سێشەممە, تشرینی دووه‌م 26, 2024

نێچیرڤان بارزانی: بۆ پێشکەوتنی عێراق گرنگە فیدراڵی بە کردار و تەواوەتی جێبەجێ بکرێت

نێچیرڤان بارزانی سەرۆکی هەرێمی کوردستان لەو گوتارەی لە هەشتەمین دیداری سلێمانیی و زانکۆی ئەمەریکی پێشکەشی کرد، ڕایگەیاند، بۆ پێشکەوتنی عێراق زۆر گرنگە سیستەمی فیدراڵی بە کردار و تەواوەتی جێبەجێ بکرێت، نابێت باوەڕ نەبوونی لایەنێک یان چەند لایەنێک سیستەمی فیدراڵی لە عێراق پەکبخات و جێبەجێ کردنی دەستوور بووەستێنێت. ڕاشیگەیاند، دەسەڵاتی یەک پێکهاتە لە عێراق و نەبوونی ئازادیی سیاسی، مێژووی عێراقی خوێناوی کردو چەندین ملیۆن کەسی بێتاوان بوونە قوربانی دەستی ڕژێمی خراپ لە عێراق.

لە گوتارەکەیدا سەرۆکی هەرێمی ئاماژەی بە دیموکراسییەت و دروستبوونی هەرێمی کوردستاندا و گوتی: کاروانی دیموکراسیی و ئاوەدانکردنەوە لە هەرێمی کوردستان لە ساڵی 1991ـەوە دەستی پێکردووە و دەیان وڵات کۆبوونەوە بۆ ڕووخاندنی ڕژێمی بەعس لە عێراق، چونکە هەڕەشە بوو بۆ سەر گەلی عێراق و وڵاتانی دراوسێ و جیهان، ئێمە لە تەنیشت ئەو ڕژێمە ئەزموونێکی گەورەمان لە دیموکراسیی و ئاوەدانکردنەوە و سەقامگیری دروست کرد، ئەو کاتە دەرگای بازرگانیی و گەشەسەندنی ئابووریمان لەگەڵ وڵاتانی دراوسێ کردەوە، پردی هاوبەشی باشمان لەگەڵ میللەتانی دراوسێ دروستکرد، ئەوەمان کرد چونکە سەرکردایەتی سیاسیی و گەلەکەمان باوەڕیان بە دیموکراسی هەبوو.

ڕاشیگەیاند، دوای گەورەترین شاڵاوەکانی جینۆساید لە ئەنفال و کیمیابارانی گەلی کوردستان باوەڕمان وابوو ئاشتی ڕێگەی پێشکەوتنی وڵاتە، نەک شەڕ کە ئەزموونی کوردستان سەرکەوت ئازادی خوازانی عێراق توانیان سەرکەون کە هەرێمی کوردستان بە هێز بوو تەواوی عێراقییەکان بەهێزبوون.

گوتیشی: هەرێمی کوردستان بووە بنکەی کۆبوونەوەی ئۆپۆزسیۆن و سەرکەوتن بە سەر دیکتاتۆرییەتدا، چونکە پرۆژەی ئێمە دیموکراسی و ئاشتی بوو، کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی پشتیوانی هەرێمی کوردستانی کرد، دۆستەکانی ناوچەکە هاوکار بوون لەو کرانەوە و هاوبەشە ئابوورییەدا، بە تایبەتی ئێران و تورکیا.

جەختیشی کردەوە، کە باوەڕی هەرێمی کوردستان پرۆسەی ئاشتی و دیموکراسی نەگۆڕاوە و گوتی: ئەم باوەڕەی ئێمە بە دیموکراسی و ئاشتی هەر بەردەوامە و نەگۆڕاوە، ڕێگەی ئێمە لە عێراقیشدا هەمان ڕێگەیە، بۆ قوڵکردنەوەی دیموکراسی لە عێراق و بۆ پاراستنی لە مەترسیی و مەرگەساتی وەک ڕابردوو پێویستیمان بە گفتوگۆیەکی ئارام و بەردەوامە لەگەڵ ئەکتر، بۆیە ناکۆکیی و پەلاماردانی یەکتر بەردەوام ڕێگە بۆ ڕێکخراوە تیرۆریستییەکان دەکاتەوە. هێرشەکانی قاعیدە و هێرشی گەورەی داعش ڕوویان نەدەدا ئەگەر ئێمە لە ناوخۆی عێراق یەکگرتوو بوونایە. دیکتاتۆری، دەسەڵاتی یەک پێکهاتە لە عێراق و نەبوونی ئازادی سیاسیی مێژووی عێراقی خوێناوی کردو چەندین ملیۆن کەسی بێتاوان بوونە قوربانی دەستی ڕژێمی خراپ لە عێراق. هەروا سامانی دەیان ساڵی عێراق بە فیرۆ درا.

هەروەها ئاماژەی بە گرنگی جێبەجێ کردنی دەستوورکرد و گوتی: ئیستا کاتەکەی گونجاوە بۆ ئەوەی هەموو ڕێگەکانی بەهێزبوونەوەی رێکخراوە تیرۆریستییەکان لە عێراق دابخەین، گەلانی عێراق لە ساڵی 2005ـەوە لەسەر دەستوورێکی گونجاو ڕێککەوتن، دەستووری عێراق بە پەسەند کردنی سیستەمی فیدراڵی هاوبەشییەکی گونجاوی بۆ هەموو نەتەوە و پێکهاتەکانی عێراق دروست کردووە، ئەو هاوبەشییەش عێراق بەهێز دەکات.

بۆ پێشکەوتنی عێراق زۆر گرنگە سیستەمی فیدراڵی بە کردەوەو بە تەواوەتی جێبەجێ بکرێت، نابێت باوەڕ نەبوونی لایەنێک یان چەند لایەنێک سیستەمی فیدراڵی لە عێراق پەکبخات و جێبەجێ کردنی دەستوور بووەستێنێت، هەموو نەتەوەکان لە عێراق دەبێت نە کردار خۆیان لە بەڕێوەبردنی عێراق بە هاوبەش ببینن و نابێت هیچ پێکهاتەیەکی عێراق نادیدە بگیرێت، چونکە رێگەیەکی خراپ لە عێراق دەکاتەوە، ئەو ڕێگەیە پێشتر لە عێراق زۆر تاقیکراوەتەوە و مایەی ناخۆشی بووە بۆ تەواوی خەڵکی عێراق.

سەرۆکی هەرێمی کوردستان لە درێژەی گوتارەکەیدا گوتی: سەرۆک وەزیرانی عێراقى فيدراڵى محەممەد شییاع سوودانی، خاوەن ڕوانگەیەکی فراوانە و باوەڕێکی زۆری بە دەستووری عێراق هەیە. ئەو ڕوانگەیە سەقامگیرییەکی باشی لە بەڕێوەبردنی حکوومەتەكەیدا لە عێراق دروست کردووە. خەڵکی عێراق هەست بەو گۆڕانكارییانە دەکات. ئەو ڕوانگە و ئه‌و شێوە بەڕێوەبردنه‌، دەتوانێت عێراق بەرەو پێشەوە ببات، ئەوە دەرفەتێکی زۆر باشە بۆ عێراق. بەڵام ئەم بیرکردنەوەیەی سەرۆک وەزیران، پێویستی بە پشتیوانی و زەمینەسازیی سیاسيی گونجاوە. لایەنە سیاسییەکانی عێراق ئێستا لەژێر ئەو بەرپرسیاريه‌تییەدان کە پشتیوانی لە حکوومەتی عێراقى فيدراڵى بکەن. عێراق ئاسۆیەکی ڕووناکی هەیە ئەگەر دەستوور و سیستەمی فیدراڵی بە تەواوی جێبەجێ بکرێت.

هەروەها ئاماژەیدا، شێوەی مامەڵەکردن لەگەڵ هەرێمی کوردستاندا گەورەترین تاقیکردنەوەیە بۆ سیستەمی سیاسيی تازەی عێراق. عێراقێکی بەهێز پەیوەستە بە هەبوونی هەرێمی کوردستانی بەهێزەوە، هەروەها هەرێمی کوردستانی بەهێزيش، پەیوەستە بە عێراقێکی فیدراڵ و سەقامگیر.

جەختیشی کردەوە، هیچ کێشەیەک نییە لە عێراقدا چارەسەر نەکرێت، ئەگەر دەستوور جێبەجێ بکرێت. دەستووری عێراق تایبەتمەنديی هەموو پێکهاتەکانی عێراق دەپارێزێت، بە جێبەجێکردنی دەستوور، هەمووان هاووڵاتيی پلە یەک دەبین لە عێراقدا.