وتاری کردنەوەی دووەمین فیستیڤاڵی ڕامان

ئازاد عەبدولواحید

خوشک و برایانی بەڕێز.. ئامادەبووانی خۆشەویست. میوانانی هێژا و قەدرگران.

* بۆ ئامادەبوون و ئەرک کێشانتان لە دووەمین فیستیڤاڵی ڕامان، بە گەرمی بەخێرهاتنی هەموو لایەکتان دەکەین، بە تایبەتیش بەخێرهاتنی ئەو خوشک و برایانەمان کە لە ئەوروپا و کازاخستان و ئەرمینیا و بەغدا و تاران و بەحرەین و پارچەکانی دیکەی کوردستان و شارەکانی دەرەوەی هەولێرەوە هاتوون، بە دەنگەوە هاتن و ئامادەبوونتان لەو فیستیڤاڵەدا زۆر خۆشحاڵی کردین، بە هاتنتان ڕەونەق و گوڕوتینێکی زیاتر بە فیستیڤاڵەکە دەبەخشن، کە هەوڵێکی خاکەڕا و بەشداربوونێکی بچکۆلانەیە لە جووڵاندنی دۆخی ئەمڕۆی ئەدەبی و فیکری و کولتووری میللەتەکەمان، بێگومان ئەوەش بێ کاریگەری نابێت و لە ئاییندەدا جێ پەنجەی خۆی دادەنێ.
* پار لە یەکەمین فیستیڤاڵی (ڕامان)دا، لەسەر تەوەرێکی گرنگ وەستاین کە (کورد و سیاسەتی کولتووری) بوو، کۆمەڵێک ئەکادیمی و پسپۆڕ و شارەزا، خاوەن ئەزموون و تاقیمانە لەو بابەتە دوان و گفتوگۆیان لەبارەوە کرد، ئەمڕۆ ئەو بابەتانە لە دووتوێی کتێبێکدا لە چاپ دراون. ئەم ساڵیش لە دووەمین فیستیڤاڵی (ڕامان)دا، بابەتێکی زیندووی دیکەمان هەڵبژاردووە کە ئەویش (کولتوور و ئەدەبیات. ئێستا و ئاییندە)یە، لە هەڵبژاردنی ئەم بابەتە گرنگەدا مەبەستمانە بزانین ئێستای کولتوور و ئەدەبیاتی ئێمە لە کوێی ئەو شۆڕشی تەکنۆلۆژیایەدایە کە لەناویدا دەژین و ڕۆژانە بەکاریان دەهێنین، یان چۆن بۆ ئاییندە ڕووبەڕووی هێرشەکانی ئەو تەکنۆلۆژیایە ببینەوە، بە تایبەتی ئەگەر خۆمان بۆ ئەو هێرشە ئامادە نەکەین، ئەوە (ناسنامە)ی نەتەوەیی ئەدەبیات و کولتوور و داهێنانمان تووشی مەترسیی سڕینەوە دێ، بۆیە لەمڕۆکەدا دەبێ بپرسین: تا چ ڕادەیەک توانیومانە سوود لەو تەکنۆلۆژیایەی سەردەم وەربگرین، یان چەند زیانی بە تاکەکانی کوردەواری گەیاندووە؟ کە من لەلای خۆمەوە پێموایە بەهۆی سۆشیال میدیاوە خەریکە زۆر لە بەها و ڕەوشتە جوانەکانی کوردەواری لە دەست دەدەین و خەریکە وردە وردە ون دەبن. ئەو تەکنۆلۆژیایەی دەبوو ئێمەی کورد زۆر سوودی لێ وەربگرین، بە داخەوە ئەمڕۆکە زۆر بە زەقی بووەتە مایەی بەرهەمهێنانی ڕق و کینە و زمانێکی زبر و خەریکە زۆر دیاردەی دزێو و کرێت و پووچ بەدەر دەکەون، بۆیە پێویستە کورد لە هەموو کاتێک زیاتر خۆی بۆ ئەو دۆخە گورج بکاتەوە و بچێتە ناو جووڵانەوە و شۆڕشێکەوە کە بتوانێ لەو ڕێگەیەوە، بەشێوەیەکی ڕیشەیی چاو بەو چەمک و بۆچوونانەی خۆیدا بگێڕێتەوە کە لە ڕابوردووەوە پێی گەییوە، ئەوەش تەنیا هۆیەکە کە دەتوانێ بە ئامانجەکانمان بگەیەنێ، چونکە ناکرێ لەسەر داروپەردووی کۆنێکی سواو و بێکەڵک، ژیانێکی نوێ بنیاد بنێین و سیستمێکی ڕۆشنبیریی نوێ دابهێنین، یان بەناوی پەرەپێدانی ئەم میراتەی بۆمان ماوەتەوە درێژەی پێ بدەین، ئەگەر وامان کرد، ئەوە تا ماوین هەر لە شوێنی خۆمان پێکوڵە – موراوەحە دەکەین.
* بۆ ئەوەی لەو قۆناغەی ئێستاماندا بە باشی لە بارودۆخی خۆمان تێبگەین، دەبێ زۆر بە باشی لە بارودۆخی ڕۆشنبیریی خۆمان تێبگەین، هەر لێرەوە تێدەگەین میللەتی ئێمە حەزی لە دەستاوێژەکانی سەردەم و گۆڕانکارییە، بەڵام ئەو حەزە نەبووەتە تەکاندان و کردەیەکی شۆڕشگێڕانە تا لە هەموو بوارەکانی ژیاندا، لە توێکڵی نوێبوونەوەوە بچێتە سەر جەوهەری نوێبوونەوە، لێرەشەوە دەبێ بزانین تەکنۆلۆژیا چ کاریگەرییەکی بەسەر هزر و فەلسەفە و کولتوور و زمان و ئەدەبیاتدا هێناوە کە بەبێ حەز و خواست و ویستی ئێمە هاتووەتە ناو هەموو کونوقوژبنەکانی ژیانمانەوە، دواتر دەتوانین بچینە سەر ئاییندەی ئەو وەرچەرخان و قەڵەمباز و شۆڕشە تەکنیکییەی خەریکە بە تەواوی ژیانمان داگیر دەکات، لەلایەکی دی خەریکە کولتوور و ئەدەبیاتی بەهێز، بەسەر کولتوور و ئەدەبیاتی لاوازدا زاڵ دەبێ و پەراوێزی دەخا، بۆیە دەبێ هەرچی زووترە ڕووبەڕووی ئەو هەڕەشە و مەترسییانە ببینەوە و خۆمان لە ئاسەوارە نەرێنییەکانی بپارێزین، لە کاتێکدا ئەو ئەرکە زۆر قورس بووە، چونکە ئادەمزاد لەو سەردەمەدا ناتوانێ لەم ڕووەوە هیچ هەنگاوێک بنێ، بە تایبەتی ئەگەر لە یەک کاتدا بیەوێ سەر بە ڕابوردوو و لە هەمان کاتدا سەر بە ئاییندە بێ.
* ئێمە لە ڕابواردوودا بێجگە لە شیعر شتێکی ترمان نەبووە، ئەمڕۆ کە لە بوارەکانی دیکەی فیکر و ئەدەبیات و ڕەخنە کەوتووینەتە پێڕەوکە کردن، دەبێ پێش هەر شتێک هەوڵ بدەین خۆمان لەژێر کاریگەری کولتوور و ئەدەبیاتی میللەتانی دەوروبەر و دنیا دەربهێنین، خۆمان لە پاشکۆبوونی کولتووریی گەلانی سەردەستە ڕزگار بکەین، ئەوەندە لەژێر سێبەری ئەو تەوژمە ئەدەبی و فیکرییانەدا نەبین خۆمان لەبیر بچێتەوە، دواتر دەبێ لەژێر کاریگەریی دەسکەوتە بەدیهاتووەکانی ڕابوردووی خۆشمان بێینەدەر، تا بەرگەی ئێستایەکی گۆڕاوی زیندوو بگرین کە ڕۆژانە، تەنانەت لە هەموو ئانوساتێکدا بەر لێدانی پێشکەوتنە گەورەکانی سەردەم دەکەوین و لە سایەی ئەو شۆڕش و پێشکەوتنەوە زۆر بە خێرایی گۆڕانکاری بەرپا دەبێ و چەمک و بەها و بنەماکان دەگۆڕێن، کە هەر ئەو شۆڕشەیە زیهنیەتی کۆن دەگۆڕێ و ملکەچی هیچ کۆن و لاسایی کردنەوەیەک نابێ، زیهنییەتی نوێ، جیهانبینی نوێ، خەیاڵی نوێ، سیستمی دەربڕینی نوێ لەگەڵ خۆی دەهێنێ و بەسەر هەموو چەمكە باوەكاندا باز دەدا، تەنانەت پێوەر و بنەمای جوانیلۆژی – ئیستێتیكی نوێ دەخوڵقێنێ، بۆیە پێویستە كولتوور و ئەدەبیات و زمان پاڵپشتی لە هەڵوێستێكی شارستانی و سەردەمیانە بكەن و بۆ پێشهاتەكانی ئاییندە ساز و ئامادەبن، چونکە هیچ كولتوور و ئەدەبیاتێك گەشە ناكات و پێشناكەوێ، ئەگەر لەناو فەزایەكی سازگاری ئازادانەدا نەڕسكێ و پێنەگا، كە هەر ئەمەش یارمەتیدەرێکە بۆ ئەوەی نەریتە باوەكانی پێش خۆی تێك بشكێنێ.
* وڵاتانی پێشکەوتووی دنیا زۆر لە مێژە دەستکەوت و پێشکەوتنەکانی تەكنۆلۆژیا، بێ ئیزن لە دەرگا و پەنجەرەکانەوە خزاونەتە نێو دیدگا و جیهانبینی نووسەران و شاعیرانیان، بۆیە ڕۆژگارێک شیعری ئەلكترۆنی و ئەندازەیی، دەمێکی دی شیعری وێنەیی و كلۆرۆفیلی و كۆنكرێتییان دەنووسی، بە داخەوە دەیڵێم ئێمە لەجیاتی ئەو جۆرە شیعر و نووسینانە تاقی بکەینەوە، زۆر بە خراپی كەڵكمان لەو تەكنۆلۆژیایە وەرگرتووە و خەریكە ڕۆژ دوای ڕۆژ جوانییەكانی ژیانمان لێ كاڵ دەكاتەوە. كە دەڵێین پێویستە هاوشانی ئەو پێشکەوتنە زانستی و تەکنۆلۆژییەی لەو سەردەمەدا بەدی هاتووە بنەما ئەدەبی و كولتوورییەكانمان بگۆڕین، ئەوە بەو مانایە نییە كە ئەدەبێكی سادە و ساكار بەرهەم بهێنین و داهێنان و خوڵقاندن و جوانییەكانی ئەدەبیات بەلاوە بنێین کە هەر ئەوەش وای لە کەسێکی وەک ئالان دۆنۆ کردووە بە سەردەمی پڕوپووچی (عصر التفاهة) ناوزەدی بکا، چونکە ئەو لە یەکێک لە خاڵەکانی پێی گەییوە دیویەتی چۆن چۆنی بەهۆی تەكنۆلۆژیا و ئامێر و ئامرازەكانی بەردەستیان كەوتوونەتە فووتێکردن و گەورەكردنی قەبارەی زۆر لە نووسەر و شاعیران، کە زۆربەی جار ئەوانە دوورن لە داهێنان و قەت شایانی ئەو گەورەکردنە نین.
* بەڕێزان: شۆڕش لە نووسیندا تەنیا یەك مانای هەیە كە ئەویش گۆڕینی واقیعە، گۆڕینی واقیع بە ئیلهام وەرگرتن لە ڕابوردوو و سەردولکە و گۆرانی گوتن بەسەریدا نایەتە دی، بەڵكوو ئەو گۆڕانە لە ئێستا و ئاییندەدا، بەهۆی گۆڕینی ڕیشەیی ئەو پێوەندییە كۆمەڵایەتی و ئابووری و ڕۆشنبیرییەوە دێتە دی كە بۆمان ماوەتەوە، ڕۆڵی ئەدەبیات تەنیا زمان پاراوی و ڕەوانیی زمانی نووسین نییە، ئەوەندەی جووڵاندنی بیروهزری مرۆڤ و تاکەکانی كۆمەڵگەیە، چونکە تاكی كوردەواری لەناو بازنەیەكی داخراوی بۆشدا دەژی و دەخولێتەوە، ناتوانێ تێكەڵاوی بنیادی كۆمەڵگەیەكی جووڵاو بێ و ببێتە بەشێك لە جووڵانەوەكەی، بۆیە ژیانی ئێستای لە ڕابوردووی دەچێ، بە هیچ شێوەیەکیش پەرۆشی ئاییندە و نوێبوونەوە و خوڵقاندنی جیهانبینییەكی نوێ و سیستمێكی نوێی ژیانی خۆی نییە. ئەوەندەی بە گوێزانەوەی ڕابوردووەوە خەریكە و تابوونی ڕابوردووی بەسەر شانەوەیە، ئەوەندە بەتەنگ ئاییندەی خۆیەوە نییە، هەر بۆیە تا ئێمە لەناو زەمەنی ڕۆشنبیریی ڕابوردوودا بژین كە بەشی زۆری ڕۆشنبیرییەكەی مردووە و بووەتە خۆڵەمێش، ئێمە نەک ناتوانین نوێ ببینەوە، بگرە دەكەوینە دەرەوەی مێژووشەوە.
* خوشکان. برایان: ڕۆشنبیریی پێش هەر شتێک بەرپرستارێتییە، چەکێکی کاریگەرە بۆ گۆڕین و بەجێهێشتنی کاریگەری بەسەر مرۆڤەکانەوە، بەڵام وەک چەکی سیاسەت و بابەتی دیکە نییە ڕاستەوخۆ ئەو جێ دەستە دابنێ، بگرە زۆر بەشێنەیی و وردە وردە کاری خۆی لەسەر ناوەوەی مرۆڤەکان دەکات، بۆیە دەرکەوتنی ئەو کاریگەرییە پێویستی بە کاتە، من لێرەدا باسی ئەو ئەدەبیاتەی نووسەران ناکەم کە چەندان لاپەڕە ڕەش دەکەنەوە و هیچیش ناڵێن، باسی ئەو ئەدەبیاتە زیندووە کاریگەر و خەللاقە دەکەم کە وەک تەور، بەستەڵەکی ناخی مرۆڤەکان دەشکێنێ. ئێمە لەناو واقیعی ڕۆشنبیریی خۆماندا دوو جۆر کولتوورمان هەیە، کولتوورێکیان مردووە و خۆڵەمێشە، کولتوورێکیشمان زیندووە و وەک پشکۆ گەشە و خەریکی نوێکردنەوەی مرۆڤ و ژیانە، ئەو کولتوورەی دەیەوێ لە لاسایی کردنەوە و خۆجوینەوە دەربچێ.
* لەو سەردەمەماندا بارودۆخی ڕۆشنبیریی باو لەناو کۆمەڵی کوردەواری، دەستەودامێن و دەستبەردار نەبوونی ئەو ڕابوردووەیە کە بۆمان ماوەتەوە، ئێمە کە پێمان وایە هێز و بڕستمان لەو ڕۆشنبیرییە لە کەڵک کەوتووەدایە، وا دەزانین تەنیا ئەو ڕۆشنبیرییە دەتوانێ بە پێوە ڕامان بگرێ و بوون و قەوارەمان بپارێزێ، بۆیە ئەو ڕۆشنبیرییەمان بەسەر داوودەزگا پەروەردەیی و کولتوورییەکاندا زاڵ کردووە، تەنانەت وا تێ دەگەین هەر نووسین و بۆچوونێک لەو ڕۆشنبیرییە نەچێت، ئەوە دەرچوون و هەڵگەڕانەوەیە لێی، کە ئەمەشیان جۆرێکە لە پیرۆزکردنی ڕابوردوو کە ئەو ڕۆشنبیرییەی بەرهەم هێناوە، چونکە نامانەوێ لە قاوغەکەی بێینە دەر، وا دەزانین هێزی کۆمەڵ لە مانەوەی ئەو ڕۆشنبیرییەدایە، بەو پێودانگە بێ نابێ بە هیچ شێوەیەک پرسیاری لە بارەوە بورووژێنین و تێپەڕاندن و ڕەتکردنەوەی نەریتە وەستاو و مەییوەکەی قەدەغە کراوە.
* لە كۆتایی قسەکانمدا هیوا دەخوازم ئەو دوو ڕۆژەی لەگەڵمان بەسەری دەبەن، سوودبەخش بن. هەر لێرەوە داوای لێبووردن دەكەین لە هەر كەموكووڕییەك ڕووی دابێ، داوای لێبوردن لەو خوشك و برایانەمان دەكەین كە ئەم جارە نەمانتوانی میواندارییان بكەین، ئەوەی لە توانایی و دەسەڵاتی سنوورداری ئێمەدایە، هەر ئەوەندەی لێ وەشایەوە، ئەگەر تەمەن دەرفەتی داینێ، ئەوە لە ساڵانی داهاتوودا، منیش نەبم، هاوڕێیەکانم ئەوانی دیکەش بەسەر بكەنەوە. جارێكی دی بەخێربێن، لێرانە شاد و سەرفراز بن.
* سەرنووسەری گۆڤاری ڕامان.