لەوەتەی دەوڵەتی عێراق دروستکراوە، نا سەقامگیری لە سنوورەکانی عێراق بەردەوام شتێکە دووبارە دەبێتەوە، پێکهاتەکانی عێراق تاوەکو ئێستا چەندین جار رووبەڕووی ناکۆکی و هەندێك جاریش پێکدادان بوونەتەوە، ئەو نا ئارامییەی نێوان پێکهاتەکان بارگاوییە بە دۆخێکی سیاسی کە چەندین ساڵە لە عێراق هەیە، ئەو دەوڵەتەشی ئێستا ماوە، بەرماوەی پاودەری کێکێکە کە زلهێزەکان لە رابردوودا بەسەریەکدا دابەشیان کرد، بۆنموونە کورد، ئاشووری، شیعە و پێکهاتەی دیکە لە قۆناغی جیاوازدا رووبەڕووی سەرکوتکردن و جینۆساید بوونەتەوە ، لە عێراق هەر کاتێک سوننە بەهێز بووبێت ئەوانی دیکەی چەوساندووەتەوە، بە هەمان شێوە بۆ شیعەش، بەڵام هەریەکەیان لە قۆناغێکی جیاوازدا،لەگەڵ ئەوەشدا لە چەندین قۆناغدا کودەتا شکستی هێناوە و بەو سیستەمە بەردەوام بووە .
ئێستا حکومەتی عێراق کە شیعە سەرۆکایەتی دەکات،ئەو سیستەمەی پێشتر لە سیستەمی بەعس هەبوو و بەهۆیەوە شیعەی پێ دەچەوسێنرایەوە،لەو قۆناغەدا لەسەر سوننە رەنگی داوەتەوە،هەلی کار و ئابووری باش بۆ سوننە نەڕەخسێنراوە ئەوەش وەکو تۆڵەیەک دەبینرێت بەرامبەر سوننە دەکرێت، کوردیش لە هەردوو قۆناغدا نامۆ بووە بە بەسترانەوە لەگەڵ وڵاتێک لە نێو ئەو هەموو کێشەیەدا، لە نێو ئەو هەرایەشدا بۆشایی سیاسیی بۆ ئێران بەجێما و بووە خەڵاتێک بە ئەو وڵاتە تاوەکو هەژموونی خۆی بەسەریدا بسەپێنێت ، لەو چەند ساڵەی دواییشدا ناکۆکییەکان لە نێوان سوننە و شیعە بەردەوام پەرەی سەندووە ،نا ئارامی وای کردووە زیاتر لە هەمووان کەمینەکان زەرەرمەندبن، لەوانە کوردی ئێزدی،ئاشوورییەکان، هەردووکیان لە دوای ساڵی ٢٠٠٣وە رۆژ بە رۆژ ژمارەیان کەمتر دەبێتەوە، وای لێهاتووە لەسەر خاکی خۆیان ناتوانن بە ئارامی بژین،کریستیانەکان تەنیا ٥ کورسی پەرلەمانیان بۆ دانراوە، ئێزدییەکان تەنیا کورسی کۆتاییا هەیە، لەدوای هێرشی داعشیشەوە ئەو پێکهاتەیە لەژێر دۆخی نائارام و گرژی زۆردان .
کورد لە مێژە لە بیری سەربەخۆییدایە،هەرێمێکی خاوەن بڕیا و دەسەڵاتی هەیە، لە رابردووشدا چەندین تاوانیان بەرامبەر کراوە، لەوانە ئەنفال و کیمیاباران لەلایەن بەعسەوە ،لەدوای پرۆسەی ئازادی عێراقیشەوە کورد هەرێمێکی پێشکەوتووی دروست کرد و تاوەکو وای لێهات کەرکووکیش لەژێر دەستی کورد بوو پاش ئەوەی سوپای عێراق لەوشارە خۆی نەگرت و هەڵات لەبەر داعش،دواتر ریفراندۆمی سەربەخۆیی کرا و عێراق بە هێز و سوپا وەڵامی دایەوە ،هەرچەندە ئەنجامی گشتپرسی مایەوە، بەڵام سەرکردایەتی کورد دەڵێن کارتێکە و دەکرێت هەر کاتێک بێت کار بە ئەنجامەکەی بکرێت .
لە دۆخی ئێستای عێراق،لە نێو ئەو قەیرانە سیاسیەی وڵاتەکەی گرتووەتەوە، ساڵێکە گفتوگۆی پێکهێنانی حکومەتی عێراق دەکرێت،درێژترین ماوەی گفتوگۆی پێکهێنانی حکومەتە لە 20 ساڵی رابردوودا ،هۆکارەکەشی ناکۆکی قووڵی نێوخۆی لایەنە شیعەکانە لەسەر حکومەت .تووندوتیژی نێوان لایەنگرانی سەدر و گرووپە چەکدارەکانی دیکە ئەوانەی نزیکی ئێرانن دۆخەکەی زیاتر ئاڵۆز کرد،ئەو دۆخە کاریگەری زۆر خراپی هەبووە لەسەر خەڵک و ژیانیان ، بەهۆی هەژموونی گرووپە چەکدارەکان و نەبوونی سوپایەکی بەهێزیش ئەو دۆخە هەر بەوشێوەیە ماوەتەوە .
تاوەکو ئێستا دوای نزیکەی دوو هەفتە لە هەڵبژاردنی سەرۆک کۆمار هێشتا حکومەتی نوێ پێکنەهاتووە ، لەولاشەوە سنوورەکانی عێراق رووبەڕووی بۆردوومان و تۆپباران دەبێتەوە ،وڵاتەکە ئاسایش و سەروەرییەکەی لەژێر هەڕەشەدایە، روون نییە حکومەتی نوێ دەتوانێ چۆن ئەوە چارەسەر بکات .
بۆشایی سیاسی لە نێو دڵی سیاسەتی عێراقدا وای کردووە عێراق چەند قۆناغێك بباتە دواوە و بەردەوام مەترسی بوونی شەڕ لە ئارادا بێت ، لەو نێوەندەشدا کەمینەکان ئازار و دەردەسەرییان بەردەوامە، پرسیارەکە ئەوەیە ئایا لەو دۆخەدا چ کەشێکی گونجاو دروست دەکرێت بۆ کۆتایی هێنان بەو مشتومڕە سیاسیەی هەیە لە عێراق و بەزاندنی سنوور و کۆمەڵێك قەیرانی جیاواز؟.
سەرچاوە: جیۆپۆلیتیکال مۆنیتەر
نووسینی: جولیان مەکبراید