دلۆڤان رەحیم – هه‌ولێر
گوشارە سیاسیی و ئابوورییەکانی بەغدا لە سەر هەرێمی کوردستان هێشتا بەردەوامن و بەغدا بێ دەنگە لەوەی چارەی بەشێک لەو کێشانە بکات کە لەگەڵ هەرێمی کوردستان هەیەتی .
پەیمانگەی وڵاتانی کەنداو لە واشنتن، لە ڕاپۆرتێکدا باس لەوە دەکات کە لە دوای شەش ساڵ لە ڕاپرسی بۆ سەربەخۆیی هەرێمی کوردستان، بەغدا لەسەر دوو ئاستی سیاسی و ئابووری گوشار لە هەرێمی کوردستان دەکات. دەستەڵاتدارانی بەغدا هێشتا بەو هەناسەیە کار دەکەن کە دەیەوێت کۆنترۆڵی نەوتی کوردستان لەدەستی خۆیدا بێ، لە نێویاندا ناڕەزایەتیی بەرامبەر ئەو کۆمپانیایانەی کە لەماوەی 16 ساڵی ڕابردوو لە کەرتی نەوت و گازدا کاریان کردووە، هێشتا نەشیتوانیوە لێکەوتەکانی ئەو سکاڵایەی لە دادگەی پاریس تۆماری کرد چارە بکات لەسەر پرسی هەناردەی نەوتی کوردستان لەڕێگەی بەندەری جیهانەوە بۆ تورکیا. بەجۆرێک لە ماوەی زیاتر لە 200 ڕۆژی ڕابردوو هەناردەی نەوتی کوردستان وەستاوە و زیانی نزیکەی شەش ملیار دۆلاری لە عێراق داوە، زیانی بۆ بەرهەمی نەوتی عێراقیش هەبووە، بەڵام عێراق خۆی لێ بێدەنگ کردووە .
لە گوشارە ئابووریەکاندا سەرەڕای ئەوەی ناوە ناوە گفتوگۆ هەیە لە نێوان هەردوو حکوومەت و ڕێککەوتنیش بەڵام هەموو ئەو ڕێککەوتنانەی لە بواری وزە و لە بواری نەوتیش هەیە کەوتووەتە بەر گوشاری سیاسی لە بەغدا، بەتایبەت هەندێک حیزبی دەسەڵاتدار کە ئامانجیان تەنیا کەمکردنەوەی توانای ئابووریی کوردستان و داهاتەکەیەتی بێ ڕوانیێکی گونجاو بۆ چارەی کێشەکان، بەوهۆیەشەوە خاویی هەیە لە ناردنی شایستەکانی هەرێمی کوردستان لە چوارچێوەی بودجەدا .
جگە لە گوشار و هەوڵی سیاسی بەرامبەر ئابووریی کوردستان، عێراق لە سکاڵاکانیش خەریکە بابەتەکان دەکاتە سیاسی و ڕۆژانە لە دادگەی فیدراڵیی عێراق سکاڵا دژی هەرێمی کوردستان تۆمار دەکرێت، ئەو سکاڵایانە کە هەر ڕۆژە و بە جۆرێکە کە لە ماوەی مانگێکدا دەیان سکاڵا دەچنە بەردەم دادگای فیدراڵی عێراق، لەکاتێکدا ئەو دادگایە ئەرکی تەنیا قسەکردن و ڕاڤەکردنی ئەو پرسانەیە پەیوەندیان بە دەستوورەوە هەیە .
سەرەڕای ئەوەی هەرێمی کوردستان دوو دڵە لەوەی دان بە بڕیاری دادگای فیدراڵی بنێت بەهۆی ئەوەی لەژێر هەژموونی چەند لایەنێک دایە لە بەغدا، بەڵام هەندێک بڕیاریش هەرێمی کوردستان ناچار دەکات دەکات پێوەی پابەند بێت، سەرکردایەتیی کوردستان هیچ کات ئەوەی نەشاردووەتەوە کە پێویستە دادگاکانی عێراق سەربەخۆ و بێلایەن بن و نابێ بکەونە ژێر هەژموونی حیزبەکان بەتایبەت حیزبە شیعەکانی عێراق.
ئێستا کە هەرێمی کوردستان ٪90ـی داهاتەکەی بەهۆی ڕاگیرانی هەناردەی نەوتەوە لە دەست داوە، لەسەروبەندی ئەوەدایە لەگەڵ بەغدا لەڕووی یاسای بودجەوە کێشەکان چارە بکات و گفتوگۆش لەوبارەوە لە کۆتایی هەفتەی ڕابردوو کرا و بڕیارە ئەم هەفتەیەش بەردەوام بێت.
پەیمانگەی وڵاتانی کەنداو لە راپۆرتەکەیدا دەڵێ : حکوومەتی عێراق کە ئێستا لە هەوڵی ئەوەدایە لە پرسی ئابووری و نەوتدا بەرەو ناوەندیی زیاتر بڕوات، زیاتر کاریگەری حیزبە شیعەکان دەردەکەوێت لەوەی حکومەتێک هەبێت خەریکی چارەسەرکردنی کێشە بنەڕەتییەکان بێ.
لە ڕاپۆرتێکی پەیمانگەکەدا هاتووە: هەندێک حیزب لە بەغدا لە هەوڵدان لە ئاستی نێودەولەتیشدا ئەو ڕۆڵە کەم بکەنەوە، ساڵانی ڕابردوو لە نەتەوە یەکگرتووەکان سەرۆک کۆماری عێراق کە پشکی کوردە گوتاری عێراقی پێشکەش دەکرد، بەڵام دوو لووتکەی کۆمەڵەی گشتیی نەتەوە یەکگرتووەکانە لە جیاتی سەرۆک کۆمار، سەرۆکوەزیران تێیدا ئامادە دەبێ.
لە ئاستی ئەمنیشدا هێشتا گوشارەکانی سەر خەڵك لە کەرکووک و خانەقین و ناوچەی دیکە بەردەوامە و هێز و گرووپی چەکدار لەو ناوچانە ناوە ناوە خەڵک هەراسان دەکەن. هەراسانکردنی خەڵک لەو ناوچانە لەسەر زەوی و زاری خۆیان تەنانەت ئێستا لە مەخمووریش خەڵكی بێزار کردووە و داوا دەکەن چارەی ئەو دۆخە بکرێت. پێش چەند ڕۆژێک جووتیارێک لە مەخموور گوتی لەجیاتی حکوومەتی عێراق پشتمان بگرێت بۆ چاندنی زەوی، ڕێگریی دەکات لەوەی پێویستییەکانی چاندن ببەینە ناوچەکانمان.
لە ماوەی دوو دەیەی ڕابردوودا لەدوای پرۆسەی ئازادی عێراق، هەرێمی کوردستان نموونەیەکی گەشی گۆڕان بوو لە عێراق بەوشێوەیەی کە ڕۆژئاوا بۆ عێراق هیوای لەسەر هەڵچنیبوو، بەڵام لە شەش ساڵی ڕابردوودا پێچەوانەی ئەو ویست و هەوڵانەی هەبوو بەغدا هەوڵی ناوەندیی بوونی زیاتری دا، ئەوەش پێچەوانەی ئەو خواستەی ڕۆژئاوا و هاوپەیمانانە کە داوا دەکەن سیستەمی فیدراڵی لە عێراق بەتەواوی جێگیر بکرێت .
- سوود لە ڕاپۆرتێکی پەیمانگەی وڵاتانی کەنداو لە واشنتن وەرگیراوە