دەرهەق بەهەر كارێكی باش و چاكە، كتێبی منداڵان بكەینە دیاری بۆ ڕۆڵەكانمان. +دەشێ پەڕتوكێك چارەنووسی مناڵێك بگۆڕێ.
وەلێ دەبێ بزانین كامە كتێب هەڵبژێرین كە لەگەڵ تەمەنەكەیان بگونجێ و هاوتەریب بێت.
دوا قسەیش ئەوەیە ئەگەر بمانەوێ منداڵەكانمان بەئاگابن، ئەوە بەئاگاهێنانی ویژدان و ئەقڵ لە خەوێكی قووڵ باشترە، كەواتە چیڕۆكێكی بۆ بخوێننەوە كە بتوانی لەخەوی غەفڵەت بەخەبەری بێنێ،
(مارك تواین) وتەیەكی جوان و پڕ بەهاداری هەیە، دەڵێت:(ئەو كەسەی ناخوێنێتەوە هیچی زیاتر نییە لەو كەسەی خوێندەواری نییە). خوێندنەوە خۆراكی گەشەسەندنی كەلكەلەو بیر و مێشكی مرۆڤە، ئەگەر جەستە پێویستی بە خۆراكی ماددی بێت، ئەوە بێگومان ئەقڵ و ژیری، پێویستی بەخۆراكی مەعنەوییە. خوێندنەوە دەرگایەكی واڵاو كراوەیەزانست و زانیاری مەردوم زیاد دەكات، دەلاقەیەكە بۆ جوانبینی بەڕووی جیهانی دەوروبەردا،ئەوەش لەوەدا سەرچاوە دەگرێ كە تێڕامان و دیدگاو ئاسۆی بیردانی بەخوێندنەوە فراوان بكات. خۆشترین شت لای منداڵ خوێندنەوەی چیڕۆك و بەسەرهاتی گیانلەبەرانە لەبەرگ و پێستی ژیانی مرۆڤ، ئەگەر دەتەوێ دڵ و دەروونی مناڵەكەت چاك و باش و تەندروستبێ، بەزمانێكی هێمن و لەسەرخۆ بانگی لای خۆتی بكەو لەتەنیشت خۆتەوە داینێ و چیڕۆكی خۆش خۆشی بۆبگێڕەوە.
هەر كاتێك دایك و باوك خوو و خدەیان بەخوێندنەوە گرت، تامەزرۆی خوێندنەوە بوون، ئەودیمەنە سەرنجی منداڵ بەلای خۆیان بەكێش دەكەن كە ئەویش حەزو ئارەزووی بۆ خوێندنەوەی هەبێ و وەكو شتەكانی دیكە لاساییان بكاتەوە، بەتایبەت ئەو دەمانەی بەخولیاو پەرۆشەوە ڕوو دەمی خۆیان دەكەنە دایك و باوكیان و داوای خوێندنەوەیان لێ دەكەن، بۆیە گرنگترین شت ئەوەیە دایك و باوك بزانن چ جۆرە كتێبێك بۆخوێندنەوە هەڵبژێرن؟ چ جۆرە چیڕۆكێكی كاریگەریان بۆبخوێننەوە؟ چونكە مەرج نیە هەموو كتێبێك شیاوی خوێندنەوە بێت، نەخاسمە ئەو كتێبانەی لە ڕێچكەی پەروەردەو پێگەیاندن دەردەچن و دەبنە سەرەتاو بنەمایەك بۆ سەرهەڵدانی رق و كینە و دروستبوونی كەسایەتی شەڕانگێز.
ئەگەر باس لەمێژووی خوێندنەوەی چیڕۆكی منداڵان بكەین، دەبینین كاتێ دایك نەیتوانیوە ڕۆڵەكەی بەلایلایە لە گریان و فیغان كڕو كپ و هێور بكاتەوە، ئەوە دەستی بۆ كتێبێك بردوە بۆی خوێندۆتەوە.. یان ئەوەتا بەخەیاڵی خۆی چیڕۆكێكی خەیاڵ ئامێزی لەمێشكی خۆی بۆ داتاشیوەو دەستی كردووە بەگێڕانەوەی چیڕۆكێكی خۆش. یاخود چیڕۆكێكی جوان و سەرنڕاكێشی لێرەو لەوێ بیستوە، هاتووە
وەك كەرەستەیەك بۆ دڵنەوایی و ئارامكردنەوەی مناڵەكەی، دەستی بەگێڕانەوە كردووە. توێژەرانی بواری منداڵان جەخت لەوە دەكەنەوە: چیڕۆك خوێندنەوە رەنگە لەسەدان ساڵەوە سەری هەڵدابێ و كاریگەری ئەو حاڵەتە بەجۆرێ ڕەنگی داوەتەوە كە دواجار ببێتە كۆڵەگەیەكی بایەخدار بۆ پرۆسەی پەروەردەو فێركردن و ئەو هەنگاوە ببێتە دەروازەیەك بۆ كۆكردنەوەی منداڵان لەشوێنێكی
دیاریكراو كە دواتر ئەو شوێنە ناونرا قوتابخانە. لەڕووی زانستیشەوە ئەوە سەلمێندراوە، خوێندنەوەی كتێب بۆ منداڵ كۆمەڵێك سوودو كەڵكی هەیە، لەو سوودانە: *خوێندنەوە هۆكارێكە بۆبەهێزكردنی بیرەوەری منداڵ.
*خوێندنەوە هۆكارێكە بۆ بەهێزكردنی زمانەوانی بۆئەوەی كەسێكی زمان تەڕو پاراوی لێ دەرچێ.
*خوێندنەوە پەرە بەهەستی داهێنان لای منداڵ بڕسكێنێ، چونكە خوێندنەوە ڕاهێنانی ئەقڵەو هۆكارێكە بۆ كەمكردنەوەی دوو دڵی و ڕاڕایی، تەنانەت كەشێكی هێدی و ئارامی بۆ دەڕەخسێنێ و
بەبێ بەرامبەر خۆشیەكی بێ سنووری پێ دەدات.
هەر بۆیە توێژینەوەكان تیشك دەخەنە سەر ئەوەی هەر منداڵێك بە بچووكی بخوێنێتەوە، خۆشەویستی خوێندنەوەی لەلا دەچەسپێ و كاتێك تەمەنی بۆسەرەوە هەڵدەكشێ، دەبێتە خاوەن هۆشیاریەكی باش و مەعریفیەكی چالاك، چونكەگەشە بەخەیاڵ و ئەندێشەی دەدات كە ئەگەرەكانی بەرەو پێش چوونی بۆ ژینگەو دەوروبەرو كۆمەڵگا زیاد بكات.
خوێندنەوە دژە ژەهرە لە بابەتە زیانبەخشەكان دەیپارێزێ و دەتوانێ بەراوردی خۆی بەشتەكانی تر بكات، ئەو شتانەی خزمەت بەمرۆڤایەتی ناگەیەنن و هۆكارن بۆ داڕوخانی كۆمەڵگا .
+دەشێ كتێبێك بخوێنینەوە، دواتر بەكەم پارەیەك بیفرۆشین و كەم پارەیەكی بخەینە سەر تا كتێبێكی دیكەو جیاوازی پێ بكرین.
+دەشێ پارەی خواردنەوەی شەبەتێكی كۆكتێل كە بەچەند فڕێك دەیخۆینەوەو تەواو دەبێت، هەر بەو پارەیە كتێبێكی جوان و دانسقەی منداڵانی پێ بكڕین.
+دەشێ لەناوەندەكانی خوێندن بۆ هاندانی قوتابی، چیڕۆكی منداڵان لەهەموو بابەتەكانی خوێندن جێگەیەكی بۆ بكەینەوە تاوەكو خوێندنەوەیان لەلا پیرۆز بكەین .
+دەشێ دەرهەق بەهەر كارێكی باش و چاكە، كتێبی منداڵان بكەینە دیاری بۆ ڕۆڵەكانمان. +دەشێ پەڕتوكێك چارەنووسی مناڵێك بگۆڕێ.
وەلێ دەبێ بزانین كامە كتێب هەڵبژێرین كە لەگەڵ تەمەنەكەیان بگونجێ و هاوتەریب بێت.
دوا قسەیش ئەوەیە ئەگەر بمانەوێ منداڵەكانمان بەئاگابن، ئەوە بەئاگاهێنانی ویژدان و ئەقڵ لە خەوێكی قووڵ باشترە، كەواتە چیڕۆكێكی بۆ بخوێننەوە كە بتوانی لەخەوی غەفڵەت بەخەبەری بێنێ،
سەرپەرشتیاری هاوڕێی ڕەخنەگر ۲۰۲۱/ شارۆچكەی تەق تەق
نەك بەچیڕۆكێك بیبەیتە قوڵایی خەوەوە