ئاری ئاغۆک
١-٣
بەشی یەكەم
پرۆگرامی پەروەردەی هونەری، دەسپێشخەریەکی تازەی وەزارەتی پەروەردەی حکوومەتی هەرێمی کوردستانە لە کابینەی نۆیەم، بە خۆشحاڵیەوە لەلایەن لێژنەیەک لە بەڕێوەبەرایەتی گشتی پڕۆگرام و چاپەمەنیەکان ئامادەو چاپکراوە بۆ ساڵی خوێندنی ٢٠٢٤_٢٠٢٥لە ناوەندەکانی خوێندن بڵاوکرایەوە، وێرای دەستخۆشی و پەیامی پیرۆزبایی بۆ ستافی ئامادەکار کە بەهەوڵ و کۆشش و ماندووبونێکی زۆر وەک قۆناغی دەستپێک لە(بازنەی یەکەم و پۆلی یەکەم ) بەچاپگەیەندراو گەیاندرایە ناوەندەکانی خوێندنی سەرجەم قوتابخانەکانی هەرێمی کوردستان، بێگومان ئەم کارو پڕۆژەیە، دەبێتە مێژوویەکی لەبیر نەکراو بۆ کابینەی نۆیەم، وەزارەتی پەروەردە، بەرێوەبەرایەتی گشتی پڕۆگرامەکان و لیژنەی دانەرو ئامادەکار کە بۆ یەکەم جار نامیلکەی (پەروەردەی هونەری) بۆ قوتابیان و کتێبی (ڕێبەری) ش بۆ مامۆستایان بەچاپ بگەیەندرێت، لێرەدا خوێندنەوەو تێبینی و ڕەخنەو پێشنیارەکانم بۆ ناوەڕۆکی ئەم نۆبەرە بەرهەمە بۆ دەرفەتێکی دیکە هەڵدەگرم، بەڵام ئەوەی مەبەستە ئاماژەی پێبکەم و شرۆڤەی بۆ بکەم بریتییە لە (بایەخدان بە ژینگەپارێزی لە پڕۆگرامی پەروەردەی هونەریدا)
کە لە ناوەرۆکی ئەم نامیلکەیەدایەو دەستنیشانی دەکەین.
پێشتر لە زنجیرە ووتارە پەروەردەییەکانم دا، لە ووتارێکی تێرو تەسەردا زۆر بە ووردی ئاماژەم بە پەیوەندی نێوان (ژینگەو هونەر، هونەرو ژینگە) داوە کە چ پەیوەندی و لێکبەستانەوەیەکی پەروەردەیی لەنێوانیان دا هەیە، لێرەدا ئەوەی مەبەستە ئاماژەی پێبکەم، ئایا لە پۆلی یەکەم دا لەم نامیلکەیە لەتەک مەبەستە پەروەردەییەکە، ئایا لەفۆڕمی رەهەندی هونەری و ڕۆشنبیری و فێربوون دا تاچەند گرنگی بە چەمکی ژینگەو ژینگەپارێزی دراوە؟ ئایا پەیامە ژینگەییەکە لەو ئاست و تێگەیشتنەی قۆناغ و تەمەنی قوتابی دایە؟
لێرەدا وەک ئەرکێکی ژینگەیی و وەک پەروەردەکارێکی ژینگەیی لەپڕۆسەی خوێندندا، شرۆڤەو شیکردنەوە بۆ لایەنی ژینگەپارێزی لەم نامیلکەیە دا دەخەینەڕوو:
*ئاماژەی پەنجەکانم
(ئاماژەی پەنجەکانم ) ناونیشانی هۆنراوەیەکە لەنووسینی(حسن سرتیب جاف ) لە لاپەڕە ٨ بەشێوەی هۆنراوە بڵاوبۆتەوەو لە لاپەڕە ٩ بە وێنە ئاماژە بەناوەڕۆکی پەنجەکاندراوە، لەدێری سێیەم ئاماژەی بە گرنگی پاکو خاوێنی و دەستشووشتن دراوە کە پێویستە قوتابی لەپۆڵدا بە ئاماژە ڕووخسەت وەربگرێ بۆ چوونە تەوالێت و دەستشۆرو دەستشووشتن، ئەمەش وەک زانیاریەکی سوودبەخشە بۆ قوتابی کە دەڵێت:
دووپەنجە، دەستشووشتنە
پاکو خاوێنی منە
لەهەمان لاپەڕەو لەهەمان هۆنراوەدا لەدێری شەشەم، ئاماژە بە پاکو خاوێنی و ڕووخسەت وەرگرتن لەمامۆستا بۆ ئەوەی ئەگەر پێویستی بە خاوێنکردنەوەی شوێن و بردنی بۆ شوێنی خۆڵ و خاشاک، ئەوا پەیامی ئاکار و ڕەوشت و پاک و خاوێنییە، کە دەڵێت:
چوار پەنجە خاوێنییە
هێمای ڕەوشت بەرزییە
لەلاپەڕە ٩ بەوێنە ئاماژە بەناوەڕۆکی ئەم هۆنراوەیەدراوە، لەیەکەم پەنجە تا پێنجەم پەنجە، بەهەمان شێوە وێنەی هۆشیاری ژینگەیی و تەندروستی ئاماژەی پێکراوە کە بریتین لە وێنەی (دەستشۆرو تەوالێت، تەنەکەی خۆڵ و خاشاک، ئاو خواردنەوە)
بێگومان ئەم وێنانەش گوزارشتە ژینگەیی و یەیامە تەندروستییەکە لە زەین و بیرکردنەوەی قوتابی دروست دەکات.
*بەیەکگەیاندنی وێنە ڕاستییەکان
بۆ دڵنیابوونەوەی قوتابی لەهۆنراوەی ئاماژەی پەنجەکانم لە لاپەڕە ١٢ وێنەی هەر پێنج پەنجە دروستکراوەو پێنج ئاماژەکانیش بە وێنە دەستنیتشانکراوە، کە ٣ وێنە پەیامی ژینگەیین ئەمەش بۆ دڵنیابوون و ناسین و فێربوونی قوتابی یە بە ژینگەی قوتابخانەو بابەتە ئاماژە پێکراوەکان.
*ناساندنی ڕەنگەکان
هەمیشە ڕەنگ بەشێک بووە لەجوانی ژینگەو ژینگەش بەشێکە لە ڕەنگ و جوانی، لەم نامیلکەیەدا کەتایبەتە بە سەرجەم بەشەکانی هونەر، لە بەشی وێنەکێشان دا لە ڕێگەی ناساندنی چەند وێنەیەکی ڕەنگدار، چوار ڕەنگ بۆ قوتابی دەستنیشان کراوەو لەهەر رەنگێکیش چوار وێنە هەیە، لەکۆی گشتی هەر ١٦ وێنە ١٣ وێنەی سروشتی ژینگەیی لەخۆ دەگرێ، بێگومان ئەمەش کاریگەری دەبێت بۆ دونیاو سروشت و بیرکردنەوەی منداڵ بەرامبەر ژینگەو دەورووبەر.
*هێڵ ڕابکێشە بۆ سێبەری دروستی ئاژەڵەکان
لە لاپەڕە ١٥ی نامیلکەی پەروەردەی هونەری دا بەناونیشانی (هێڵ ڕابکێشە بۆسێبەری دروستی ئاژەڵەکان) وێنەی ٣ ئاژەڵ دەستنیشانکراوە تاوەکو قوتابی وێنەی دروست بەیەک بگەیەنێت، بێگومان ئەم ٣ ئاژەڵەش لە سروشت و زەوی دەژین و بەشێکن لە ژینگەو ژیان و ژیانەوە.
*قوتابیی خۆشەویست هێڵ بەسەر خاڵەکاندا بکێشە
لە لاپەڕە ٢٠ و ٢١ ی ئەم نامیلکەیە لەڕێگەی گەیاندنی هێڵ و ڕەنگەوە، بە ٣گوڵی ڕەنگ جیاو ٦ وێنەی باڵندەو گیانەوەر، جگە لەلایەنە ژینگەییەکە تابڵۆیەکی ژینگەیی جوان و سەرنج ڕاکێش نیشان قوتابی و خوێنەر دەدات، بێگومان ئەمەش کاریگەری هزری ژینگەیی لای بیرکردنەوەو ژیانی ڕۆژانەی قوتابی درووست دەکات.
* هۆنراوەی ئاڵای کوردستان
لە لاپەڕە ٢٨ شیعرێکی (کازم کۆیی) لەخۆگرتوە بەناونیشانی( ئاڵای کوردستان ) لەگەڵ ئەوەی ناونیشانی ئەم هۆنراوەیە گوزارشتە لە بەرهەمێکی نەتەوەیی، کە ١٠ دێر لەخۆ دەگرێ، کە هەر دێرێکی مەبەست و مەفهومێکی هەیە، بەڵام دێری ٥ و ٦ تەواو دەچێتە قالبێکی ژینگەیی، کە هەر ووشەیەک بریتیە لە ڕوانینێکی ژینگەیی کە بریتین لە (سەوز، باخ، بێستان، سروشت، تیشکی خۆر، نەورۆز، کاوە) بێگومان ئەم ووشانە هەر یەکەو چەمکە ژینگەییەک لەخۆ دەگرێ، بەتایبەت لە تێکستی هۆنراوەدا ئیستاتیکیەکی هونەری و تەواو ژینگەیی بەدیاردەخات، بۆیە ئەم دوو دێرە هۆنراوەیە بەلێکبەستانەوەی بەو ووشانە هەمدیس تابڵۆ ژینگەییەکان نیشان دەدات کە دەڵێت :
سەوز باخ و بێستانە…..سرووشتی کوردستانە
خۆری زەردی گەشاوە…..هێمای نەورۆزو کاوە
* هۆنراوەی بۆ قوتابخانە
لە لاپەڕە ٣٢ شیعرێکی (عەتا چاوشین ) ی لەخۆگرتوە بەناونیشانی( بۆ قوتابخانە ) بێگومان ناونیشانی ئەم هۆنراوەیە گوزارشتە لە قوتابخانەو ژینگەی قوتابخانە، کە ٨ دێر لەخۆ دەگرێ، ناوەرۆکی هۆنراوەکە باس لە ژیانی قوتابی دەکات لەماڵی دووەمی ئەویش قوتابخانەیە، کە هەردێریکی گوزارشتە لە بوونی قوتابی لە ژینگەی قوتابخانە، بەڵام لە دێری دووەمدا بەشێوەیەکی گرنگ، ڕۆشنایی خراواوەتە سەر ژینگەو تەندروستی و پاکوخاوێنی قوتابی هەم لەماڵ، هەم لەقوتابخانە، کە ئەمەش دەبێتە هۆکارێک بۆ لاسایی کردنەوەی قوتابی دیکە بەشێوەیەکی گشتی کرنگی بە پاکو خاوێنی و دەستشووشتن و خۆگۆڕین بە جلوبەرگی خاوێن، هەروەها بایەخدان( بەنان خواردنی بەیانیان، بۆ ووزەو هێزو تێگەیشتن ) کە دەبێت قوتابی لەماڵەوە نان بخوات ئینجا بچێت بۆ قوتابخانە، هەموو ئەم مەبەستە جوان و سەرنجڕاکێش و ئامانجدارە لەو دێرە هۆنراوەیەدا رەنگیداوەتەوە کەدەڵێت:
دەست و دەم و چاو دەشۆم
خۆم ئەگۆڕم نان دەخۆم
* وێنەی گوڵەکە ڕەنگ بکە
لە لاپەڕە ٣٩ ی نامیلکەی پەروەردەی هونەری دا بەناونیشانی وێنەی (گوڵەکە ڕەنگ بکە ) وێنەی گوڵێک نەخشێنردراوە، هەمان وێنە گەورەتر بە شێوەی هێلکاری و رەش و سپی رەنگ نەکراو بۆ قوتابی جێهێڵدراوە بۆ ئەوەی گوڵەکە ڕەنگ بکات، ئەمەش بێگومان بایەخ دانە بەگوڵ و نەمام و ژینگەپارێزی لەدیدو هزری قوتابی کە لەگەڵ هەر رەنگکردنێک گوڵ و گوڵزارو باخ و ژینگەو ژیانی لاخۆشەویستر دەبێت.
* هۆنراوەی سەیران
هۆنراوەی سەیران ناونیشانی شیعرێکی (بڵند محمد ) ە، لەلاپەرە ٤٠ بەوێنەی دایک و کوڕو کچێکی منداڵ بە جلوبەرگی کوردی نەخشێندراوە، ناونیشان و ناوەڕۆکی ئەم هۆنراوەیە بەشێوەیەکی گشتی باس لەسەیران و سرووشت دەکات کە لە ٦ دێر پێکهاتوە، گوزارشتە ژینگەییەکان بریتین لە ( چوونە سەیران، کەیف و دیلان، بەهار و خۆشی، سرووست و بەهەشتی کوردستان، بەهاری ڕەنگین بەگوڵی رەنگ سۆر و شین، ناز و ئاوازی دەشت و گوڵزار، شایی و گۆڤەند لە زەوی پاک و جوان ) بە دەنگ و ئاوازی ژینگەیی، گوێچکە پڕ دەبێت لەهاڕمۆنیای جوان، کە لە یەکەم دێری ئەم هۆنراوەیە تا دوایین دێر سەرجەم ناو و وشەو کەرستەو ئەو بابەتە ژینگەییانەی ئاماژەم پێکردوە لەم هۆنراوەیەی خوارەوە بەدی دەکرێت:
ئەم دێ چینە سەیرانێ….پێکڤە دێ کەین دیلانێ
بەهارا مە یا خۆشە….بەهەشتە ل کوردستانێ
بەهارا مە ڕەنگینە….کولیلکا سۆر و شینە
رەنگێن گوڵا دجانن….ئەو رەوشا ڤی وارینە
چیچک هەمی بنازن….دەشت و نهال ب ئاوازن
گوڤەندا مە یا خۆشە….دەنگ و تەمبورە سازن
* بەرپرسی ژینگەو تەندروستی لەبەرێوەبەرایەتی گشتی پەروەردەی هەولێر.