كارزان گلی – هه‌ولێر
لە ئامەد، كۆنفڕاسێكی گەورە لەژێر ناوی (پرسی كورد و چۆن پاشە رۆژێك) بەڕێوەچوو، جیا لەوەی كەسایەتییە سیاسییەكانی باكووری كوردستان بەشداربوون تێیدا، لە هەرێمی كوردستانیش چەند كەسایەتیەكی سیاسی بەشداری ئەو كۆنفڕانسەیان كرد، لە نێوانیاندا سالار عوسمان، بەرپرسی راگەیاندنی پارتی دیموكراتی كوردستان.
ئەوانەی بەشداری ئەو كۆنفڕانسەیان كرد، توانیان بە بۆچوون و گوتە و گفتوگۆكانیان، كۆنفڕانس دەوڵەمەندتر بكەن و هەروەها باس لە پرسی چارەسەری كورد و چۆنییەتی بەدیهێنانی مافی كوردستان كرا لە هەر چوار پارچەی كوردستان..
رۆژنامەی “هەوڵێر”، دیمانەیەكی تایبەتی لەگەڵ (بایرام بۆزیەل) سەرۆكی حیزبی سۆسیالیستی توركیا كرد، كە یەكێك بوو لە بەشداربووانی كۆنفڕانس و لەبارەی پرسی كورد بۆچوون و لێكۆڵینەوەی تایبەت بەخۆی هەیە.
ئەمەی خوارەوە دەقی دیمانەكەیە:
_ *ئامانجی ئەو كۆنفڕانسە چی بوو، لە كاتێكدا پێشتر بۆ پرسی كورد و چارەسەركردنی، چەندین كۆنفڕانسی لەو شێوەیە ئەنجام دراوە، ئایە ئەم كۆنفڕانسە دەگاتە هیچ ئەنجامێك و كاریگەریی دەبێت لەسەر حكوومەتی توركیا تا هەنگاوی كرداری بهاوێت بۆ ئەو پرسە؟
كۆنفڕانسەكە لە سێ بەش پێكهاتبوو، لە بەشی یەكەمدا باسمان لە بارودۆخی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست كرد، هەروەها كاریگەرییەكانی لەسەر پرسی كورد و باسمان لە ئامانجی هەرسێ هێزی سوپەر لە ناوچەكە، ئەمریكا و چین و رووسیا كرد. هەروەها لە كۆنفڕانسدا، باس لە شەڕی غەززەش كرا و هەڵسەنگاندن بۆ ئەنجامەكەی كرا.
لە بەشی دووەمی كۆنفڕانسدا، باس لە ئەنجامی هەڵبژاردنی ٣١ی٣ی٢٠٢٤ كرا، كە حكوومەت چ سیاسەتێك پەیڕەو دەكات بۆ چارەسەری پرسی كورد دوای ئەو ئەنجامە.
لە بابەتی سێیەمدا، باسمان لەوە كرد، كورد دەبێت چی سیاسەت و ستراتیژییەتێكی هەبێت بۆ ئەوەی بتوانێت پرسی كورد چارەسەر بكات.
ئامانجی سەرەكی ئەو كۆنفڕانسە ئەوەبوو، بۆچوونی هەموو سیاسییەكان و ئه كتەرە گرنگەكان وەربگرین، پاشان ئەگەر پێویست بكات، لە دەوری ستراتیژییەتێكی هاوبەش كۆ ببینەوە بۆ چارەسەری پرسی كورد.
_ *كوردانی باكوور، لە توركیا هیچ كاتێك خۆیان بە یەكسان لەگەڵ توركدا نەبینیوە، هەروەها لە دەستووری توركیاشدا، دان بە نەتەوەی كورد و زمانەكەی نەنراوە، تەنیا تورك وەكوو نەتەوە ناسێنراوە و لە زمانی توركی زیاتر، هیچ زمانێكی تر نەناسێنراوە، لەم كۆنفڕانسەدا باستان لەو بابەتە كرد و گفتوگۆتان لەبارەیەوە كرد؟
بەڵێ كۆماری توركیا، هەر لەكاتی دروستبوونییەوە لەسەر بنەمای ئینكاركردنی كورد و نەبوونی كورد دروست بووە. دەوڵەتی توركیا، بە درێژایی ١٠٠ ساڵ، هەموو رێگەیەكی تاقی كردەوە، تا بوونی كورد و ناسنامەی كورد و زمانەكەی بسڕیتەوە و كورد ئاسیمیلاسیۆن بكات، بۆیە كۆمەڵكووژی و شەڕ بەرپا بوو.
ئەو سیاسەتی ئینكارەی توركیا پەیڕەوی دەكات، تەنیا زیانی بە كورد نەگەیاندووە، بەڵكوو
توركیاش بەهۆی ئەو سیاسەتەوە زیانی گەورەی بەركەوتووە، بۆ نموونە ئەو بودجەیەی بۆ جەنگ بەكاردەهێنرێت، بووەتە هۆی ئەوەی لە وڵاتدا هەژاری دروست ببێت و قەیرانی دارایی سەرهەڵبدات.
دەبێت ئەوەش باس بكرێت، كاتێك سیستەم بووە تاكڕەوی، ئەوكات دیموكراتیش بەرەو لاوازی دەچێت و ئەمەش زیانە بۆ توركیا.
لە كۆنفڕانسدا، گفتوگۆ لەبارەی پرسی كورد كرا، هەروەها باسمان لەوە كرد، پێویستە بەرێگەیەكی ئاشتییانە و دیموكراتییانە ئەو پرسە یەكلایی بكرێتەوە، چوونكە ئەو رێگەیە سوودی بۆ تورك و كورد دەبێت، بەڵام جەنگ، زیان بە تورك و كورد دەگەیەنێت. ئەوەی گرنگیشە باسمان كرد، كە چارەسەركردنی پرسی كورد، سوودی زۆری بۆ گەلی توركیا دەبێت.
_ * ئاگادارن ئاكەپە و مەهەپە، بەنیازن دەستووری توركیا هەموار بكەنەوە، لەو ڕووەشەوە گفتوگۆیان لەگەڵ پارتەكانی ئۆپۆزسیۆن دەستپێكردووە. ئێوە رۆڵتان چی دەبێت لەبارەی هەمواركردنی دەستوورەوە، ئایە ئەمجارەیان ئومێد هەیە، كورد وەكوو نەتەوە بناسرێت و زمانی كوردیش لەپاڵ زمانی توركی لە دەستووردا بناسرێت، ئایە ئێوە هەوڵەكانتان دەستپێكردووە؟
ئێمە ساڵانێكە باس لەوە دەكەین، توركیا پێویستی بە دەستوورێكی دیموكراتی هەیە كە هەموومان بەشداربین تێیدا، ئێمە لەوڕووەوە لە خەباتكردن بەردەوام دەبێن، چوونكە پێمانوایە هەموو ئەو كێشانەی ئێستا لە توركیادا بوونی هەیە، بنەماكەی بۆ ئەو دەستوورە دەگەڕێتەوە.
ئێمە تاوەكوو ئێستا نازانین، ئاكەپە و مەهەپە، چی پێشنیارێكیان بۆ دەستووری تازە هەیە، بەڵام ئێمە داواكارییە سەرەكییەكانی كورد دەهێنینە بەرباس و لەگەڵ ئەوەداین كە هەڵسەنگاندنی بۆ بكەین و هەلێكی باشە تا لە دەستووری تازەدا قسەی لەسەر بكرێت و پەیامی كورد بە حكوومەت و ئۆپۆزسیۆن بگەیەنین.
ئێمە دەمانەوێت لە دەستووری تازەدا، كورد وەكوو نەتەوە بناسێنرێت، دەبێت ئەوەش قبوڵ بكرێت لە توركیادا چەندین نەتەوە بوونی هەیە، نەك تەنیا تورك. دەبێت لە دەستووری تازەدا، گرەنتی ئەوە بكرێت، زمانی كوردی دانی پێدا بنرێت و ئیدی لە قوتابخانەكاندا بەزمانی كوردی بخوێنرێت و كورد بتوانێت خۆی، خۆی بەڕێوە ببات.
ئێمە دەمانەوێت لە دەستووری تازەدا، بەشێوەیەكی ئازادانە رێگە بدەن كورد خۆی بەڕێوە ببات، ئەویش لەچوارچێوەی فیدڕاڵییەتدا.
بەدڵنیاییەوە ئەو سیاسەتەی ئێستا لە توركیادا هەیە، ئیمكانی ئەوە بەئێمە نادات، دەستوورێك بێت بە ئارەزووی ئێمە بێت، ئەمە زۆر لاوازە، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا ئێمە لە خەباتكردن بەردەوام دەبین و كۆڵ نادەین.
_ * ئێوە بۆچوونتان چییە لەسەر پرسی كورد لە توركیا لەم قوناغەدا، چوونكە دەزانن پەرلەمانی توركیا زۆرینەی نەتەوەپەرستن، ئایە ئەمە نابێتە رێگر لەبەردەمتان تا لە دەستووری تازەدا داواكاری كورد جێگیر نەكرێت؟ واتە ئەركتان قورستر نییە بەرامبەر ئەو پەرلەمانەی ئێستا؟ ئایە لە كۆنفڕانسدا ئەم لایه نە قسەی لەسەر كرا؟
ئەوە شتێكی روونە، كە پەرلەمانی توركیا زۆرینەی نەتەوەپەرستەكانن، پارتە ئۆپۆزسیۆنەكانیش لەبارەی پرسی كوردەوە، سیاسەتێكی ئاشكرا و روونیان نییە. ئێمە لەبارەی دەستووری تازەوە زۆر گەشبین نین، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا، ئێمە لە گفتوگۆ بەردەوام دەبین و هەوڵ دەدەین تەگەرەكان بە گفتوگۆ چارەسەر بكەین و داواكاری كورد جێگیر بكەین.
بەتایبەت لەبارەی داننان بە زمانی كوردی، ئێمە كۆبوونەوە و بەرنامەی دیاریكراومان دەبێت، چوونكە هەموو كوردێك هاوبیرە لەگەڵ ئەوەی، دەبێت كورد بەزمانی دایك بخوێنێت، هەروەها كۆمەڵگەی توركیش لەوڕووەوە نەرمە كە دەبێت كورد بەزمانی خۆی بخوێنێت. ئێمە زۆر كار دەكەین و موخاتەبەی كۆمەڵگەی توركیا دەكەین، تا ئەوانیش رۆڵیان هەبێت لەوەی كورد بەزمانی خۆی بخوێنێت و لەسایەی ئەو هەوڵەی بەنیازین ئەنجامی بدەین، ئەنجامی باشمان دەستدەكەوێت.