هەڵکەوت شێخ نەجیب: وەک ئیدارەی سۆران زۆربەی پڕۆژەکانی ئەمساڵمان جێبەجێ کردوون
لە ئیداره‌ی سه‌ربه‌خۆی سۆران کە ئێستا یه‌ك ساڵی تەمەنی خۆی تێپەڕاندووە، چه‌ندین پڕۆژەی خزمه‌تگوزاری له سنووره‌كانی ئیداره‌كه‌دا جێبەجێ کراون و به‌شێكیش لە حاڵی تە‌واوبووندان و بڕیار وایە بەر له هاتنی وه‌رزی زستان زۆرێکیان ته‌واو بن. لەم بارەوە گفتوگۆمان لەگەڵ هه‌ڵگورد شێخ نه‌جیب، سه‌رپه‌رشتیاری ئیداره‌ی سه‌ربه‌خۆی سۆران کردووە:
ـ پڕۆژەی ئیدارەکەتان چەندیە لە بودجەی پەرەپێدانی پارێزگاکان؟
هه‌ڵگورد شێخ نه‌جیب: بۆ یەکەم جار و وەك ئیدارەی سەربەخۆ و لەسەر بوودجەی پەرەپێدانی پارێزگاكان کار لەسەر چەندین پڕۆژە دەکەین و ئەو بوودجەیەش ١٧ملیارو٥٠٠هەزار دینارە کە بە شێوەیەكی دادپەروەرانە بەسەر پڕۆژەی هەموو قەزا و ناحیە و گوندەكان دابەش كراون. هەروەها پێشینەیەكی كەم بۆ چەند پڕۆژەیەكی ستراتیژی دابین کراوە ئەمە بەدەر لە دابینکردنی بودجەیەکی دیکە لەسەر بوودجەی پەرەپێدان بۆ چەند پڕۆژەیەکی گرنگ وەک پڕۆژەی ستراتیژی دووسایدی سپیلک و خەلیفان، كە هەفتەیەك پێش ئێستا بە ئامادەبوونی سەرۆكی حكومەتی هه‌رێمی كوردستان بەردی بناغەی دانرا.
ـ ئێستا چەند پڕۆژە لە حاڵی جێبەجێکردندان؟
هه‌ڵگورد شێخ نه‌جیب: دوای ساڵێك لە ڕاگرتنی، ئێستا دەست کراوەتەوە بە جێبەجێکردنی دووسایدی سۆران ـ حاجی ئۆمەران و هەروەها چەند پڕۆژەیەكی تر لەسەر بوودجەی وەزارەتی ئاوەدانكردنەوە هەن وەک ڕێگەی گوندەكانی (دۆڵێ زەرزێ) کە تێچووه‌كه‌ی زیاتر لە ١ملیارو٨٠٠ملیۆنە و لە ناحیەی سیدەكان بەردی بناغەی دانرا، ڕێگاوبانی بارزان و سەڤرە بە بوودجەی زیاتر لە ملیارێك دەست بە كارەكانی كراوە، ڕێگەی هیران بەم زووانە بە زیاتر لە ٢ملیار دەست بە كارەكانی دەكرێت، بەنارمەی پڕۆژەی شەست مەتری بۆ میكانیزمی جێبەجێكردنەكەی لە گفتوگۆداین و هەوڵ دەدەین بیخەینە بواری جێبەجێكردن. لە زۆربەی گوند، قەزا و ناحیەكانی سۆران دەستمان بە هەڵمەتێكی ئاوەدانكردنەوە و جێبەجێكردنی ئەو پڕۆژە خزمەتگوزارییانە كردووە، دەمانەوێ پێش هاتنی وەرزی زستان ئەو كارانە جێبەجێ بكەین لەبەر ئەوەی ناوچەكەی ئێمە شاخاوییە و لەگەڵ هاتنی وەرزی زستان ئەم كارانە زەحمەت دەبێ، بۆیە بە شێوەیەكی بەرفره‌وان دەستمان پێ كردووە و زۆربەی پڕۆژەكانی وەك (ڕێگاوبان، ئاو و كارەبا) ئەوانەی لەسەر بودجەی پەرەپێدانی پارێزگاكانن، لە بواری جێبەجێكردندان.
ـ چەند پڕۆژە‌تان لە چۆمان، ڕواندز، سۆران و مێرگەسۆر هەیە؟
هه‌ڵگورد شێخ نه‌جیب: ئێستا لە شارەكانی چۆمان، ڕواندز، سۆران و مێرگەسۆر زیاتر له ٥٥ پڕۆژە بۆ په‌ره‌پێدانی پارێزگاكان له بواری جێبه‌جێكردندان، به شێوه‌یه‌ك به ڕێژەی ٨٠% ئه‌و پڕۆژانه له جێبه‌جێكردندان. هه‌روه‌ها، هەوڵ دەدەین پڕۆژەكانی ناو كۆڵان و گەڕە‌كەكان بە ڕێژەی ٨٠% تەواو بكەین، تەنیا كێشەمان لە ناوچە شاخاوییەكان دەبێ، كه لە وەرزی زستان قورس دەبێ، چونكە ناوچەی دووره‌ده‌ستن، ئیدارەی سەربەخۆی سۆران لەبەر ئەوەی لە ڕووی جوگرافییەوە سنوورێكی زۆر بەرفراوانی هەیە بۆیە ناتوانین ئەو بڕە پارەیە بكەینە پێوەر بۆ نموونە ئەو بڕە پارەیەی لە سۆران بۆ کیلۆمەترێک دروستکردن و یا نۆژەنکردنەوەی شەقام خه‌رج دەكرێت، لەوانەیە لە دەشتی هەولێر ١٠ کیلۆمەتری پێ بكرێت، بۆیە دەبێت بڕێكی تایبەت بدەن بە سۆران هەم لە ڕووی ڕێگاوبان هەم لە ڕووی دابەشكردنی نەوتی سپی، ناكرێت ناوچەیەكی شاخاوی لەگەڵ ناوچەیەكی تر هەمان حیسابی بۆ بكرێت.
ـ نەوتی سپی بەر لە هاتنی سەرما دابەش دەکەن بەسەر خەڵکدا؟
هه‌ڵگورد شێخ نه‌جیب: تا ئێستا نه‌وت دابه‌ش نه‌كراوه و “هەوڵ دەدەین تا كۆتایی ئەم مانگە دەست بە دابەشكردنی نه‌وت به‌سه‌ر هاووڵاتیاندا بكەین، بە تایبەت هەوڵ دەدەین بۆ ناوچە شاخاوییەكانی دابین بكه‌ین كه بۆ هه‌ر ماڵێك بڕی ٢٠٠ لیتر نه‌وتی سپییە، بەڵام داوا كراوە بۆ ناوچە شاخاوییەكان بڕەكەی زیاتر بكرێت یا ئەو ڕێژەیەی حكوومەت دابەشی دەكات بە نرخێكی گونجاو بەشێكی تریش دابەش بكات هەر چەند نرخەكەی گرانتر بێ، بەڵام لە بازاڕ هەرزان تر بێت بۆ ئەو ناوچە شاخاویانە چونکە زیاتریان پێویستە.
ـ لە هەردوو بواری پەروەردە و تەندرووستی چیتان کردووە؟
هه‌ڵگورد شێخ نه‌جیب: لە ڕووی پەروەردەوە ماوەیەك پێش ئێستا لیژنەیەكی تایبەت پێك هێنراوە و سەردانی زۆربەی قوتابخانەكان كراوە تایبەت بەوانەی پێویستیان بە نۆژەنكردنەوە هەیە و به یارمەتی دەزگه‌ی خێرخوازی بارزانی چەندین قوتابخانە زۆر بە باشی نۆژە‌ن كراونەتەوە و هەروەها لە ئیدارەی سۆران و لە سەر پەرەپێدنانی پارێزگاكان، نزیكەی ٥٠٠ ملیۆن دینار تەرخان كراوە بۆ نۆژەنكردنەوەی قوتابخانەكان و هەوڵیش دەدەین كەموكوڕی قوتابخانەكان پڕ بكەینەوە، بەڵام پێویستمان بە چەند قوتابخانەیەكی نوێ هەیە، كە چەندین ساڵە قوتابخانەی نوێ دروست نەكراوە بۆ كەمكردنەوەی كەموكووڕی.
هه‌روه‌ها لە بواری تەندروستییەوە دوای دەستبەكاربوونی بەڕێوەبەرایەتییەكان ئەنجامەكەی باشتر دیار دەبێت، بەڵام بە پێی پێویست هەوڵمان
داوە كەموكوڕییەكان كەم بكەینەوە و سیستەمێكی ئەلكیترۆنیمان دەست پێ كردووە، بۆ نموونە، نەخۆشخانەی ئاشتی بەو سیستەمە بەڕێوە دەچێ و ئەمساڵیش لەسەر فەرمانی سەرۆكی حكومەتی هه‌رێمی كوردستان نەخۆشخانەی سیدەكان دەستی بە
كار كردەوە، بەم زووانەش ئەم نەخۆشخانە ٢٥ قەرەوێلەیە تەواو دەبێت و ئامادە دەبێت لەگەڵ بنكەی تەندروستی گەزنە و شوێنی حەوانەی دكتۆرەكان لە نەخۆشخانەی لەدایكبوون، هاوكات دروستكردنی بەشی فریاكەوتن لە ناحیەی خەلیفان و سیدەكان تەواو كراوە، سیدەكان گەورەترین ناحیەیە لەسەر ئاستی عێراق و ناوچەیەكی بەرفره‌وانە و دوورەدەستە، بۆیە هەبوونی نەخۆشخانە لەوێ پێویستە.
ـ ئامادەکارییەکانتان چۆنە بۆ پاککردنەوەی ڕێگەوبانەکان لە ناوچە شاخاوییەکان لە وەرزی زستان؟
هه‌ڵگورد شێخ نه‌جیب: سه‌باره‌ت به ئاماده‌كارییه‌كان بۆ زستانی ئه‌مساڵ له ڕووی پاككردنه‌وەی جادە و ڕێگەوبانەکان، بەخۆشحاڵییەوە ئەمساڵ بەڕێوەبەرایەتیی چاككردنەوەی ڕێگاوبان کە لە پێشدا بنكەیەك بوو سەر بە بەڕێوەبەرایەتیی هەولێر، ئەمساڵ فەرمانی بۆ دەرچووە و كراوەتە بەڕێوەبەرایەتیی گشتی و كەلوپەلی باشی بۆ دابین كراوە و لە ئامادەییەكی باش دایە، لە هەر بارێكی پێویست دەتوانن بە باشتر ئیش بكەن، چونكە كەرەستەی باشیان لە بەردەستدایە.